HISTORIA
SZTUKI

II ROK FILOLOGII POLSKIEJ

WŁASNOŚĆ: MAŁGORZATA CMELA

Wykład I

Literatura:

·         J. Białostocki ,,Sztuka cenniejsza niż złoto” t. I i II Warszawa 1969

·         E. Gombrich ,, O sztuce” Wa-wa 1989-2000

·         W. Koch ,,Style w architekturze” Wa-wa 1998

·         W. Beckett ,,Historia malarstwa. Wędrówki po historii sztuki zachodniej” Wa-wa 1998

·         M. Rzepińska ,,Siedem wieków historii malarstwa europejskiego” Wa-wa 1979

·         ,,Dzieje sztuki polskiej”, praca zbior., wyd. Kluszczyński, Kr-ów

·         Miłobędzki ,, Zarys dziejów architektury w Polsce” Wa-wa 1979

·         ,,Słownik artystów polskich” t. I i VII Wrocław-Warszawa 1971-2003

·         ,,Słownik terminologiczny sztuk pięknych” red. S. Kozakiewicz Wa-wa 1969 wyd. Nowe (zmienione) Wa-wa 1996

Temat: Wprowadzenie do historii sztuki. Podstawy metodologii.

Historia sztuki- dyscyplina historyczna badająca dzieje i rozwój sztuki, opierająca się na opisie,analizie,                                                         interpretacji zabytków i dokumentów. Klasyczna historia sztuki ogranicza się do zagadnień                                                         malarstwa, rzeźby i architektury Europy od paleolitu do współczesności oraz obu Ameryk po 1494r. 

Podstawowe metody badawcze

Etap. I:
OPIS PREIKONOGRAFICZNY - ten etap opiera się na doświadczeniu praktycznym, swoistym 'obyciu' ze światem sztuki i jego dziełami, polega na opisanu tego, 'co się widzi', bazując na powierzchownej wiedzy z zakresu historii sztuki.

Etap II:
ANALIZA IKONOGRAFICZNA - ten etap wymaga znajomości źródeł literackich oraz głębszej wiedzy z historii sztuki, wiedzy na temat zjawisk historycznych, pojęć i tematów, a także znaczenia alegorii i symboli.

Etap III:
INTERPRETACJA IKONOLOGICZNA - jeszcze głębsze badanie dzieła sztuki pod względem psychologii ludzkiego umysłu oraz powiązań miedzy objawami kulturowymi (oraz ich symboliką) a umysłem człowieka. Wymaga od badacza "intuicji uwarunkowanej psychologią i światopoglądem interpretatora (znajomość zasadniczych skłonności ludzkiego umysłu)".

              Analiza dzieła sztuki-> Sztuki przedstawiające rzemiosło artystyczne

                                                                      czyli

                                          dlaczego odbiór malarstwa jest różny

              Sztuki przedstawiające -  to Malarstwo, Rzeźba, Grafika, Rysunek

              Sztuki nieprzedstawiające- to Architektura, Rzemiosło artystyczne (ceramika itp.)- monstrancja. Skrzynka

OPIS ( kompozycja + rzeźba):

1.       KOMPOZYCJA- to układ elementów na przestrzeni płótna. Będzie się ona łączyła  z perspektywą.                                           

                            Może być:

·         zamknięta- taka, w której przy rozszerzeniu ram pojawia się coś innego

·         otwarta- taka, w której poszerzeniu ram następują zmiany ilościowe, ale nie jakościowe

·         kompozycja może też być w układzie strefowym

·        

może być też statyczna i dynamiczna             

2.LINIE

W rzeźbie ważny jest materiał i otoczenie (miejsce współgra, współtworzy atmosferę) statyczność   (dynamiczność a także cienie)

ANALIZA STYLISTYCZNA:

1.       KOMPOZYCJA

·         Kompozycja – w sztukach plastycznych układ elementów zestawionych ze sobą w taki sposób, aby tworzyły one harmonijną całość. Kompozycją określa się również samo dzieło, zawierające połączone ze sobą składniki.

·         Celem kompozycji jest osiągnięcie zamierzonego efektu plastycznego poprzez umiejętne dobranie kolorów, kształtów, proporcji, faktur i położenia przedstawianych elementów, czasem na drodze porządkowania podobnych do siebie składników, a kiedy indziej poprzez zestawianie ich na zasadzie kontrastu. W kompozycji wykorzystuje się też często pewne konstrukcje znane z geometrii takie jak symetria czy złoty podział. Odpowiednie operowanie tymi narzędziami daje efekt w postaci różnych nastrojów, uczuć, przeżyć jakich może doświadczyć odbiorca - można uzyskać na przykład zarówno odczucie statyczności, porządku, równowagi, harmonii, jak i dynamiki, chaosu czy nierównowagi.

