UKŁAD TRAWIENNY
•Stanowi zespół narządów, których zadaniem jest pobieranie oraz mechaniczne i chemiczne rozdrabnianie pokarmu.
•Składniki zawarte w pożywieniu, po przejściu wielu przemian zostają zużyte natomiast nie strawione składniki przewód pokarmowy wydala na zewnątrz.
Ściany przewodu pokarmowego
•Od światła przewodu na zewnątrz:
–Błona śluzowa wraz z błoną podśluzową
•Nabłonek (w jelicie pokryty prążkowanym rąbkiem)
•Blaszka właściwa błony śluzowej
•Blaszka mięśniowa błony śluzowej
•podśluzówka
–Błona mięśniowa
•Zbudowana z tkanki mięśniowej gładkiej (w jamie ustnej, podniebieniu miękkim w ścianie gardła i górnej części przełyku stanowi tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną).
–Błona surowicza z błoną podsurowiczą
•Zbudowana z tkanki łącznej właściwej pokryta nabłonkiem jednowarstwowym płaskim, który ma zdolność wchłaniania płynów i odprowadzania ich do uk. limfatycznego
Schemat przewodu pokarmowego
•Jama ustna
•Gardło
•Przełyk
•Żołądek
•Jelito cienkie
•Jelito grube
Narządy związane z układem trawiennym
•Ślinianki
•Wątroba
•Trzustka
Jama ustna
•Przedsionek jamy ustnej - część jamy ustnej, zawarta między wargami, policzkami a łukami zębowymi
•Jama ustna właściwa oddzielona od przedsionka wyrostkami zębodołowymi szczęk oraz częścią zębodołową żuchwy
•Zęby; 4 siekacze, 2 kły, 4 przedtrzonowe i 6 trzonowców
Jama ustna właściwa
•Stanowi przestrzeń zawartą między:
–Łukami zębodołowymi
–Podniebieniem miękkim i twardym
–A od dołu przeponą jamy ustnej
•Wypełnia ją język
•Przez otwór zwany cieśnią gardzieli łączy się z jamą gardłową.
Gruczoły ślinowe
•Ślinianki:
–Podjęzykowe uchodzą do jamy ustnej właściwej
–Podżuchwowe uchodzą do jamy ustnej właściwej
–Przyusznicze uchodzą do przedsionka jamy ustnej
–Wydzielina ślinianek zwana śliną jest płynem przezroczystym o słabo kwaśnym odczynie.
Ślina umożliwia formowanie się kęsów i wstępne trawienie węglowodanów
Gardło
•Krzyżuje się droga trawienna z oddechową
•Kształtu lejkowatego
•Rozciąga się od wysokości kości potylicznej do V-VI kręgu szyjnego przechodząc w przełyk
•Ściana górna to sklepienie
•Ściana przednia ma 3 otwory
–Nozdrza tylne
–Cieśń gardzieli
–Wejście do krtani
•Ściany boczne mają ujścia gardłowe trąbki słuchowej (łączy jamę bębenkową z jamą gardłową)
Przełyk
•Przewód walcowaty mięśniowo-błoniasty łączący jamę gardła z żołądkiem
•Ciągnie się od C6 do TH 11/12
•W stanie spoczynku spłaszczony, przebieg lekko esowaty, długość 25cm
Żołądek
•Najszersza i najpojemniejsza część układu trawiennego
•Pojemność 1-3l
•Leży w górnej części jamy brzusznej, poniżej przepony
•5/6 leży po stronie lewej, 1/6 po stronie prawej
•Wyróżniamy: ścianę przednią, ścianę tylną łączące się krzywizną mniejszą i większą
•Okolicę ujścia przełyku nazywamy częścią wpustową
•Okolicę skierowaną do dwunastnicy częścią odźwiernikową, a za nią odźwiernik
•Część skierowana do przepony to dno żołądka, część środkowa to trzon
Żołądek jego ściany
•Błona śluzowa
–Szereg fałdów podłużnych
–Pola żołądkowe usiane dołeczkami żołądkowymi, w których są ujścia gruczołów:
•Wpustowych
•Żołądkowe właściwe
•Odźwiernikowe
–Gruczoły wytwarzają:
•Pepsynę
•Kwas solny
•Podpuszczkę
•lipazę
•Błona mięśniowa (3 warstwy)
–Włókna skośne
–Warstwa okrężna
–Warstwa podłużna
•Błona surowiczna
•Jest częścią trawienną i chłonną przewodu pokarmowego
•Stanowi najdłuższą część, ciągnie się od odźwiernika do jelita grubego (7-8metrów)
•Jego odcinki to:
–Dwunastnica
–Jelito czcze
–Jelito kręte
•Błona śluzowa jelita cienkiego jest usiana kosmkami jelitowymi
DWUNASTNICA
•Kształtu pętli w formie litery C
•Długość 30 cm
•Wyróżniamy:
–Część górną (od odźwiernika do TH12-L1)
– część zstępująca (na wysokości L3 tworzy zgięcie dolne i przechodzi w część dolną
•W części zstępującej znajduje się fałd podłużny dwunastnicy a na nim brodawka większa – gdzie znajduje ujście przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy. Poniżej znajduje się brodawka mniejsza gdzie wychodzi przewód trzustkowy dodatkowy
•Gruczoły dwunastnicze wytwarzają pepsynę
