ROMANTYZM, REALIZM, IMPRESJONIZM.
Największym natchnieniem dla malarzy romantycznych była natura, jej tajemniczość, potęga i żywiołowość. Aby przedstawić te właśnie cechy przyrody konieczne stały się zamiany warsztatowe. Znacznemu rozszerzeniu uległa paleta barw. Zmieniły się również zasady kompozycji, wielkiego znaczenia nabrał kontrast. Tematem wielu dzieł stały się również zjawiska fantastyczne. Duże znaczenie miał również wydźwięk symboliczny powstających wówczas dzieł. Wszystkie te cechy świadczą o tym, że malarstwo romantyczne było w opozycji do klasycznych kanonów popularnych w XVIII wieku. Nie można mówić o jednej obowiązującej w tej epoce szkole malarskiej, ponieważ za najważniejszą uważano wówczas ekspresję, co doprowadziło do tego, że każdy artysta mógł wypracować swój własny niepowtarzalny styl. Poza przyrodą dużym zainteresowaniem malarzy romantycznych cieszył się człowiek i jego uczuciowość oraz patriotyczne (dramatyczne) wydarzenia historyczne.
Za pierwszego malarza, którego dzieła określano mianem romantycznych uchodzi Szwajcar Johann Füssli. Tworzył on tajemnicze i groźne kompozycje ilustrujące niejako dzieła Homera czy Dantego. Do jego najsłynniejszych prac należą: Mara nocna i Trzy czarownice z „Makbeta”.
<==Mara nocna Cisza
Mianem romantycznego określa się również hiszpańskiego mistrza Francisco de Goyę y Lucientesa. Zasłynął on między innymi jako twórca dzieł o tematyce historycznej i niepodległościowej: Rozstrzelanie powstańców madryckich, 3 maja 1808, symbolicznej i fantastycznej: Sabat czarownic, Saturn pożerający swoje dzieci, a także ludowej: Odpust na łące św. Izydora.
Rozstrzelanie powstańców madryckich
Saturn pożerający swoje dzieci
W Anglii najważniejszym malarzem romantycznym uchodził Joseph Mallord William Turner. Jego specjalnością były pejzaże. Do historii sztuki przeszły jego niezwykłe chmury, mgły, toń wody, przypominające swoimi barwami impresjonistyczne arcydzieła. Mianem jego najsłynniejszego dzieła określa się pejzaż Szybkość, para i deszcz. ==>
Burza śnieżna
(Parowiec wychodzący z portu)
Drugim obok Turnera najwybitniejszym przedstawicielem romantyzmu brytyjskiego w malarstwie był John Constable. Specjalizował się on również w naturze, ale jego dzieła są pełne barw i kształtów. Najbardziej znanym obrazem Constable’a jest dzieło zatytułowane Chmury.
Łany zboża Wóz z sianem
Caspar David Friedrchich to najwybitniejszy przedstawiciel romantyzmu niemieckiego. Jego dzieła cechują się tajemniczością, mrocznością, smutkiem. Posługiwał się on w swej twórczości naturą jako medium treści religijnych, co widać w takich dziełach jak: Ołtarz chrześcijański, Dwaj mężczyźni kontemplujący księżyc, Cmentarz klasztorny w śniegu.
Skały kredowe na Rugii Dwaj mężczyźni kontemplujący księżyc
We Francji za mistrza malarstwa romantycznego uchodziło dwóch malarzy. Pierwszym z nich był Eugene Delacroix. W jego Wolności wiodącej lud na barykady widzimy kobietę, a w jej rękach trójkolorowy sztandar i karabin. U jej boków maszerują romantyk i paryski włóczęga. Jest to wspaniałe dzieło naszpikowane symbolami (np. kobieta to Francja). Innym bardzo znanym obrazem odwołującym się do historii Francji autorstwa Delacroix jest Rzeź na wyspie Chios.