·         W historii sztuki występowały epoki, które określały bardzo ściśle zasady poprawnej kompozycji. Przykładem mogą być porządki architektury klasycznej. Dzisiejsza sztuka kompozycji, przyjęła pewne ogólne założenia z wcześniejszych epok, ale pozostawia artystom więcej swobody i nie narzuca gotowych rozwiązań.

·         Często, na podstawie układu elementów, wyróżnia się przeciwstawne do siebie rodzaje kompozycji, na przykład:

·         Kompozycja otwarta – rodzaj kompozycji, polegający na pozostawieniu dla odbiorcy dzieła sztuki pola do interpretacji. Jest to układ specyficznej relacji między elementami kompozycji, poruszający wyobraźnię, sugerujący coś, co jest poza nim. Kompozycja taka zmusza odbiorcę do dopełniania, inicjując indywidualny proces współtworzenia. Przekracza tym samym ramy tradycyjnej, pełnej, zamkniętej formy.

·         Kompozycja zamknięta - kompozycja, w której wszystkie elementy świata przedstawionego tworzą jasny, przejrzysty, skończony i logiczny układ.

·         Kompozycja statyczna w sztukach plastycznych to kompozycja, w której występują elementy nie wykazujące ruchu. Będzie to kompozycja, w której dominują elementy pionowe i poziome. Brak jest w takiej kompozycji elementów ukośnych, ponieważ wszelkie odchylenia od pionu są postrzegane przez oko ludzkie jako ruch.

·         Kompozycja dynamiczna w sztukach plastycznych jest to kompozycja, w której występuje przewaga elementów ukośnych, ponieważ w plastyce elementy te postrzegane są jako ruchome. Doskonałym przykładem kompozycji dynamicznych jest konstruktywizm.

·         Kompozycja symetryczna – symetryczne rozmieszczenie elementów wizualnych dzieła. Oś symetrii jest na obrazach elementem domyślnym, dzieli ona obraz na części, które stanowią względem siebie lustrzane odbicie. Symetria może być jedno- lub wieloosiowa.

·         Kompozycja (perspektywa) rzędowa – rodzaj perspektywy będący prawdopodobnie najstarszym znanym człowiekowi sposobem oddawania głębi. W kompozycji tej elementy bardziej oddalone są umieszczone wyżej. Po raz pierwszy została zastosowana ok. 15-20 tys. lat temu w naskalnych wizerunkach stad zwierząt.

·         Kompozycja (perspektywa) strefowa (pasowa) – rodzaj kompozycji znany już w starożytnym Egipcie, mający na celu oddanie głębi obrazu. Postacie pogrupowane są w poziome rzędy (pasy), zaś pasy wyższe przedstawiają osoby dalsze. Pierwsze dzieła wykorzystujące tę kompozycję pochodzą z III tysiąclecia p.n.e. Najczęściej była ona wykorzystywana w malowidłach przedstawiających lud (robotnicy, chłopi).

·         Kompozycja (perspektywa) kulisowa – sposób oddawania głębi obrazu, odkryty już w prehistorii (ok. 20-15 tys. lat p.n.e.). Polega na tym, że elementy dalsze są częściowo zasłonięte przez elementy bliższe.Kompozycja kulisowa przez człowieka pierwotnego często była stosowana razem z kompozycją rzędową.

2.       PERSPEKTYWA, np;

·         kulisowa- postacie zachodzą na siebie.

              Mamy tak zwaną  WRODZONĄ PRZYJEMNOŚĆ GENETYCZNĄ: lubimy ład i porządek.

·         kulisowa

·         hierarchiczna- postacie ważniejsze są większe!

3.       KOLOR:

·         abstrakcyjny

·         naturalny

                     4.ŚWIATŁOCIEŃ:

·         sfumato- rozmyte światło; stosował je m. in. Leonardo da Vinci.

5.       SZCZEGÓŁ/ DETAL:

·         obrazy analityczne są pełne szczegółów, detal.

     KOLOR W RZEZBIE:

1.        

* JEDNOLITY- nadaje wyniosłości

* RÓŻNE BARWY- ocieplają rzeźbę, nadają realizmu, ale i rozbijają rzeźbę.

* W XIX wieku ludzie chcą prostej sztuki. Prawdziwi artyści nie byli więc rozumiani.

* W historii sztuki powstawały gatunki, których ludzie nie rozumieli. Początkowo je krytykowano, ale zwykle owa sztuka się potem przyjmowała i przestawały pojawiać się głosy krytyczne na jej temat.

WYKŁAD II- 04.03.2010

STAROZYTNOŚĆ GRECKA:

-         wzorzec piękna;

-         początki kultury.

TEMAT: Starożytne cywilizacje. (Egipt, Mezopotamia, Grecja, Rzym)

KONCEPCJA ŚWIĄTYNI:

[J. Bardman, „Sztuka grecka”;b.m. 1999]

PERIODYZACJA DZIEJÓW SZTUKI STAROŻYTNEGO EGIPTU

·         od około 4000 p.n.e. do około 650 n.e.

