Komunikacja interpersonalna to wymiana informacji między jej uczestnikami. Nośnikami danych mogą być słowa (komunikacja werbalna), gesty, teksty, obrazy, dźwięki czy też sygnały elektryczne albo fale radiowe. Ważne jest, aby były one zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy. Jest to taki typ jakości lub rodzaj komunikatu, który pojawia się kiedy osoby mówią lub słuchają w sposób maksymalizując to co osobiste.
Cechy ludzie według J. Stewarta:
– człowiek ma prawo dokonywać wyborów.
– Wyjątkowy
– niemierzalny
– refleksyjny
– świadomy nie tylko tego co go otacza, ale jest świadomy własnej świadomości
– adresowalność( czyli staranie się by dane komunikaty[informacje] dotarły do danej osoby)
Słowo to elementarna część mowy. Jego pisanym odpowiednikiem jest wyraz. Za pomocą słów określamy wszelkie pojęcia rzeczywiste i abstrakcyjne, także myślimy na ogół słowami. Wiele słów składa się na mowę. W Biblii synonim wieczności i Boga. W matematyce punkt. Jest symbolem rzeczy a nie rzeczą o której mówimy. Słowo jest przekaźnikiem informacji na temat danej rzeczy czy osoby. Komunikacja werbalna oparta jest na słowie czyli posługiwaniem się symbolami. Język jest to system symboli (słów) .
Wskaźniki językowe:
– uważaj na pułapki językowe (rzeczywistość szybciej się zmienia niż słowa)
– nie poddawaj się złudzeniu tzw. właściwego znaczenia (słowo ma wiele znaczeń) Znaczenie nie tkwi w słowach tylko w naszym rozumieniu.
– rozwijaj swoje słownictwo(krzyżówki)
– poznawajmy[rozmawiajmy] z ludźmi
– bawmy się słowami
– korzystajmy z metafor, omówień
– rozwijaj język niewykluczający i pełen szacunku(dobierać słowa tak by nie godziły w drugiego człowieka)
Do aktu komunikacji dojdzie jedynie wtedy, gdy spełnione zostaną następujące warunki:
• informacja zostanie przekazana w języku zrozumiałym dla obu komunikujących się stron,
• zaistnieje skuteczny nośnik tej informacji,
• przekaz pozostanie czysty od zniekształceń przez czynniki zewnętrzne (tzw. szum),
• przekaz spotka się z odbiorem,
• informacja w założeniu będzie przeznaczona dla danego odbiorcy.
Czynniki, które utrudniają zrozumienie zawartego w wypowiedzi (o charakterze fizycznym i psychologicznym).
• Utrudnienia percepcyjne
• wybiórczość uwagi
• brak umiejętności decentracji (przyjęcie perspektywy rozmówcy)
• różnice kulturowe
• stereotypy (chętniej słuchamy osób o wysokim statusie społecznym)
• samopoczucie
komunikacja równoległa-rozmówcy prowadzą równocześnie dwa wątki rozmowy, nie słuchając siebie nawzajem
Do barier komunikacyjnych zaliczyć można:
1. filtrowanie – słuchamy wybiórczo, filtrujemy informacje
2. porównywanie – oceniamy czy porównujemy siebie z rozmówcą
3. skojarzenia – treść wypowiedzi rozmówcy wywołuje skojarzenie, w które się zagłębiamy
4. przygotowywanie odpowiedzi – myślimy, co za chwilę odpowiedzieć, choć staramy się wyglądać na zainteresowanych
5. domyślanie się – usiłujemy zgadnąć, co rozmówca ma "naprawdę" na myśli
6. osądzanie – w trakcie rozmowy osądzamy i reagujemy schematycznie
7. utożsamienie się – cokolwiek mówi rozmówca, odnosimy do własnego życia i osądzamy w kontekście własnych doświadczeń
8. udzielanie rad – słuchamy tylko początku, szukając rady dla rozmówcy
9. sprzeciwianie się
a. gaszenie – wygłaszamy sarkastyczne uwagi, które zniechęcają rozmówcę do kontynuowania rozmowy
b. dyskontowanie – słyszymy komplement i wyliczamy wszystko co może obniżyć jego wartość
10. przekonanie o swojej racji – podnosimy głos, atakujemy, by obronić własne stanowisko; przejawia się w tym niezdolność do przyjmowania krytyki, i brak zgody na inny punkt widzenia
