6
SOCJOLOGIA Kiniuś™
Wykład II (15.03.2008r.)
Prof. Gr. Hab. Jolanta Gładys – Jakóbik
POWSTANIE SPOŁECZEŃSTWA. SOCJALIZACJA
● POWSTAWANIE SPOŁECZEŃSTWA
Interakcja – jest takim działaniem społecznym, które wynika z orientowania się na innych ludzi i jest odpowiedzą na ich zachowania i działania.
W pojęciu interakcji uwypuklony zostaje element wzajemnego oddziaływania, inter – akcji. Z takim oddziaływaniem mamy styczność gdy poszczególni osobnicy wzajemnie na siebie wpływają i każdy z nich modyfikuje swoje zachowanie w odpowiedzi na zachowania pozostałych.
Uczestników interakcji określa się mianem – aktorów społecznych lub po prostu aktorów. Termin odnosi się do wszystkich osób podejmujących działania społeczne.
Interakcję społeczną możemy ogólnie określić jako proces wzajemnego oddziaływania co najmniej dwóch osobników ludzkich ( w sytuacji bezpośredniego kontaktu).
Jak powstają wzory zachowań? Skąd się biorą?
- Odpowiedzią są społeczne interakcje. Działając ludzie nawiązują interakcje. Kiedy przestają działać – nawiązane wcześniej sieci powiązań, przestają istnieć. Każde wejście nowego aktora, powoduje pojawienie się nowych problemów, budowanie nowych powiązań, systemów, organizacji…
Zachowanie
dające się zaobserwować przejawy zewnętrzne (behawioryzm)
Działanie
dające się zaobserwować przejawy zewnętrzne + świadomość działającego osobnika (interpretacje, znaczenia, motywacje)
Interakcja
Odpowiedz na zachowanie innych ludzi (inter – akcje)
Interakcje stanowią klucz dla zrozumienia sposobów w jakie powstają wzory społecznych zachowań i organizacje społeczne. To klucz dla zrozumienia przebiegu działań społecznych.
Działania Społeczne – powstają wtedy, kiedy aktor „kieruje swoje zachowania” do innych. Ich celem jest próba wywarcia wpływu, poprzez różne formy komunikowania werbalnego czy też pozawerbalnego.
- Istnieje nieskończona liczba sposobów nawiązywania relacji z innymi. Cokolwiek robimy, cokolwiek myślimy, wszystko to są przykłady działań społecznych!
- kluczem do społecznego działania jest działanie z innymi, podejmowanie w sposób świadomy.
- działanie społeczne ma charakter intencjonalny. Myślenie o innych jest także przykładem działania.
- Nie wszystkie działania są działaniami mającymi znaczenie społeczne. Kiedy otwieramy parasol, bo pada deszcz nie jest to działanie społeczne.
- Kiedy jednak otwieram parasol, bo nie chcę być postrzegana jako osoba nie mądra, chodząca podczas deszczu z zamkniętym parasolem, to jest to już przykład działania społecznego. (pojawiają się „inni”; spektakl)
Interakcje w Psychologii (aspekty praktyczne, np. trening asertywności, autoprezentacja)
W odniesieniu do reguł interakcji psycholodzy pytają zarówno o ogólne reguły rządzące wszystkimi interakcjami, jak i o reguły poszczególnych typów interakcji. Reguły są czynnikiem stabilizującym interakcję, regulują poziom intymności oraz pozwalają eliminować źródła konfliktów.
Psychologiczne zainteresowanie interakcjami ma także aspekt praktyczny – dostarczają teoretycznej podstawy treningu umiejętności społecznych. Tego rodzaju trening bywa stosowany zarówno w terapii klinicznej jak i w przygotowaniu do niektórych zawodów (np. lekarza, nauczyciela), a także wobec osób, które odczuwają potrzebę zwiększenia pewności siebie lub umiejętności nawiązywani kontaktów z ludźmi. W toku takiego treningu, ludzie uczą się komunikacji niewerbalnej, umiejętności rozmawiania, nagradzania innych, a także samoprezentacji i samoodsłaniania się.
Interakcje w Socjologii (społeczeństwo jako sieć jednostkowych spotkań i powiązań międzyludzkich)
Wprowadzenie problemu interakcji społecznych do socjologii wiąże się z nazwiskiem niemieckiego filozofa Georga Simmela
Pisał on: „Wszystkie te powiązania między jedną jednostką a drugą, chwilowe bądź trwałe, świadome bądź nieświadome, błahe lub znaczące, […] wiążą nas nieustannie ze sobą wzajem. Odnajdujemy u wzajemne oddziaływanie elementów, które są przyczyną trwałości i elastyczności, kolorytu i wartości wyrazistego, a zarazem zagadkowego życia społeczeństwa […] Wszystkie te wielkie systemy i ponadindywidualne organizacje, które zazwyczaj mamy na myśli, używając słowa ‘społeczeństwo’, wyrażają tylko bezpośrednie wzajemne stosunki między jednostkami, zachodzące zawsze i nieustannie” (Simmel 1975:12)
We współczesnej socjologii problematykę interakcji podejmują różne orientacje teoretyczne, z których każda, zgodnie ze swoimi preferencjami, kieruje uwagę na inny aspekt procesów interakcyjnych i inaczej interakcję rozumie. Mimo wszystkich, niekiedy bardzo zasadniczych różnic między nimi łączy je jedno: odrzucenie obrazu społeczeństwa jako autonomicznej i zewnętrznej w stosunku do działań i zachowań ludzi całości. Jest ono dla nich najczęściej siecią jednostkowych spotkań i powiązań międzyludzkich.
