1. Zamierzeniami Rottera było skonstruowanie teorii opartej na osiągnięciach psychologii uczenia, która jednak uwzględniała by zarówno czynniki motywacyjne, jak i poznawcze=> teoria zawierająca czynniki determinujące zachowanie człowieka, zawiera różnice nie tylko interindywidualne, lecz także wpływy środowiskowe. Powstała żeby skuteczniej przewidywać i zmieniać zachowanie człowieka.
2. Opiera się na 2 przesłankach:
-wzmacnianie nie jest związane z redukcja popędu fizjologicznego
-wzmocnienie społeczne najważniejszym czynnikiem determinującym zachowanie jednostki.
3. Miała charakteryzować się następującymi cechami:
-teoria procesualna=> wyjaśnić w jaki sposób ludzie uczą się charakterystycznych dla siebie zachowań i postaw
-umożliwić przewidywanie wyboru określonego zachowania w określonej sytuacji
-dostarczyć rzetelnej i efektywnej terminologii, pozwalającej opisać różnice w zachowaniu w takich samych lub podobnych sytuacjach
-umożliwić zrozumienie, w jaki sposób i w jakich warunkach zachowania i postawy ulęgają zmianom.
4. Teoria Rottera ma charakter konstruktywiczny, terminy w niej używane są traktowane jako konstrukty teoretyczne, ostatecznym kryterium ich trafności jest ich użyteczność w przewidywaniu zachowania.
Kilka danych biograficznych:
Sobie przeczytajcie J
Podstawowe założenia teorii Rottera:
1. Jednostką analizy w studiach nad osobowością jest interakcja człowieka z otoczeniem, mającym dla niego określony sens.
-ujawnia się tu interakcyjne podejście Rottera do zachowania i osobowości; skuteczne przewidywanie zachowania wymaga brania pod uwagę wpływów środowiskowych
-szczególne znaczenie w genezie zachowania, przypisuje procesowi uczenia=>
-oderwanie osobowości jednostki od jej przeszłości, która tę osobowość kształtowała, uniemożliwia adekwatny jej opis i przewidywanie przyszłych zachowań jednostki.
2. Wyjaśnianie wykorzystujące konstrukty osobowościowe jest niezależne od wyjaśnień za pomocą konstruktów, którymi posługują się inne dziedziny wiedzy
-nie można do siebie dodawać różnych sposobów opisu, w celu pełniejszego obrazu badanych zjawisk-to złudzenie
-nie występuje żadna zależność ani hierarchia pomiędzy różnymi sposobami opisu
3. Zachowanie takim jakie je opisują konstrukty osobowościowe, zachodzi w czasie i przestrzeni.
-odrzucenie tym samym redukcjonizmu <=chorobą Dawna można opisać za pomocą genetyki ale też frustracji, IQ, choć występuje między tymi opisami jakaś korelacja to wcale nie znaczy że któryś z nich jest lepszy. Żadne wyjaśnienie zachowania nie jest prawdziwe, jeden sposób może być dla określonego celu bardziej użyteczny.
-odrzucenie dualizmu<= zjawiska fizjologiczne nie determinują zjawisk psychologicznych, to są różne poziomy opisu.
4. Nie wszystkie zachowania organizmu można w sposób zadawalający opisać za pomocą konstruktów osobowościowych . Konstrukty te są skuteczne przy opisie tych zachowań, które występują u organizmów o określonym stopniu złożoności i na określonym poziomie rozwoju.
-konstrukty fizjologiczne lub inne mogą być użyteczne w opisie niektórych warunków istniejących wtedy, gdy cechy osobowości dopiero się kształtują
-człowiek może posługiwać się wyuczonymi symbolami przy opisie stanów swojego organizmu, które są nie raz dalekie od rzeczywistego stanu organizmu jakie opisał by fizjolog.
-wpływ środowiska wpływa na nasza interpretacje sytuacji
5. Doświadczenia jednostki(lub jej interakcje z mającym dla niej znaczenie środowiskiem)wzajemnie na siebie wpływają.. Osobowość charakteryzuje się jednością.
-osobowość definiowana przez wskazanie na jej względną stabilność i związki ze środowiskiem, coraz bardziej stabilna wraz z generalizacja bodźców selekcjonuje nowe doznania na podstawie minionych.