Wolność wiodąca lud na barykady Rzeź na wyspie Chios
Drugim mistrzem malarstwa francuskiego doby romantyzmu był Theodore Gericault. Artysta ten stworzył między innymi Tratwę Meduzy, dzieło ukazujące rozbitków na tle gniewnego morza. Dzieło to ma wielką wymowę metaforyczną. Tratwa Meduzy
Najwybitniejszym natomiast polskim malarzem romantycznym był Piotr Michałowski. Przeszedł do historii jako autor scen batalistycznych, rodzajowych, a także portretów. Kilkakrotnie przedstawił na płótnie postać Napoleona, co było bardzo charakterystyczne dla polskich twórców omawianej epoki. Do największych dzieł Michałowskiego zalicza się: Szarżę w wąwozie Somosierry (po trosze impresjonistyczny krajobraz bitewny), Chłop w kapeluszu (realistyczny portret), Seńka (portret). Seńko Chłop w kapeluszu Szarża w wąwozie Samosierra
Realizm w malarstwie
Realizm - ostry styl w malarstwie europejskim drugiej połowy XIX wieku; zapoczątkowany we Francji, szybko został podchwycony na całym kontynencie. Obrazy realistyczne to głównie sceny rodzajowe z życia prostych ludzi, namalowane przy pomocy uproszczonych środków wyrazu, o spokojnej palecie i kompozycji.
Najważniejszą postacią realizmu był Francuz Gustave Courbet. Po francuskiej rewolucji w 1848 roku, gdy coraz więcej malarzy odwróciło się od romantyzmu i akademizmu, objął nieformalne przywództwo nad grupą tych artystów. On też użył po raz pierwszy terminu "realizm" w odniesieniu do współczesnego mu prądu artystycznego. Źródłosłów tego pojęcia zdradza nam najważniejsze postulaty kierunku:
· odejście od romantycznej inspiracji wyobraźnią,
· rezygnacja z akademickiego idealizowania tematu malarskiego.
Zamiast tego proponowali:
· przedstawianie niezakłamanej rzeczywistości dostępnej przeciętnemu człowiekowi (żadnych boginek i aniołów!),
· zaakcentowanie życia zwykłych ludzi, ich problemów, pracy i trosk (niektórzy malarze byli bliscy programowi socjalistów),
· uproszczenie kompozycji płótna, rezygnację z ozdobników, przesadnie żywych kolorów i promiennego oświetlenia.
Nic nie przedstawia programu realistów lepiej niż buńczuczne słowa Courbeta: "Pokażcie mi anioła, to go namaluję!" (skonfrontujmy to np. z akademickimi obrazami Cabanela, na których częstym elementem są rumiane cherubinki).
U każdego z wielkich twórców francuskiego realizmu kierunek ten zaowocował w specyficzny sposób.
Jean-Francois Millet chyba najbardziej odpowiada ideałowi malarza realisty. Jego sztuka niezmiennie obraca się wokół trudnego życia chłopów i ich symbiozy z naturą. Sam Millet pochodził z chłopskiej rodziny normandzkiej i wkładał w swoje miniaturki dużą dozę osobistego wzruszenia. Jego najsłynniejszym obrazem są Kobiety zbierające kłosy z 1857 roku.
Kobiety zbierające kłosy
Wspomniany wcześniej główny ideolog ruchu Gustaw Courbet powędrował w inną stronę. Jego początkowo bezinteresownie oddane sprawie obrazy (Pogrzeb w Ornans - 1849-50, Śpiąca prządka - 1853) poczęły powoli ustępować prowokacyjnym aktom i rozmaitym pretekstom do autoportretu.
Pogrzeb w Ornans Śpiąca prządka
Trzeci zaś wielki francuski realista, Honor Daumier, zajmował się przede wszystkim miastem i ciemnymi sprawami jego. Na rysunkach, grafikach i obrazach tego twórcy dostrzegamy nieco ironiczne portrety pijaków, wychodzących ze szkoły dzieci czy prawników. Stonowana kolorystyka wydobywa z ciemności twarze ludzi zwyczajnych i zmęczonych codziennością miejskiego życia. Ironiczna strona duszy Daumiera kazała mu skierować się później ku satyrze i karykaturze.
Nędznicy Don Kichot
Rue Transnonain
Realistami byli również w większym lub mniejszym stopniu Pierre Puvis de Chavannes oraz Camille Corot. Pierwszy z nich kierował się raczej w stronę niepokojącego symbolizmu, jednak jego Biedny polityk można uznać za przykład dojrzałego realizmu. Corot natomiast przez pewien okres życia wykazywał silne zainteresowanie prostotą i codziennością, gdzieś między duchem angielskiego romantyzmu a francuskim realizmem (Rybak z Mortefontaine - ok. 1865-1870 lub Czytająca kobieta z 1870).