Podejścia:
Socjologia Scjentystyczna:
- Interakcja jako wymiana (G.Hommans)
wymiana - dobrowolne transakcje polegające na przekazywaniu różnego rodzaju dóbr między dwoma lub więcej osobnikami, z czego wszyscy odnoszą korzyść.
Przekazywane dobra mogą mieć postać zarówno materialną jak i niematerialna np. w postaci uznania społecznego. Dla Hommansa interakcja była tożsama z wymianą. Jego zdaniem z interakcją mamy do czynienia wtedy, kiedy ‘aktywność’ jednego człowieka zostaje nagrodzona lub ukarana przez innego człowieka.
Oczekiwana wysokość kary lub nagrody ma decydujące znaczenie przy wchodzeniu jednostek w interakcję. Natomiast w czasie trwania interakcji, istotną rolę odgrywa częstość i ogólna wartość otrzymywanych kar lub nagród.
- Interakcja jako gra
Interakcja jest pojmowana jako gra miedzy podejmującymi decyzję racjonalnymi osobnikami w sytuacji, kiedy stopień zaspokojenia potrzeb któregokolwiek z nich zależy nie tylko od jego sposobu postępowania, ale również od sposobu postępowania innych.
Analiza tak rozumianych interakcji przeprowadzana jest za pomocą modeli matematycznych.
Z podejściem do interakcji jako gry wiąże się koncentracja uwagi na jednostce jako na aktorze podejmującym decyzje, czyli metodologiczny indywidualizm.
Są dwa typy gier:
- o sumie zerowej suma dóbr o które toczy się gra, jest określona i każdy z graczy może wygrać jedynie kosztem innych.
- o sumie zmiennej („dylemat więźnia”) korzyści i nagrody pochodzić mogą z zewnętrznego źródła, a uczestnicy gry mogą wszyscy razem wygrać bądź stracić. Bardziej opłąca się współpraca niż rywalizacja. Przykładem gry o sumie zmiennej jest ‘dylemat więźnia’ – model sytuacji wyboru między współpracą a współzawodnictwem.
Socjologia Humanistyczna
- Interakcja jako komunikacja
Rozumienie interakcji jako komunikacji występuje w 3 wariantach jako:
- komunikacja symboliczna – koncepcja człowieka który potrafi tworzyć i posługiwać się symbolami, wykorzystując zachowania symboliczne do komunikacji. Zachowania symboliczne to: język, strój, wygląd, mina, ton głosu, gesty, pozycje ciała. Problemem jest gdy dane symbole są różnie rozumiane w różnych zbiorowościach. Np. kiwanie głową tak/nie w Bułgarii i w Polsce. Interakcjonizm Symboliczny – G.H. Mead.
- manipulowanie wrażeniami (E. Goffman) – w procesie interakcji mamy do czynienia nie tylko z treściami które jednostka przekazuje za pomocą symboli werbalnych i niewerbalnych, ale także z wrażeniami, które jednostka świadomie lub nieświadomie wywołuje. Goffman zajmował się technikami manipulowania wrażeniami i wykorzystywał metaforę teatru:
występ – działania danego uczestnika interakcji w danej sytuacji, których celem jest wpływanie w jakiś sposób na któregokolwiek z jej uczestników.
scena – miejsce gdzie odbywają się występy
kulisy – miejsce przygotowania występu
fasada – dekoracja, powierzchowność jednostki, jej sposób bycia (dwa ostatnie fasada osobista jednostki np. wiek, płeć, uroda, strój)
Fasady nie powstają w czasie interakcji są wybierane spośród istniejących. Fasady funkcjonują przez cały czas występu i dostarczają obserwatorom podstawowych elementów definicji sytuacji. Celem wszystkich występów jest definiowanie sytuacji.
- ukryte założenia i milcząco przyjmowane procedury
Procedury te są stosowane, najczęściej nieświadomie, do określania poszczególnych działań społecznych. Jeśli cos przebiega niezgodnie z tymi procedurami, kwalifikowane jest jako zachowanie odbiegające od normalności.