-predykacja zachowania opiera się na wskazaniu przeszłych i bieżących zdarzeń
6.Zachowanie takim jakie opisują je konstrukty osobowości, ma aspekt kierunkowości. Można o nim powiedzieć, że jest ukierunkowane na cel. O ukierunkowaniu zachowania wnioskuje się na podstawie wpływu, jaki na niego mają czynniki wzmacniające.
-podkreślenie znaczenia czynników motywacyjnych; człowiek w każdej sytuacji dąży do maksymalizacji nagród związanych ze swoim zachowaniem
-koncentrując się na warunkach środowiska, które determinują kierunkowość zachowania to posługujemy się takim terminami jak: cel, wzmocnienie
-zajmując się osobą, która zachowaniu nadaje kierunek to mówimy o potrzebach,
-w obu sytuacjach podstawa wnioskowania jest taka sama : interakcja jednostki z mającym dla niej znaczenie otoczenia.
7. Pojawienie się określonego zachowania jednostki jest wyznaczone nie tylko przez naturę lub hierarchie celów czy wzmocnień, ale także antycypację (oczekiwanie), ze cela te zostaną osiągnięte. Tego rodzaju oczekiwania są determinowane przez uprzednie doświadczenia i mogą być ujmowane w sposób ilościowy.
-dla wyjaśnienia zachowania ukierunkowanego na określone cele niezbędne jest wprowadzenie oczekiwania, sama wartość jest nie wystarczająca.
-potrzeby psychologiczne wyrastają z zaspokojenia potrzeb biologicznych
Lista ludzkich potrzeb:
-Potrzeba uznania statusu jednostki
-Potrzeba dominacji
-Potrzeba niezależności
-Potrzeba ochrony
-Potrzeba miłości i uczuć
-Potrzeba komfortu fizycznego
Rotter wyróżnił kilka zmiennych, które umożliwiają przewidywanie rezultatów społecznego uczenia się:
1. Potencjał zachowania (wartość celu mot * oczekiwania poz)- prawdopodobieństwo wystąpienia danego zachowania w danej sytuacji, ze względu na cel jaki dzięki temu jednostka chce osiągnąć, im pot. Większy tym prawd. Wystąpienia zachowania większe. Ma względny charakter-w zależności od sytuacji przyjmuje rożną wartość. Zachowanie-każda reakcja na znaczący dla jednostki bodziec, może być ona zamierzona w sposób bezpośredni lub pośredni=> zachowanie to też nie obserwowalne reakcje np. marzenia, fantazje czy wyobrażenia. Ostatecznie Rotter zaproponował formułę, która mówi że potencjał pojawienia się układu zachowań, które prowadza do pojawienia się pewnej potrzeby jest funkcja oczekiwań, że te zachowania doprowadza do tego celu, i wartości tych różnych celów, które łącznie tworzą dana potrzebę.
2. Oczekiwania- dotyczy prawdopodobieństwa(subiektywne) wystąpienia wzmocnienia, jeśli poszczególne zachowanie pojawi się w określonej sytuacji. Zmienna o charakterze poznawczym. Istnieją 2 rodzaje:
-konkretne –prw. Osiągnięcia celu w określonej sytuacji
-uogólnione- prw. Osiągnięcia celu w klasie sytuacji
3. Wartość wzmocnienia-preferencja związana z wystąpieniem określonego wzmocnienia, gdy inne, konkurencyjne gdy inne maja taka sama szanse wystąpienia. Wiąże się z motywacją. Ma charakter relatywny, czyli w zależności od sytuacji wyboru; jest kwestią indywidualną.
4. Sytuacja psychologiczna-złożony układ wzajemnie powiązanych bodźców działających na jednostkę przez określony czas np. myśli, wyobrażenia, wewnętrzne stany organizmu: ból podniecenie czy głód, robiąc z nich użytek trzeba wziąć pod uwagę zdarzenia bezpośrednio poprzedzające lub zachowania przejawiane w danej sytuacji, innych niż to zachowanie będące przedmiotem przewidywania.
5. Poczucie kontroli wzmocnień-indywidualna właściwość człowieka, którą można traktować jako wymiar osobowości dający się przedstawić na kontinuum od poczucia kontroli zewnętrznej do poczucia kontroli wewnętrznej.