Pierre Puvis de Chavannes Biedny rybak
Czytająca kobieta
IMPRESJONIZM
Impresjonizm (fr. impressionisme < łac. impressio 'odbicie', 'wrażenie') – nurt w sztuce europejskiej, a później także amerykańskiej, który został zapoczątkowany przez grupę paryskich artystów studiujących w Atelier Gleyère oraz w Académie Suisse w drugiej połowie XIX wieku.
Osiem paryskich wystaw w latach 1874-1886 zaowocowało zerwaniem nowej sztuki z akademizmem obowiązującym w II połowie tego stulecia. Za początek impresjonizmu uznaje się I wystawę grupy artystów zorganizowaną w atelier fotograficznym Nadara w 1874 roku.
Najbardziej charakterystyczną cechą malarstwa i rzeźby impresjonistycznej było dążenie do oddania zmysłowych, ulotnych momentów – "złapania uciekających chwil". Nazwa kierunku została ironicznie nadana przez krytyka sztuki oraz dziennikarza Louisa Leroy i pochodzi od tytułu obrazu Claude'a Moneta Impresja, wschód słońca.
Impresjonizm nie zgłębia żadnych metafizycznych problemów, nie próbuje nawet przeniknąć poza kolorową powierzchnię codzienności, przeciwnie, skupia się na powierzchowności, ulotności chwili, nastroju, oświetlenia, czy kąta widzenia. Reprezentuje punkt kulminacyjny, i zarazem ostatni przejaw wizji malarstwa, zbudowanej na zrębach renesansu, a konkretnie renesansowej perspektywy i wykształconych za jej pomocą nawyków percepcyjnych.
Zarazem jednak podważa dogmaty tej wizji, udowadnia subiektywność i relatywność ludzkiej percepcji, czyni kolor i formę autonomicznymi składnikami obrazu, od tej pory nie ma już znaczenia, co widnieje na obrazie, ale jak on jest namalowany.
Zmieniła się także tematyka obrazów. Odrzucono tematy biblijne, literackie, mitologiczne, historyczne. Zamiast tego pojawiła się wizja codzienności i współczesności. Artyści często malowali ludzi w ruchu, w trakcie zabawy lub wypoczynku, przedstawiali wygląd danego miejsca przy danym oświetleniu, motywem ich dzieł była także natura. Jako jedni z pierwszych malowali w plenerze, nie poprawiając swoich dzieł w pracowniach. Jednak ich malarstwo przedstawiało tylko pozytywne strony życia, nie poruszało problemów społecznych, nie zawierało przesłania. Omijało takie problemy jak głód, choroby, śmierć. Doprowadziło to do rozłamu wśród impresjonistów.
Generalnie, metodą twórczą impresjonistów był dywizjonizm – nakładanie tuż obok siebie plam czystego koloru tak, iż z pewnej odległości zlewały się tworząc barwy uzupełniające. Cienie malowali za pomocą zmieszanych kolorów podstawowych, bez użycia czerni. Dywizjonizm jednak nie stał się obowiązującą regułą, gdyż impresjoniści nigdy nie tworzyli formalnej grupy, która by jasno określiła założenia i metody twórcze. W efekcie zasada ta była stosowana mniej lub bardziej dokładnie. Inną postawę przyjęli kontynuatorzy impresjonistów – neoimpresjoniści, którzy postanowili przestrzegać surowo zasady puentylizmu.
· Edouard Manet – nigdy nie stosował metody dywizjonistycznej.
Śniadanie na trawie, Olimpia
· Claude Monet – od jego obrazu Impresja, wschód słońca pochodzi nazwa "impresjonizm". Nenufary, Katedra w Rouen (cały cykl).
· August Renoir – Bal w Moulin de la Galette(1) , Huśtawka(2), Śniadanie wioślarzy(3).
1
2
3
· Edgar Degas – przedstawienia baletnic, w których eksponował ruch i jego możliwości ekspresyjne. Klasa tańca, Absynt (sytuacje z barów).
· Camille Pissarro – malował głównie pejzaże, w których widać niezwykłą wrażliwość artysty na kolor i światło: Portal kościoła Saint-Ja
Czerwone dachy Montmartre
malutka_cmelka