praca roczna z HLP.pdf

PRACAROCZNA

ZHISTORII

LITERATURY

POLSKIEJ

Kamilśochowski,rokI,grupaD

TragediaEpaminondyStanisława

Konarskiegojakowalkaoreformęi

zniesienieliberumveto 1

1 łac.wolneniepozwalam

„W chwili upadku politycznego i ogólnego rozkładu narodowego Ŝycia, jaki

zapanował za Sasów: Augusta II i zwłaszcza za syna jego, Augusta III, kiedy całe

społeczeństwoleciałowprzepaśći,cosmutniejsza,niezdawałosobienawetzupadkuswego

sprawy, znalazł się człowiek, który złe przejrzał, a uczuciem patrjotycznem wiedziony

zrozumiałizdałsobiejasnoztegosprawę,iŜjednotylko,conaródodniechybnejzguby

moŜe uchować, to szkoła i oświata. Człowiekiem tym był ksiądz Stanisław Hieronim

Konarski.” 2

StanisławKonarskiurodziłsię30września1700rokuwśarczycachkołoJędrzejowa,

azmarł3sierpnia1773wWarszawie.PochodziłzeszlacheckiejrodzinyherbuGryf.Jego

prawdziwe imię to Hieronim Franciszek Konarski. W historii zapisał się jako reformator

szkolnictwa i Ŝycia politycznego w Polsce XVIII w. Po wstąpieniu do zakonu pijarów

przybrałimięStanisławodŚw.Wawrzyńca.Postracierodzicówwwieku9latoddanyzostał

dokolegiumpijarskiegowPiotrkowie.Wroku1715wstąpiłdozakonupijarówwPodolińcu,

gdziewcześniejprzebywalijegostarsibracia:AntoniiIgnacy.Pozdobyciuwykształcenia

humanistycznego,wyjechałdoItalii,gdzierozpocząłstudianaukowewsłynnympijarskim

CollegiumNazarenum.WRzymiezetknąłsięzprawdziwymrozkwitemkatolicyzmu.Wroku

1729opuściłRzymiudałsięnadalszestudiadoFrancji,gdzieostatecznieukształtowałsięw

nim pogląd na nowy typ szkoły. Bardzo duŜy wpływ miało na to poznanie prądów

wychowawczychreprezentowanychprzezteoriewychowawczemyślicieliLocke’aiRollina.

Popowrociedokrajupodjąłsięobronyistniejącychkolegiówpijarskich,wobecjezuitów,

którzyrościlisobiepretensjedowyłącznościnaprowadzenieszkolnictwaśredniegowPolsce.

W roku 1740 Konarski otworzył w Warszawie słynny zakład pijarski Collegium Novum,

przemianowanypóźniejnaCollegiumNobilium,wktórymzprzerwamipełniłfunkcjęrektora

przez25lat.SzkołypijarskiestałysięośrodkamikulturyiŜyciawPolsce,natomiastośrodki

jezuickie oparte jeszcze na starych zasadach przeŜywały upadek. Od lat czterdziestych

StanisławKonarskipodjąłwalkęprzeciw„liberumveto”ipoświęciłsiępracynadreformą

ustrojusejmowego,czegoowocembyłoczterotomowedzieło:Oskutecznymradsposobie,

nawiązujące do stosowania zasady większości sejmowej i zmiany przestarzałych procedur

sądowych. Stanisław Konarski w ciągu swojego Ŝycia stworzył wiele dzieł i pism

politycznych,takjaknp.powstaławroku1756TragedjaEpaminondy,którejwduŜejmierze

będzie poświęcona ta praca. Niespełna trzy miesiące po śmierci księdza Stanisława

2 WacławKloss,StanisławKonarskiijego„TragedjaEpaminondy”,[w.]TragedjaEpaminondy.Wpięciu

aktach,StanisławKonarski,oprac.WacławKloss,Warszawa1923,s.3.

HieronimaKonarskiego sejmdelegacyjny powołałdoŜycia KomisjęEdukacjiNarodowej,

którejprojektopracowałdwadzieścialatwcześniej.

WcałejEuropieOświeceniemiałopolegaćnaracjonalnym,sprawiedliwym,zgodnym

znaturąplanowaniuświata.Charakterystycznydlategookresuduchpragmatyzmuskłaniał

do poprawy społeczeństwa i do reformowania wszelkich instytucji, zaczynając od

politycznych,akończącnaszkolnych.JeŜelichodzioRzeczpospolitą,togłówniekładziono

nacisk na wzmocnienie, uwidocznienie władzy królewskiej, aby wyswobodzić kraj od

zagubionej i zdemoralizowanej demokracji szlacheckiej. Owocem dąŜenia do reformy

RzeczpospolitejbyłabogataliteraturapolitycznaioświatowaokresuOświecenia.Pierwszym

krokiemwstronęreformybyłodziełoStanisławaLeszczyńskiego,pamiętającejeszczeczasy

saskie.DziełoGłoswolnywolnośćubezpieczający–botakbrzmijegotytuł–przedstawia

cały projekt ustroju Rzeczypospolitej. Leszczyński w swoim dziele niestety nie widział

konieczności zniesienialiberumveto, ale podawał sposoby, które zapobiegałyby zrywaniu

sejmów.Wutworzetymautorskupiasięraczejnasposobachegzekucjipraw.Twierdzi,Ŝe

brakegzekwowaniaprawajestgłównąprzyczynąubóstwawkraju.

