Pamięć ćw.6
Wolpe, Wolpe,,Eksperymenty nad zwierzętami, dzięki którym rozwiązano problem strachu”
I. Eksperymenty:
1. Eksperyment Pawłowa z psami:
-Warunkował na koło i elipsę ( koło= pokarm, elipsa= brak pokarmu) Miarą warunkowania była ilość kropli wydzielanej śliny.
-Po wyuczeniu tych reakcji wytwarzał sytuacje konfliktową: zmniejszał różnicę między kształtem elipsy a koła, aż do momentu, gdy pies nie był w stanie dostrzec już różnicy między nimi.
-Konflikt ten wywołał duży niepokój. Pies spokojny zazwyczaj, zachowuje się agresywnie.
-Lęk przeniósł się na pomieszczenie eksperymentalne, a badacz stał się bodźcem warunkowym wyzwalającym strach.
-Lęk ten okazał się być bardzo trwały i gdyby nie odpowiednie działania został by do końca życia. Stan ten to nerwica eksperymentalna( nazwa Pawłowa).
2. Eksperyment Julesa Massermana:
-Uczył koty reakcji pokarmowej na dźwięk dzwonka.
-Pewnego dnia razem z dźwiękiem podał szok elektr. Powtórzył to kilka razy.
-Kot zaczął trwale reagować lękiem, kiedy przebywał w klatce eksperymentalnej.
-Powstały lęk spowodowany został przez konflikt między reakcją pokarmową a reakcją na szok.
· Masserman opisał pierwszą skuteczną terapie behawioralną nerwicy eksperymentalnej:
- W środku klatki umieścił ruchomą ściankę
- Następnie, kiedy w pojemniku umieścił pokarm, przesuwał ściankę, zmuszając kota do podejścia do pojemnika
-Kot zjada pokarm najpierw pośpiesznie, potem coraz wolniej.
3. Eksperymenty Wolpe:
- Najpierw powielał eksperyment Massermana.
- Potem modyfikacje, by sprawdzić czy nerwice rzeczywiście wywołuje konflikt:
> Podaje szok bez pokarmu.
-Odkrywa, że sam szok też wywołuje nerwicę, czyli nerwicę można wywołać nie tylko poprzez sytuację konfliktową.
· Techniki leczenia (Wolpe):
SKĄD POMYSŁ TECHNIKI:
-Umieszczał kota w klatce eksperymentalnej i podawał szok. Klatka znajdowała się w pokoju z drewnianymi meblami.
-Kot reaguje większym lękiem na umieszczenie w klatce niż na umieszczenie w pokoju. Nie odczuwał lęku w swojej klatce o odmiennych rozmiarach niż klatka eksp.
- Kot nie był karmiony w klatce eksperymentalnej.
- Nawet po 48h głodowania, gdy umieszczony w klatce eksperymentalnej z pokarmem nie tknął pokarmu. Siła strachu była więc większa niż popęd do jedzenia.
POMYSŁ:
-Gdyby popęd do jedzenia dominował nad siłą strachu, to zwierzę zaczęłoby jeść i reakcja lękowa zostałaby zahamowana.
REALIZACJA:
- Zwierzę było umieszczane w pomieszczeniach coraz to bardziej przypominających pomieszczenie eksperymentalne i tam podawano mu pokarm.
-Zwierzę uczy się jeść stopniowo w końcu i w klatce eksperymentalnej. Wymaga to jednak dużo cierpliwości i pożywienia: kilka dni= około 200 porcji mięsa.
REZULTAT:
-Jest możliwe przezwyciężenie nawyku strachu przez stopniowe dawki lęku i usuwanie strachu przez podawanie pokarmu.
- Ważne jest tu wzajemne hamowanie reakcji:
> kiedy strach był silniejszym impulsem, to reakcja pokarmowa uległa zahamowaniu
>kiedy reakcja pokarmowa była silniejsza, to zahamowany jest lęk.
TECHNIKI DLA LUDZI:
- Techniki wyżej opisane nie nadają się do stosowania dla dorosłych ludzi, ponieważ reakcje pokarmowe człowieka w trakcie dorastania tracą swą emocjonalną siłę, która w przypadku dzieci pozwala współzawodniczyć ze strachem.
