Zapożyczenia francuskie.doc

Zapożyczenia francuskie

Podział zapożyczeń na:

àGALICYZMY – zapożyczenia z języka francuskiego bez przekształceń

    np. à propos – przy sposobności, w związku z tematem (coś powiedzieć)

          bon ton – dobry ton

          en face – z przodu

          femme fatale – kobieta fatalna

          va banque – na całość

          vis-à-vis – naprzeciwko

          déjà vu – już widziany, złudzenie, że widziało się pewien obraz już wcześniej

àKALKI JĘZYKOWE – wyrazy lub wyrażenia utworzone za pomocą rodzimych elementów języka wg. wzoru semantycznego języka obcego (Encyklopedia Językoznawstwa Ogolnego)

a)      dosłowne  np. półświatek - demimande= demi (pół)+ mande(świat);

                              peruka  - perruque

b)     zapożyczenia znaczeniowe np. aktualny (obecny, teraźniejszy)

                                                         formacja (wykształcenie)

c)      związki frazeologiczne – np. gwóźdź sezonu – clou de la saison

                                                      krzyk mody – cri de la mode

                                                     punkt widzenia –paint de vue

àZAPOŻYCZENIA LEKSYKALNE – wyrazy mające zarówno fonetykę zgodną z wymogami języka zapożyczającego(j.pol.), jak i podlegającego jego systemowi fleksyjnemu

np. adresse – adres

      toilette – toaleta

     perfum – perfumy

     châle -  szal

    fauteuil – fotel

HISTORIA

Początek galicyzmów przypada na dobę średniopolską, a największe nasilenie na dobę nowopolską. Sprzyjały temu takie okoliczności jak:

-wybór Henryka Walezego na króla Polski

-rosnące znaczenie polityczne Francji w Europie, Europie zwłaszcza przodująca rola francuskiej  kultury, literatury i sztuki

-profrancuska polityka Władysława IV i Jana III Sobieskiego

-panowanie saskiej (lecz przesiąkniętej kulturą francuską) dynastii Wettynów

- i wreszcie moda francuska zalewająca całą Europę, która – za czasów St. Augusta – opanowuje Warszawę i dwory magnackie.

     Jeśli chodzi o źródło leksykograficzne dla polszczyzny epoki odrodzenia to jest to „Słownik” Lindego, który odnotowuje ponad 800 wyrazów zapożyczonych z francuskiego, które pochodzą albo z komedii doby stanisławowskiej, albo z mowy potocznej (w wyższej sferze). Galicyzmy nie funkcjonowały raczej w literaturze, gdyż przeciwdziałała temu ówczesna polityka językowa.

Sytuacja zmieniła się w pierwszej połowie XIX wieku. Moda francuska, zataczając coraz szersze kręgi, zaczynała wtedy docierać na szlachecką, sarmacką do tej pory prowincję. Także romantyczna koncepcja języka artystycznego przyniosła odrzucenie klasycystycznych ograniczeń w tej dziedzinie – zapożyczenia zaczęły funkcjonować w literaturze. Doszły również nowe okoliczności historyczne: wojny napoleońskie i udział w nich Legionów Dąbrowskiego, Księstwo Warszawskie oparte na ustrojach, prawach i administracyjnych wzorach francuskich oraz (albo przede wszystkim) Wielka Emigracja. Także trudno się dziwić, że w takich warunkach wpływ języka francuskiego okazał się najsilniejszym ze wszystkich wpływów językowych oddziałujących na polszczyznę w XIX w.

Dziedziny zapożyczeń francuskich XVII-XIXw.

Zasadniczym momentem przełomowym wpływów francuskich była II wojna światowa i przemiany społeczne z nią związane. Powojenne przeobrażenia odsunęły od wpływu na życie zbiorowe warstwy i grupy społeczne najbardziej związane z tradycją językową – francuską, a wysunęły na czoło życia społecznego i kulturalnego klasy, którym ta tradycja była całkowicie obca. Toteż znajomość francuskiego zaczęła w Polsce powojennej szybko maleć i maleje do dzisiejszego dnia. Wiadomym objawem tego stanu rzeczy są liczne błędy w posługiwaniu się od dawna przyjętymi francuskimi wyrazami i wyrażeniami.

Przykłady powojennych zapożyczeń leksykalnych leksykalnych języka francuskiego (liczba sięga 220):

-atrapa  (attrape )– imitacja przedmiotu lub puste opakowanie jako reklama

- bagietka (baguette)- bardzo długa i wąska bułka

- butik (boutique) – sklep prywatny

- klimatyzacja (climatisation)

-makabra (macabre)

-paragon (paragon)

-totalitarny (totalitaire)

Występują także wyrazy, które pochodzą od nazw własnych:

-bardotka (Bardot)

- gilotyna (Monsieur Guillotin – był rzecznikiem humanitarnego traktowania skazańców, niefortunnie od jego nazwiska powstało może szybkie, ale jednak narzędzie do obcinania głów)

-wersalka (Versailles)

najnowsze zapożyczenia francuskie różnią się pewnymi cechami od dawniejszych. Najważniejsze z nich to:

1)     Pod względem znaczeniowym dawniejsze Galicyzmy były związane z życiem dworskim, później salonowym. Nowsze dotyczą wszystkich dziedzin życia.

2)     Pod względem formalnym najnowsze Galicyzmy odznaczają się relatywnie niższym od dawniejszym stopniem asymilacji fonetycznej i morfologicznej.

3)     Przyczyny zapożyczeń francuskich – dziś dominują obiektywne potrzeby nominatywne i ekspresywne współczesnej polszczyzny, kiedyś z kolei głównym czynnikiem była moda francuska.

Podsumowanie

Zapożyczenia francuskie odgrywają istotną rolę w czynnym zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny. Sytuują się na drugim miejscu po angielskich wśród powojennych zapożyczeń właściwych.

Największa ilość zapożyczeń francuskich występuje w komunikatach prasowych i publicystyce.(Możemy tu znaleźć Galicyzmy modne, lansowane przez środki przekazu informacji, np. awans, awaria, kampania, rezerwa) Najmniej jest ich w tekstach popularnonaukowych i dramatach.