·         Sztuka okresy przeddynastycznego IV tys. p.n.e.

·         Sztuka okresu wczesnodynastycznego

sztuka starego państwa

sztuka średniego państwa

·         SZTUKA STAROŻYTNEJ GRECJI OKOŁO 1600 P.N.E.- OKOŁO 400 N.E.

- sztuka okresu archaicznego

- sztuka okresu klasycznego

- V w. p.n.e.- IV w. p.n.e.

- sztuka okresu hellenistycznego

- sztuka okresu rzymskiego

- sztuka etruska

·         SZTUKA STAROŻYTNEGO RZYMU OKOŁO 600 P.N.E.- OK 400 N.E

·         SZTUKA WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA

ARCHITEKTURA. METODOLOGIA BADAŃ.

·         MATERIAŁ I KONSTRUKCJA

* kamień, cegła itd.

·         ANALIZA FORMY:

* położenie w układzie topograficzno- urbanistycznym

* przestrzeń wewnętrzna

* bryła (zwarta, prosta, f. rzeźbiarska, zgeometryzowana)

* detal

·         SYMBOLIKA FORMY

* np. Katedra rzeszowska p.w. Serca Jezusowego-> w kształcie serca.

·         INTERPRETACJA IKONOLOGICZNA

* dlaczego takie formy w tym czasie.

EGIPT

              ŚWIĄTYNIA:

1. Świątynia Chonsu – świątynia w Karnaku (dawne Teby) znajdująca się w południowo-wschodnim narożniku Św. Amona. Została zbudowana przez Ramzesa III lecz w świątyni znaleziono też imiona Ramzesa IV i Ramzesa XI. Świątynia była poświęcona bogu księżyca – Chonsu.

              Przed pylonem (wieża o prostokątnej podstawie, wznoszona parami i zwężająca się ku górze ) znajdowało się dwadzieścia kolumn w czterech rzędach (w każdym po pięć kolumn).

              Po obu stronach "kolumnady" stały cztery sfinksy (w sumie osiem).
              Pylon ma 34,5 metra długości, 7 metrów szerokości i 18 metrów wysokości.
              Za pylonem w perystylowym (w świątyniach egipskich wewnętrzny dziedziniec otoczony portykiem kolumnowym. ) dziedzińcu znajdowało się 28 monostylowych kolumn w czterech grupach.

Dwie pierwsze grupy przy wejściu do dziedzińca (po obu stronach) składały się z szesnastu kolumn (w każdej grupie po osiem).

Dwie następne grupy przy wejściu do sali hypostylowej (pomieszczenie, w którym strop oparty jest na kolumnach rozmieszczonych w sposób równomierny na całej powierzchni pomieszczenia) składały się z dwunastu kolumn (po sześć kolumn każda) i stały na podwyższeniu.

W sali hyposlylowej znajdowało się osiem kolumn po cztery w jednym rzędzie. Środkowe kolumny miały głowice kielichowe, kolumny zewnętrzne głowice pączkowe.
              Za salą hypostylową było sankruarium na barkę. W sanktuarium były kapliczki a po prawej stronie schody na dach.
Sanktuarium na barkę prowadzi do pronaosu (przedsionek świątyni antycznej ) który prowadzi do siedmiu kapliczek (trzy na północy i po dwie po bokach).

PRZEKRÓJ IZOMETRYCZNY- plan i  bryła, zwykle przechodzi na skos.

W SKRÓCIE:

-         aleja sfinksów

-         felony

-         wielka przestrzeń i tajemniczość budowli

-         DZIEDZINIEC- ściany zaczynają się zamykać

-         SALA HYPOSTYLOWA- przestrzeń się zamyka, jest jest ciaśniej, ciemniej

-         SALA NA BARKĘ

-         SANKTUARIUM- wejścia są coraz węższe, ciemniejsze.

Taka architektura budzi uczucie małości. Dziedziniec jest ciaśniejszy. Przestrzeń powoli się zamyka i zaciska. Ruiny nie pozwalają zobaczyć więcej.

2. Świątynia Luksorska- znana także jako Świątynia Narodzin Amona. Jedna z budowli starożytnego Egiptu, które można obejrzeć w Luksorze, w południowym Egipcie. Jest jednym z dwóch (drugim jest świątynia w Karnak) najważniejszych zabytków wschodniego brzegu Teb.

              Budowę świątyni rozpoczął Amenhotep III, jego następcy kontynuowali dzieło rozbudowując świątynię. Ostateczny kształt otrzymała za czasów Ramzesa II.

              Świątynie Amona w Luksorze i Karnaku połączone są ze sobą aleją procesyjną długości ok. 3,0 km, przy której stoją sfinksy z baranimi głowami. Baran był zwierzęciem Amona. Aleja prowadziła wzdłuż Nilu do wielkich, o szerokości 65,0 m, pylonów ustawionych przez Ramzesa II.

              Przed pylonami stanęły dwa 25,0 m wysokości obelisk...