•Gruczoły jelitowe wytwarzają sok jelitowy działający na białka, węglowodany i tłuszcze
Jelito czcze i kręte
–Część do•Rozpoczyna się w zgięciu dwunastniczo-jelitowym i bez określonej granicy przechodzi w jelito kręte kończące się zastawką krętniczo-kątniczą
•Jelito czcze i kręte pokrywa otrzewna tworząc fałd zwany krezką
•W jelicie krętym zanikają kosmki
•Oba odcinki mają gruczoły jelitowe wydzielające sok jelitowy
lna na wysokości L2 tworzy trzecie zgięcie dwunastniczo-jelitowe i przechodzi w jelito czcze
Jelito grube
•Rozciąga się od jelita krętego do odbytu
•Dzieli się na;
–Jelito ślepe (3 cm, leży w prawym dole biodrowym zakończone wyrostkiem robaczkowatym długości 12cm)
–Okrężnicę (wstępująca, poprzeczna, zstępująca, esowata)
–Odbytnicę (długość 20 cm) ciągnie się od lewego stawu krzyżowo-biodrowego kończy się odbytem
Wątroba
•Największy gruczoł ustroju
•Leży w części górnej jamy brzusznej pod przeponą po stronie prawej
•Rozróżniamy w niej:
–Powierzchnię górną, przylega do przepony, dzieli ją więzadło sierpowate na płat większy prawy i mniejszy lewy
–Powierzchnię dolną, znajdują się na niej 2 bruzdy połączone bruzdą poprzeczną (litera H). Bruzda poprzeczna stanowi wrota wątroby. Do niej wchodzi - żyła wątrobowa, tętnica wątrobowa i nerwy, wychodzi – przewód wątrobowy i naczynia limfatyczne
•Do przodu od wrót wątroby leży płat czworoboczny, do tyłu płat ogoniasty
•W płacie ogoniastym leży dół pęcherzyka żółciowego.
•Ma kształt gruszkowaty ok. 10cm długości i 4 cm szerokości
•Część dolna to dno, środkowa to trzon, górna to szyjka, która przedłuża się w przewód pęcherzykowy
•W pęcherzyku magazynowana jest żółć biorąca udział w trawieniu
Trzustka
•Dzieli się na głowę, trzon trzustki, ogon
•W miąższu trzustki wyróżniamy:
–Tkankę trzustkową – zewnątrzwydzielnicza produkuje sok trzustkowy
–Wysepki trzustkowe (Langerhansa) stanowią gruczoł o wydzielaniu wewnętrznym wydzielającym insulinę
Znaczenie żołądka i jelit w procesie trawienia
•W żołądku treść pokarmowa ulega nasyceniu sokiem żołądkowym, czas przebywania miazgi pokarmowej to ok. 1-4 godz., sok zawiera kwas solny, pepsynę, podpuszczkę i lipazę
•Sok trzustkowy zawiera enzymy rozkładające wszystkie składniki pokarmowe
•W jelicie cienkim następuje wchłanianie strawionych składników pokarmowych (kosmki jelitowe)
•W jelicie grubym następuje wchłanianie wody i formułowanie mas kałowych
Układ moczowy
•Zadanie układu jest usuwanie w ustroju szkodliwych produktów przemiany białkowej (mocznika, kwasu moczowego) i wody
•Składa się z :
–Nerek
–Drogi wyprowadzające mocz: cewki nerkowe, miedniczki nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy i cewkę moczową
Nerki
•Leżą w okolicy lędźwiowej po obu stronach kręgosłupa
•Na brzegu przyśrodkowym znajduje się wnęka nerkowa przez nią wchodzą nerwy i tętnica nerkowa, a wychodzą - żyła nerkowa, moczowód i naczynia chłonne
•Przedłużenie wnęki to zatoka nerkowa w której mieści się miedniczka nerkowa
Budowa nerki
•Miąższ nerki składa się z:
–kory nerki leżącej bardziej na obwodzie wpuklając się między piramidy tworzy słupy
–rdzenia nerki - piramidy nerkowe, każda z nich ma podstawę i wierzchołek zwany brodawką nerkową
•Miąższ nerki przedstawia złożony gruczoł cewkowy
•Cewka nerkowa ma część wydzielniczą (nefron) i wydalniczą (cewka zbiorcza lub prosta)
Wydzielanie moczu
•W kłębuszkach nerkowych zostaje przefiltrowana część osocza do komory ciała nerkowego później do cewki krętej (w niej jest tzw. mocz pierwotny)
•W poszczególnych odcinkach nefronu mocz pierwotny ulega zagęszczeniu i przemianom
•Z nefronu wypływa mocz ostateczny, który cewkami prostymi spływa do miedniczki nerkowej a z niej przez moczowód do pęcherza moczowego.
•Wzrost ciśnienia w pęcherzu powoduje uczucie parcia, na drodze odruchowej zwalnia się napięcie zwieraczy cewki moczowej i mocz zostaje wydalony na zewnątrz.
Narządy płciowe żeńskie
•Jajniki
•Jajowody
•Macica
•Pochwa
•Zewnętrzne narządy płciowe otaczające zatokę moczopłciową
Narządy płciowe męskie
•Jądro
•Nająderze
•Nasieniowód
•Pęcherzyki nasienne
•penis
sajdula