-Ważne jest gdzie jednostka spostrzega subiektywnie kontrolę, a nie jak jest naprawdę. Czy wzmocnienie jest wynikiem jego własnego działania czy tez czynników zewnętrznych. Przekonania tego typu mogą podlegać generalizacji zgodnie z regułami uczenia, człowiek wyrabia sobie ogólne oczekiwania dotyczące związku między jego zachowaniami z skutkami tych zachowań. Oczekiwania uogólnione i konkretne oddziałują na siebie, ostateczne oczekiwanie jest wypadkową ich obu, większy udział uogólnionych w sytuacjach nowych.
Badania nad poczuciem (lokalizacją) kontroli (zew/wew)
1. skala do pomiaru poczucia kontroli Rottera I-E
- pozycje skali odnoszą się do przekonań człowieka o tym, jak urządzony jest świat i kto ma kontrolę nad różnymi zdarzeniami=> skala ta mierzy poczucie kontroli uogólnione na różne sytuacje.
- Wysoki wynik w skali oznacza że ktoś ma poczucie kontroli zewnętrzne
- Przeznaczona do badań dorosłych z co najmniej średnim wykształceniem
2. W Polsce kwestionariusz „Delta”
-do badania wychowanków zakładów poprawczych ale wykorzystywany również do badania uczniów szk. śred. I studentów( inne kwestionariusze badają dzieci przedszkolne, uczniów szk. Podst.)
3. Osoby o wysokim poczuciu kontroli wewnętrznej są:
- mniej konformistyczne, uległe i sugestywne, pewniejsze siebie, liczą na własne siły, ambitniejsze, wnikliwsze, aktywniej poszukują informacji o sobie i środowisku niż osoby o poczuciu kont. Zew..
-Maja mniejsza skłonność do niepokoju i załamań psychicznych.
-dzieci o poczuciu kontroli wewnętrznej maja wyższa samoocenę, większa inicjatywę, wytrwałość i opanowanie w działaniu niż dzieci z poczuciem zew. Kontroli
-u dzieci poczucie kontroli zewnętrznej koreluje dodatnio z nadpobudliwością, bezradnością pasywnością, lękliwością
-dzieci przedszkolne o poczuciu k.w. przeznaczały więcej czasu na szeroko rozumianą aktywność poznawczą
-rodzaj poczucia kontroli wpływa na oceny szkolne, wew. na oceny wyższe.
1.Lawrence i Winschel opisali stadia według których, ich zdaniem przebiega rozwój poczucia kontroli:
-stadium I- zewnętrzne poczucie kontroli w odniesieniu do sytuacji zakończonych zarówno sukcesem jaki niepowodzeniem
-stadium II- zewnętrzne poczucie kontroli w stosunku do sytuacji zakończonych niepowodzeniem oraz wewnętrzne w sytuacjach zakończonych sukcesem
-stadium III- względna równowaga poczucia kontroli w stosunku do sukcesów i niepowodzeń i ukształtowanie się zgeneralizowanego poczucia kontroli, typowego dla danej jednostki
1. Wśród czynników wpływających na kształtowanie się poczucia kontroli wymienia się
-postawy rodziców i opiekunów(akceptacja ze strony rodziców, dopuszczająca samodzielność i niezależność dziecka w działaniu, częstym nagradzaniu niż karaniu, udzielaniu rad
-miejsce dziecka w rodzinie (pierworodne, jedynacy-częściej mają wew. kontrolę)
-doświadczenia traumatyczne, największe znaczenia maja te z wczesnego dzieciństwa i dojrzewania
Znaczenie konstruktu poczucia kontroli znacznie wykracza poza ramy tej teorii.
Najważniejsze implikacje swojej teorii dla praktyki :
1. terapia jest w swej istocie procesem uczenia, w trakcie którego terapeuta pomaga pacjentowi osiągnąć zamierzone zmiany w zachowaniu i myśleniu
2. Na trudności jakie przeżywa pacjent, najlepiej spojrzeć jako na wysiłki podejmowane w celu rozwiązania trudnych problemów
3. Terapeuta tak powinien kierować procesem terapii, aby eliminować nie pożądane zachowania i postawy, a wzmacniać te które są dla pacjenta pożądane.