-Wolpe używa technikę aktywnej realizacji E. Jacobsona (relaksacja) do przeciwdziałaniu lęku ® technika desensytyzacji:
> Proszono pacjenta wyobrażanie sobie sceny, która wywołuje umiarkowany lęk. Początkowo tylko jedna scena w jeden dzień, bo myślał, że odtwarzając 2 razy tą samą scenę spowoduje dodanie strachu i zniweczy cel relaksacji, podnosząc poziom lęku.
> Później odkrył, że, jeżeli scena wywołująca lekki niepokój była prezentowana kilkakrotnie, to kolejne prezentacje wywoływały coraz mniej i mniej niepokoju, aż w końcu znikał on zupełnie.
II. SYSTEMATYCZNA DESENSYTYZACJA
1. Początki techniki:
· Już Watson zaproponował wprowadzenie w obecności reakcji strachu innych reakcji, które mogłyby ze strachem współzawodniczyć.
· Mary Cover Jones wykorzystała później ten pomysł w leczeniu lęku u dzieci (3-letni Piotruś i króliki)
2. Technika systematycznej desensytyzacji:
·Systematyczna desensytyzacja to najczęściej używana technika w terapii behawioralnej
· Desensytyzacja dotyczy tego, co dzieje się z pacjentem =staje się coraz mniej wrażliwy na bodziec, który wyzwala strach.
· Systematyczna oznacza, że terapeuta stosuje określoną zasadę; tylko wtedy, gdy osiągnie desensytyzację na jednym poziomie lęku przechodzi do następnego poziomu.
·Polega na podawaniu małej,, dawki” czegoś, co wywołuje strach pacjenta w czasie, gdy znajduje się on w stanie emocjonalnego wyciszenia.
· To,, wyciszenie” =spokój, który zastępuje tu współzawodniczący z lękiem pokarm, osiąga się zazwyczaj poprzez głębokie rozluźnienie mięśni pacjenta,
· A bodziec wywołujący strach jest obecny nie w rzeczywistości, ale w wyobraźni pacjenta. Dzięki temu:
>możliwa prezentacja praktycznie nieograniczonego zbioru przedmiotów i sytuacji
>możliwa kontrola początku i końca takiej prezentacji.
3. Pomiar strachu.
· Ważne w terapii behawioralnej jest ustalenie tzw. subiektywnej skali strachu, dzięki której będzie można dokonywać ilościowego pomiaru siły uczucia strachu.
· Pacjent będzie określał swój poziom lęku na skali o przykładowych wartościach mieszczących się w przedziale między 100 (strach o maksymalnym natężeniu)- 0 (całkowity brak lęku).
4. Wykrywanie źródeł strachu:
● przeanalizowanie skarg pacjenta
●(w przypadku, gdy niewystarczająca jest analiza) rozmowa z pacjentem (jak,, zgadywanka”, terapeuta= pszczoła uwijająca się wokół kwiatu); ważna jest współpraca między terapeutą a pacjentem.
●PRZYKŁAD:
Pielęgniarka Fay, która skarżyła się na męczące ją ciągle zdenerwowanie w pracy i sytuacjach towarzyskich. Choć atrakcyjna, unikała mężczyzn.
Wszystkie jej lęki wypływały z jej myśli na swój temat, które ona sama rzutowała na inne osoby (=bała się opinii innych).
Wniosek ten można było stwierdzić z zasugerowanych hipotez i przeanalizowania ich prawidłowości w stosunku do Fay. Hierarchia jej leków składała się z tych rzutowanych na innych myśli, a nie z zew sytuacji, które byłyby podłożem jej leków.
Niepokój wzbudzany przez rzutowane myśli był łączną funkcją treści jej myśli oraz osoby, na które te myśli rzutowała. Stąd powstała dwuwymiarowa hierarchia.
Przebieg desensytyzacji: Fay ma wyobrazić sobie, że podsłuchuje jakieś komentarze na swój temat wypowiadane przez konkretną osobę, a następnie, uszeregować je w rosnącym porządku wg wartości numerycznych skali.
5. Szeregowanie źródeł strachu- hierarchia.
● Terapeuta i pacjent szukają zbioru sytuacji znanych pacjentowi, które wywołują u niego lęk
●Pacjent zapisuje je w formie listy ( list- bo może być kilka kategorii sytuacji wywołujących strach)
●Terapeuta i pacjent szeregują pozycje na liście wg natężenia strachu
Tak uszeregowana lista to hierarchia.