NastępcąLeszczyńskiegojestStanisławKonarski.TodziękiniemuwduŜejmierze

nastąpiło przejście od „upadłego” Baroku czasów saskich do Oświecenia. W swoim

najbardziej znanym dzieleOskutecznymradsposobie, skupia się na głównej przyczynie

chaosuwpaństwie,amianowicienazasadzieliberumveto.UwaŜa,Ŝetymcosprawia,Ŝe

państwo poprawnie funkcjonuje jest sejm. Jest zdecydowanym przeciwnikiem zrywaniu

sejmówidlategoduŜaczęśćtegodziełajestpoświęconaliberumveto.Zdecydowaniepopiera

demokrację,twierdząc,Ŝezasadawiększościzawszeidziewparzezwolnością.Podkoniec

pierwszej części swojego dzieła, Konarski podaje szereg powodów dla których ta zasada

powinna zostać zniesiona i przestać funkcjonować w państwie polskim:Refleksjatrzecia.

SkarŜymysiętudzieŜ,ŜepróŜneinieskuteczneprawa,Ŝeegzekucjiniemają,aźródłategotak

strasznegowidziećniechcemydefektu,tojest,Ŝesejmówiradyniemamy.śeprawaw

inszychkrajachobserwowanesą,bojestzawsze,ktoprawazachowaniadogląda,ktomamoc

egzekwowaniaprawa,poprawieniaprawa,ijeŜelisięmniejskutecznieznajduje,obostrzeniai

konieczniegoprzyprowadzeniadoskutku.Unasnikttejmocyniema,tylkojedynesejmy. 3

UwaŜam,ŜespokojniemoŜnastwierdzićiŜtodziełojestswoistymprojektemkonstytucjidla

Polski.

3 StanisławKonarski,Oskutecznymradsposobieiinnepismapolityczne,wyd.im.Ossolińskich,Wrocław2005,

s.108.

Przy okazji warto jeszcze wspomnieć o jednym z następców Konarskiego, a

mianowicie o Hugonie Kołłątaju. Stworzył on obfitą publicystykę związaną z obradami

Sejmu Czteroletniego (17881792). W dziele ListyAnonima, autor ustala ogólne zasady

zgodnezideałamiOświecenia.Zaznacza,ŜewRzeczypospolitejsystemsprawowaniawładzy

uległ degradacji i wymaga on natychmiastowych zmian. Zmianami tymi ma być

wprowadzenieustroju,wktórymdecydującygłosniebędziemiałajednostkowawola,lecz

prawo.Wdzieletymznajdziemyzasadyfunkcjonowaniaorganówwładzyustawodawczeji

wykonawczej.DlategowspominaoHugoniebowiemwyŜejwymienionedzieło,taksamojak

utwórOskutecznymradsposobieKonarskiegojestszczegółowymprojektemkonstytucji.

SprawykształceniaiwychowaniamłodzieŜyidorosłychpochodzącychzewszystkich

klas to kolejne i nie mniej waŜne załoŜenie epoki Oświecenia. Wszystkie sztandarowe

postacietejŜeepokizdawałysobiesprawęztegoiŜjedynąmoŜliwościąpostępujestedukacja

obejmująca najszersze kręgi społeczeństwa. Reforma szkolnictwa miała miejsce w całej

oświeceniowejEuropie.WłaśnieStanisławowiKonarskiemuzawdzięczamypierwszykrokw

dziedzinieedukacji,bowiemtoonzałoŜyłw1740rokuwspominanejuŜwcześniejCollegium

Nobilium. On jako pierwszy zauwaŜył jak bardzo Polska została wyprzedzona przez inne

narodyeuropejskiewtematycenaukiijakbardzozaniedbałaswójrozwójedukacji.Podniósł

onznaczenieszkółpublicznych,niepowoływałsięnatradycje,tylkopragnąłwychowywaćw

duchu patriotyzmu i zrozumienia spraw państwowych. Jego nauki polegały na rzetelnej

analizie.Pragnąłabyludzieposiadaliwiedzępraktyczną,stosowaną,anietylkoteoretyczną.

Stawiałonćwiczeniapraktycznenadteorięireguły.NieustanniepodkreślałbezuŜyteczność

wszelkichregułidefinicji.

Podobne zasady nauczania wyznawał Konarski w stosunku do poetyki i poezji.

Omawianie poezji miało przede wszystkim prowadzić do wydobycia myśli zawartej w

utworze. Twierdził, Ŝe naleŜy zwracać uwagę na figury ekspresywne mogące znaleźć

zastosowanie w sztuce i umiejętności mowy. Lecz Konarski twierdził, Ŝe największe

znaczenie oświatowowychowawcze miał teatr. Był to niezwykle waŜny składnik szkoły

pijarskiej,bowiemsilnieoddziaływałnazewnątrz.TeatruKonarskiegomaswojeźródłow

klasycystycznejliteraturzefrancuskiej.Tacytwórcyjak:LaFontanie,Corneille,Moliereczy

Wolterbyliwyznacznikiemnowejscenyteatralnejwszkolepijarskiej.Konarskisamstarał

się przystosować te teksty do warunków krajowych i wymogów szkoły. Wyodrębnił on

gatunektragedii,kierującysięwłasnymiprawamigatunkowymiiprzedstawiającykonkretne

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: