Andragogika - Wprowadzenie do subdyscypliny pedagogiki.
1. Terminologia pojęcia andragogika.
Współczesne znaczenie tego terminu nie pozwala zrozumieć tak dosłownie tłumaczenia. Termin „andragogika” posiada rodowód grecki aner (andros) i agein (ago). Słowo „aner” oznacza mężczyzna, mąż, człowiek, „gen”... andros, słowo agein – prowadzić (ago-prowadzę).
Andragogika jest to nauka o celach i treściach, formach, metodach, technikach i zasadach kształcenia, wychowania, uczenia się, samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych.
2. Terminy współwystępujące w andragogice.
Samokształcenie - wg definicji F. Urbańczyka – „...Gdy uczeń bierze we własne ręce sprawę kształcenia, sam wyznacza sobie cel, sam wyznacza sobie metodę pracy i kontroluje ją pracując o własnych siłach”.
Kształcenie - wg Wincentego Okonia. Twierdzi, że na treść pojęcia kształcenia składają się nie tylko świadome oddziaływania, które, maja na celu zapewnić komuś ( lub sobie) zdobycie określonego systemu wiadomości, umiejętności i nawyki, ukształtowanie poglądu na świat oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań poznawczych.
Samowychowanie - wg F. Urbańczyka – to proces wtedy, gdy chodzi w nim o zmiany osobowości w zakresie uczuć moralnych i estetycznych, woli i charaktery oraz cech fizycznych.
3. Przedmiot badań andragogiki.
Przedmiotem badań andragogiki socjalistycznej, są też tego rodzaju instytucje oświaty i wychowania dorosłych jak i: szkolnictwo dla pracujących, placówki kulturalno- oświatowe (domy kultury, biblioteki, muzea), kino, radio, telewizja, i prasa. Na podstawie analizy faktów oświatowych i wychowawczych, wyjaśnia zasięg oddziaływania ideowych wzorów wychowawczych, wyjaśnia zasięg oddziaływania i skuteczność używanych w oświacie dorosłych i wychowaniu treści, środków, form, metod i modeli organizacyjnych.
Andragogika uwzględnia specyficzne właściwości człowieka dorosłego- jego doświadczenia zawodowe, społeczne i umysłowe, możliwości percepcyjne i rozwoju, jego osobową autonomię i tendencje samowychowawcze. Z tych względów andragogika korzysta z dorobku naukowego tych wszystkich nauk filozoficznych, społecznych i przyrodniczych, które pozwalają rozumieć sytuację społeczno – kulturalną, biologiczną i ekonomiczną człowieka dorosłego.
Andragogika bada proces wychowania ludzi dorosłych przede wszystkim z punktu widzenia znaczenia tego procesu dla przygotowania ich do pracy, nauki, twórczości, życia społecznego i kulturalnego w społeczeństwie socjalistycznym. Nauka ta posługuje się takimi metodami i technikami badań jak: ankieta, wywiad środowiskowy, obserwacja, eksperyment, metoda historyczno porównawcza i inne.
Pedagogika dorosłych bada, więc wszystkie zjawiska wychowawcze dotyczące młodzieży pracującej i dorosłych. Przedmiotem jej badań są również procesy planowego i celowego wychowania człowieka, jak i wpływy wychowawcze niezamierzone i żywiołowe. Do tych ostatnich wpływów pedagogika dorosłych nie może, nie ustosunkować się, ponieważ ich różnorodność i siła oddziaływania jest tak wielka, że pobierają coraz większego znaczenia. Ich oddziaływanie może być współdziałające lub tez sprzeczne z założeniami wychowania organizowanego celowo w odpowiednich instytucjach kulturalno-oświatowych.
Przedmiotem badań andragogiki jest:
· Zajmuje się możliwościami rozwoju ludzi dorosłych, ich edukacją,
· Procesami, które składają się na edukację. W obrębie tych procesów jeszcze bardziej szczegółowymi procesami,
· Odpowiednie instytucie, w których ten proces zachodzi, np. szkoła, przychodnia lekarska, biblioteka, czytelnia, zakłady pracy.
a) Przedmiotem badań są cele kształcenia i wychowania ludzi dorosłych: dobrane tak, aby stymulowały rozwój człowieka dorosłego i rozwój zawodowy, analiza z punktu widzenia potrzeb instytucji oświaty, bada cele kształcenia i wychowania w połączeniu tradycyjną oświatą polską i europejską;
b) Treści kształcenia i wychowania dorosłego człowieka: bada funkcjonowanie świadomości osób dorosłych w zakresie nauk humanistycznych, przyrodniczych itp., precyzyjne kryteria doboru treści kształcenia dorosłych użyteczność wiedzy stymulacją, związek treści z życiem, pracą, aktualność idei naukowych, analizuje wpływ treści kształcenia na przygotowanie dorosłych do nawiązywania różnych problemów osobistych moralnych, społecznych.
c) Metody i formy oddziaływania wychowawczego na dorosłych: muszą charakteryzować się jednością, bada przydatność i skuteczność rozwojowych metod oddziaływania wychowawczego, wiązanie procesu kształcenia z pracą zawodową i społeczną osób dorosłych.
d) Zasady kształcenia i wychowania osób dorosłych – normy postępowania dydaktyczno – wychowawczego: podmiotowe traktowanie dorosłych uczniów, uwzględnienie warunków życia i pracy dorosłych, zespołowość i współpraca, odwoływanie się do poczucia godności człowieka dorosłego, tworzenie możliwości pozytywnej autoprezentacji dorosłego człowieka.
Przedmiot Andragogiki.
· Po pierwsze: edukacja młodzieży pracującej i dorosłych, rozumiana, jako ogół procesów oświatowo-wychowawczych obejmujących kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie oraz wielostronnie pojmowaną działalność oświatową.
· Po drugie: wszelakie zjawiska wychowawcze odnoszące się do młodzieży pracującej i dorosłych (procesy planowania i celowego wychowania człowieka, wpływy wychowawcze zamierzone i niezamierzone).
· Po trzecie: cele wychowania, dobór treści kształcenia i wychowania dorosłych, formy organizacyjne, metody i środki ogólne i szczegółowe w odniesieniu do różnego typu instytucji i placówek kulturalno-oświatowych.
· Po czwarte: analiza funkcjonowania systemów oświaty dorosłych w kontekście rozwoju społeczno-ekonomicznego społeczeństw.
4. Zadania pedagogiki dorosłych.
Zadania pedagogiki dorosłych są, więc wielorakie. Dadzą się one ująć w czterech następujących grupach:
· Gromadzenie wiedzy o rzeczywistości wychowawczej dorosłych, szukanie odpowiedzi na pytanie, jak przebiegają procesy wychowawcze w tej fazie życia człowieka oraz opis wyników w obserwacji,
· Uogólnienie zebranych wyników obserwacji, wykrywanie związków i zależności między zjawiskami wychowawczymi i formułowanie wniosków w postaci zdań ogólnych, przedstawiających prawidłowości przebiegów procesów wychowawczych, wyjaśnienie tych związków i zależności w celu ukazania które zjawiska wywołują pożądane procesy wychowawcze, a także zjawiska są niepożądane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju osobowości człowieka dorosłego, a także w celu umożliwienia przewidywania przebiegu tego rozwoju i kierowania nim,
· Dostarczanie wiedzy potrzebnej do racjonalnego przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionej w formie zdań wartościujących i normatywnych,
· Ustalenie celów i zadań edukacji dorosłych w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno – ekonomicznym społeczeństwa, wytyczanie metod realizacji celów wychowania, sprawdzanie skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej, wskazanie możliwości i sposobów rozwiązywania problemów wychowawczych w konkretnych środowiskach wychowawczych i w odniesieniu do konkretnej sytuacji życiowej człowieka dorosłego,
· Opracowanie głównych założeń organizacji edukacji dorosłych, które zapewniałyby optymalną efektywność wysiłków zmierzających do osiągnięcia określonych zmian w osobowości jednostki, konstruowanie modeli osobowości człowieka przyszłości przy uwzględnieniu tendencji rozwojowych i stosunków społecznych, nauki techniki, kultury.
Andragogika wskazuje na odrębność i specyfikę człowieka dorosłego, jako ucznia polegające na posiadaniu znacznego doświadczenia życiowego, społecznego i zawodowego, większej samodzielności w kierowaniu swoim postępowaniem, wykonywaniu pracy zawodowej, aktywności społecznej, skłonności do dużej głębokiej refleksji oraz krytycyzmie w stosunku do siebie i swoich doświadczeń. Początkowo andragogika stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania. Jej rozwój związany jest także z innymi dziedzinami takimi jak: antropologią filozoficzną, psychologią człowieka dorosłego, etyką, socjologią itd.
Współczesna andragogika mimo swej młodości stawia dorosłego człowieka w centrum zainteresowania z uwagi na jego rosnącą chęć sprostowania coraz to nowym wymaganiom w gwałtownie zmieniającej się rzeczywistości. Dynamiczny rozwój tej dyscypliny, jako nauki samodzielnej nastąpił dopiero po II wojnie światowej. W Polsce termin ten już w latach międzywojennych zaczęła stosować Helena Radlińska na uprawianej przez siebie teorii kształcenia dorosłych. Wtedy a konkretnie już w drugiej połowie XX, w jako nauka autonomiczna podzieliła się ona na szereg dyscyplin szczegółowych.
5. Działy andragogiki.
W jej skład wchodzą takie działy jak:
· Andragogika dorosłych (wprowadzenie do działów szczegółowych)
· Teoria wychowania ludzi dorosłych (charakteryzuje się aktywnością ludzi dorosłych; co robić, aby zmieniać swoje poglądy itp.)
· Dydaktyka dorosłych (teoria nauczania ludzi dorosłych)
· Historia andragogiki (pewne rzeczy są ponadczasowe, przekłada się je na grunt andragogiki, pewne się ulepsza).
Podsumowując andragogika odpowiada na pytanie, jakim może być człowiek dorosły, jaki poziom rozwoju i sprawności może osiągnąć, jeśli stworzy mu się optymalne warunki edukacji a on sam podejmie autokreację możemy określić ją również jako oświata dorosłych czy edukacja dorosłych. Andragogika jest i prawdopodobnie pozostanie nauką praktyczną.
6. Cele i zadania edukacji dorosłych we współczesnym świecie.
Cele dotyczące kształcenia dorosłych:
· Rozwój harmoniczny pełnej osobowości (człowiek, jako całość);
· Upowszechnienie wiedzy ogólnej w edukacji dorosłych, co daje człowiekowi elastyczność, rozszerza horyzonty myślenia, łatwiejsze przystosowanie się do zmian
· Umożliwianie dorosłym osobom przekwalifikowania się, zdobycia nowych wiadomości, nowych kompetencji zawodowych, rozwój zawodowy.
Podczas XIX Konferencji Generalnej UNESCO w Nairobi w 1976 roku zdefiniowano szereg celów i zadań stawianych edukacji dorosłych, będących nadal aktualnymi i ściśle korespondującymi z postulatami szeroko pojmowanej oświaty ustawicznej, a także bliskich problemom globalizacji, integracji europejskiej i rodzącego się dziś społeczeństwa informacyjnego.
Główne zadania i cele edukacji dorosłych to:
· Utrwalanie pokoju, rozwój współpracy i zrozumienia międzynarodowego;
· Ułatwianie rozumienia istotnych problemów współczesności i zachodzących zmian społecznych z dążeniem do aktywnego uczestnictwa w rozwoju społecznym w celu osiągnięcia społecznej sprawiedliwości;
· Rozwinięcie świadomego stosunku człowieka do otaczającego go fizycznego i kulturalnego środowiska, a także podjęcie starań doskonalenia tego środowiska, poszanowania i ochrony przyrody, ogólnej tradycji i społecznej własności;
· Kształtowanie postawy poszanowania różnorodnych obyczajów i kultur w zakresie narodowym i międzynarodowym;
· Rozwinięcie i upowszechnienie rozlicznych form porozumiewania i solidarności w różnych grupach społecznych: w rodzinie, w lokalnym środowisku, w regionie, kraju i w skali międzynarodowej;
· Rozwijanie umiejętności korzystania z różnych źródeł wiedzy (dziś należałoby mówić tu także o nowoczesnych technologiach -przyp. autora), nauczanie zdobywania nowej wiedzy w formach pracy indywidualnej, grupowej i w placówkach oświatowych w zakresie zdobywania wiadomości, podnoszenia kwalifikacji zawodowych, nabywania nowych form zachowania i wszechstronnego rozwoju osobowości;
· Dążenie do świadomego i efektywnego połączenia procesu rozwoju i doskonalenia osobowości z działalnością zawodową, osobistych zainteresowań w zakresie wartości duchowych i estetycznych z osiągnięciami nowoczesnej techniki i sposobu realizacji zadań zawodowych;
· Rozwijanie właściwego rozumienia problemów związanych z wychowaniem dzieci w warunkach współczesnego życia;
· Rozwijanie umiejętności spożytkowania środków masowej informacji, a zwłaszcza radia, telewizji, filmu i druku (warto zwrócić tu uwagę na nowoczesne media, między innymi internet, których zastosowania nie wyklucza się -przyp. autora), uczenie korzystania z nich jako źródeł wiedzy i przekazu opinii społecznej;
basiek21_87