Przykłady hierarchii:
♦Są listy proste - gdyż tworzące je pozycje wzrastają w jednym,, wymiarze”, jednowymiarowe
np. lęk przed wysokością, lęk przed zamkniętą przestrzenią (klaustrofobia), ciemnością i łagodnymi zwierzętami, strach przed pająkami.
♦Są też listy wielowymiarowe, w których lęk jest charakteryzowany w więcej niż jednym tylko wymiarze
np. lęk przed pająkami (może tak być, że nie tylko odległość pająka od danej osoby, ale i jego kolor, rodzaj ruchów, rozmiar się liczą), lęk Fay =dwuwymiarowa hierarchia (siła lęku zależy od zakładanej negatywnej oceny i osoby, która rzekomo tę opinię wyrażała).
♦Są też i takie listy, w których hierarchia ustalana jest nie przez zew fiz cechy, ale przez konkretne odczucia, jakie wywołują one w czł
np. jeśli zarówno obcisły pierścionek jak i winda wywołują u osoby to samo ograniczenie, to umieszcza się je w obrębie tej samej listy (uczucie ograniczenia).
●Zalety hierarchii:
♦pozwala terapeucie zmniejszać strach, rozkładając go na jednorazowe mniejsze ,,dawki”.
●Cechy hierarchii:
♦ sąsiadujące pozycje mają być mniej więcej tak samo odległe od siebie
♦ odległość zwykle obejmuje 10 jednostek numerycznych
6. Głęboka relaksacja mięśni:
● Osłabienie nawyków lękowych wymaga występowania innych reakcji, które mogłyby współzawodniczyć ze strachem. W przypadku kotów była to reakcja pokarmowa, natomiast w systematycznej desensytyzacji jest to spokój osiągnięty zazwyczaj przez głęboką relaksację mięśni.
●Głęboka relaksacja mięśni ma skutki fizjologiczne i emocjonalne przeciwne do tych, jakie powoduje strach:
♦fizjologiczne
- puls spowalnia
- ciśnienie krwi obniża się
- oddech staje się wolniejszy i równy
- czynności trawienne bardziej wzmożone
-potliwość dłoni zmniejsza się.
♦emocjonalne
- spokój
●Jeśli występują one w tym samym czasie, co niski poziom lęku, to mogą mu się przeciwstawić (zmniejszyć go).
●Etapy treningu relaksacyjnego:
♦Zaczyna się od mięśni ramion. Terapeuta przytrzymuje prawy nadgarstek pacjenta i poleca mu pokonanie oporu i zgięcie ręki w łokciu. Powoduje to silne napięcie bicepsa.
♦Następnie zaleca mu powolne rozluźnienie mięśnia, aż do momentu, kiedy przedramię spocznie znowu w wyjściowej pozycji na poręczy fotela. W czasie, gdy przedramię zdąża ku poręczy, terapeuta mówi pacjentowi, aby skierował swoją uwagę na biceps i zauważył jego rozluźnianie się.
♦ Kiedy już przedramię spoczywa na fotelu, pacjent ma rozluźniać mięśnie w kierunku odwrotnym do napinania. Musi to trwać ok. 10 min., w czasie których pacjent ma mówić o wszystkich szczególnych uczuciach takich jak uczucie ciepła lub mimowolne ruchy palców.
● Terapeuta mówi pacjentowi, że poziom relaksacji i spokoju zależy od ćwiczenia, dlatego powinien wykonywać ćwiczenia w sposób aktywny przez co najmniej 30 min każdego dnia.
● Ponadto wskazana jest rozluźnianie mięśni na krótką chwilę, wtedy, gdy nie są w ruchu np. mięśnie rąk podczas rozmowy.
●Podczas każdej sesji relaksacja dotyczy innych partii mięśni:
♦1 sesja- mięśnie ramion i przedramion
♦2 sesja- mięśnie czoła i mięśnie odpowiadające za ruchy ust
♦3 sesja- mięśnie szczęki i języka
♦4-mięsnie brzucha
♦5-mięśnie nóg
...
spodpowieki