Wzory Zachowań
Społeczne interakcje prowadzą do powstania społecznych wzorów zachowań (stosunków społecznych)
- Stosunki społeczne są podstawą dla powstawania organizacji społecznych: wiemy czego od siebie wzajemnie oczekiwać, czego możemy się spodziewać (małżeństwo, randka, kłótnia)
- prowadzi do zachowań o charakterze rutynowym; jesteśmy coraz mniej zaskakiwani przez zachowania innych ludzi, stajemy się „przewidywalni”
- rozwijamy określone wzory zachowań, a one kreują społeczne organizacje, których są częścią
Wzory Działania Społecznego są to ustanawiane i społecznie definiowane modele reagowania w ważnych, z punktu widzenia grupy, sytuacjach społecznych (np. modele zachowań w trakcie ceremonii, obrzędów, uroczystości itp.) à instytucjonalizacja
Obok norm i wartości społecznych są one uwewnętrznianie przez jednostkę w procesie socjalizacji.
Ich pogwałcenie np. poprzez wprowadzenie nowej definicji sytuacji prowadzi do konfliktu.
● SOCJALIZACJA
Socjalizacja – to złożony, wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek – istota biologiczna staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim, jakim chce nas mieć nasze społeczeństwo (Malewska, 1973). Socjalizacja jest niekończącym się procesem, trwa tak długo jak żyje człowiek.
Socjalizacja jest rezultatem zarówno wpływów zamierzonych, określanych często mianem „wychowania” jak i niezamierzonych.
W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie:
- Umiejętności, które leżą u podstaw wszelkich interakcji społecznych, takie jak znajomość społecznie konstruowanych systemów znaczeń, zdolność rozumienia znaków, w tym języka oraz symboli; także umiejętność posługiwania się nimi oraz poznanie procedur interpretacyjnych zachowań innych ludzi.
- Normy i wzory zachowań; zarówno społecznie akceptowane i kulturowo określone wzory zaspokajania biologicznych potrzeb i popędów (głodu, popędu seksualnego etc.) jak i wzory reakcji emocjonalnych. Uczy się jak zachowywać się w określonych sytuacjach i jak te sytuacje rozpoznawać.
- Wartości
- Umiejętność posługiwania się rozmaitymi przedmiotami, która jest konieczna do sprawnego funkcjonowania w danej cywilizacji, a nawet wręcz do przeżycia.
- w toku socjalizacji człowiek kształtuje swoją osobowość i określa własną tożsamość.
Uczenie się tych wszystkich umiejętności opiera się na 3 mechanizmach:
Wzmacnianie – zachowania właściwe są nagradzane i w ten sposób kojarzone z przyjemnością, zachowania niewłaściwe są karane i kojarzone z przykrością. Tak więc jest wzmocnienie pozytywne oraz wzmocnienie negatywne. W społeczeństwie pozytywnym wzmocnieniem jest np. pochwała, szacunek otoczenia itp.
Naśladowanie – widząc jak zachowują się ludzie w naszym otoczeniu, zaczynamy zachowywać się podobnie.
Przekaz symboliczny – (właściwy tylko człowiekowi) Człowiek znaczną część wiedzy tym co dobre a co złe, i jak się należy zachowywać w różnych sytuacjach, uzyskuje poprzez pouczenia słowne ze strony innych ludzi, a także dzięki rozmaitym tekstom pisanym.
Osobowość w klasycznym ujęciu psychologii
„termin osobowość jest używany dla oznaczenia zorganizowanej struktury cech indywidualnych i sposobów zachowania, które decydują o sposobach przystosowania się danej jednostki do jej środowiska” (Hilgard 1967:658 ; Strelau 1977:684)
Podstawowe znaczenie dla kształtowania się osobowości mają przeżycia z dzieciństwa. Doświadczenia dzieciństwa, są źródłem potrzeb emocjonalnych. Osobowość kształtuje się z czasem.
Osobowość jako przedmiot zainteresowania socjologii
Osobowość Podstawowa
To część powiązanych ze sobą elementów osobowości występujących u przedstawicieli danej kultury i zharmonizowanych z jej instytucjami. Jest ona podłożem postaw uczuciowych i systemów wartości wspólnych dla członków danej zbiorowości.
Osobowość Modalna
Nawiązuje w swej nazwie do używanego w statystyce określenia wartości występującej najczęściej w zbiorowości. Osobowość modalna to typ osobowości występujący najczęściej w danej populacji. Określa się ją za pomocą analiz statystycznych.
Osobowość:
Elementy Biogenne: Elementy Socjogenne:
- płeć - rola społeczna
- wzrost - jaźń subiektywna
- budowa ciała - jaźń obiektywna
- kulturowy ideał osobowościowy
Elementy Psychogenne:
- pamięć
- wola
- wyobraźnia
ROLA SPOŁECZNA
Role Społeczne – konfiguracje wzorów zachowania odnoszące się do rozmaitych usytuowań ludzi w zbiorowościach. Czyli schemat zachowania związany z zajmowaną pozycją...
Nefredit