4. Terapeuta powinien zwrócić szczególna uwagę na sposób, w jaki powstały niewłaściwe zachowania i oczekiwania, a także na to, w jaki sposób pacjent dokonuje niewłaściwej generalizacji swoich dotychczasowych doświadczeń
5. nowe doświadczenia w realnych sytuacjach życiowych stanowią często bardzo skuteczną drogę do zmian w zachowaniu i dlatego są one ważniejsze niż to co się dzieje podczas sesji
6. Na proces terapii należy patrzeć jako na proces społecznej interakcji
Nie można traktować poczucia kontroli wewnętrznego jako postawy pożądanej we wszystkich sytuacjach.
14. Albert Bandura teoria uczenia się społecznego
Wprowadzenie i kontekst
1. Reakcja na behawioryzm-bodźce srodowiskowe nie stanowią wystarczającej podstawy do wyjaśnienia zachowania ludzkiego.
-zachowanie człowieka można zrozumieć tylko w kategoriach wzajemnej interakcji bodźców zewnętrznych i wewnętrznych procesów poznawczych.
-symboliczne reprezentacje minionych zdarzeń i aktualnej sytuacji kierują zachowaniem, a procesy autoregulacji pozwalają ludziom sprawować kontrolę nad własnym zachowaniem
-bodziec wzmacniający jest skuteczny w takiej mierze, w jakiej dana osoba uświadamia go sobie i oczekuje, ze będzie on stosowany w odniesieniu do późniejszego zachowania
-w granicach określonych przez biologie uczenie się jest przyczyna nabywania i podtrzymywania zachowania ludzkiego
Albert Bandura
1. Zasady uczenia się wystarczają, aby wyjaśnić i przewidywać zachowanie oraz zmiany zachowania, ale zachowanie człowieka nie jest wynikiem biernego poddawania się wpływa środowiska, ludzie zdolni są do myślenia i autoregulacji=> odziałują również na środowisko.
2. Adekwatna teoria osobowości powinna uwzględniać kontekst społeczny, w którym dane zachowanie zostało pierwotnie przyswojone.
3. Teoria uczenia się społecznego stara się wyjaśnić zachowanie człowieka w kategoriach ciągłej wzajemnej interakcji miedzy determinantami poznawczymi, behawioralnymi i środowiskowymi. Ludzie nie są bezsilnymi obiektami sterowanymi przez siły środowiskowe, ani tez nie przyjmuje że maja pełna swobodę działania.
Życiorys autora
1. Bandura podkreślił znaczenie kontekstu społecznego, i również że wiele ważnych zachowań człowiek uczy się w sposób zastępczy –obserwując zachowanie innych osób
2. Teorie zachowania a modele człowieka –jego artykuł mówił o:
-warunkowanie jest terminem opisowym dla uczenia się przez łączenie w pary doświadczeń, a nie wyjaśnieniem w jaki sposób te zmiany zachodzą.
-przy warunkowaniu uczestniczą procesy poznawcze, o uczeniu się nie decyduje zbieżność w czasie, lecz to że ludzie uczą się przewidywać je i wykonywać odpowiednie reakcje antycypacyjne.
3. Cała działalność naukowa Bandury była poświęcona rozpowszechnieniu bardziej efektywnemu uczeniu się przez obserwacje.
Zmiana koncepcji wzmocnienia
1. Bodźce wzmacniające dostarczają informacji o tym co dana osoba musi zrobić, aby uzyskać rezultaty pożądane i uniknąć negatywnych, wzmocnienie nastąpi gdy dana osoba zdaje sobie sprawę z tych zbieżności =>czynniki wzmacniające maja wartość jako podniety czy zachęty(symboliczne wyobrażenia).Czyli funkcjonuje jako operacja informująca i motywacyjna, lepiej było by używać terminu regulacja niż wzmocnienie.
2. Odrzuca Skkinerowskie rozumienie sposobu funkcjonowania wzmocnienia(wzmocnienie służy jako oddziaływanie następcze, wzmocnienie działa wstecz, wzmacniając reakcje naśladowczą i jej związek z towarzyszącymi bodźcami)....
spodpowieki