11. zmiana toru – obracamy wypowiedź rozmówcy w żart lub zmieniamy temat
12. zjednywanie – słuchamy na tyle by nie zgubić wątku, ale tak naprawdę w ogóle się nie angażujemy
1. aktywne słuchanie
• parafrazowanie (definiowanie) swoimi słowami tego, co druga osoba do nas mówi
• precyzowanie przez zadawanie pytań
• informacja zwrotna – dzielenie się odczuciami i doświadczeniami bez osądzania (natychmiast, szczerze i wspierającą)
2. słuchanie empatyczne – słuchanie z nastawieniem na zrozumienie emocji rozmówcy
3. słuchanie otwarte – nie ocenia się rozmówcy, by osądy nie zasłaniały nam naszego rozmówcy
4. słuchanie świadome – zwracanie uwagi na integrację słów i emocji
Komunikacja werbalna – komunikacja z użyciem języka naturalnego, czyli mowy jako środka komunikacji. Jest to podstawowy sposób komunikacji międzyludzkiej. W szczątkowej postaci komunikacja werbalna występuje także u zwierząt, np. u szympansów, które rozwinęły w niektórych przypadkach także zdolność posługiwania się metaforą. Aby komunikacja werbalna mogła mieć miejsce, musi istnieć mówiący i słuchający. Posługują się oni kodem (językiem), który musi być znany obu osobom.
W komunikacji werbalnej dużą rolę odgrywają takie czynniki, jak:
• akcent i modulowanie wypowiadanych kwestii, co często ma większy wpływ na partnera interakcji niż treść wypowiedzi
• stopień płynności mowy
• zawartość (treść) wypowiedzi – w tym przypadku zasób leksykalny ma związek z kompetencjami kulturowymi jednostki – np. osoby o mniejszych kompetencjach kulturowych rzadziej posługują się językiem literackim, a częściej gwarą środowiskową lub regionalną.
Komunikacji werbalnej najczęściej towarzyszy komunikacja niewerbalna. W trakcie rozmowy przekazywanym treściom towarzyszą gesty oraz mimika, które w przyjętym kodzie językowym w danej kulturze potwierdzają komunikaty zwerbalizowane.
Mowa ciała, język ciała, komunikacja niewerbalna - zespół niewerbalnych komunikatów nadawanych i odbieranych przez ludzi na wszystkich niewerbalnych kanałach jednocześnie. Informują one o podstawowych stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy, pozycji społecznej, pochodzeniu, wykształceniu, samoocenie, cechach temperamentu itd. Komunikaty te nadawane są i odbierane najczęściej na poziomie nieświadomym, jednak mogą być również nadawane i odbierane świadomie (tak jak większość gestów - emblematów czy wiele wyrazów mimicznych).
Kiedy mówimy, że mamy "przeczucie" lub "niejasne odczucie", iż ktoś skłamał, tak naprawdę mamy na myśli, że mowa ciała nie idzie w parze ze słowami.
Istnieją co najmniej dwa źródła zróżnicowania przekazów niewerbalnych - normy kulturowe i indywidualne doświadczenia człowieka. Generalnie kobiety są lepszymi od mężczyzn nadawcami i odbiorcami komunikatów niewerbalnych. Oceniane są więc jako bardziej wewnętrznie zgodne, bezpośrednie i ekspresyjne w porozumiewaniu się. Kiedy porównywano trafność interpretacji zachowań niewerbalnych obcych kobiet i mężczyzn, kobiety wykazywały znaczącą przewagę zwłaszcza przy odczytywaniu negatywnych komunikatów mężczyzn. Różnica w dokładności odczytywania komunikatów pozytywnych nie była taka duża. Ciekawe jest również to, że małżonki trafniej interpretują sygnały przekazywane im przez obcych mężczyzn niż niewerbalne komunikaty swoich mężów. Być może jest to związane z większą "uprzejmością" kobiet - gdy np. rozmówca chce coś ukryć, kobiety częściej "dają się nabrać", to znaczy okazują, że wierzą tej osobie, choć spostrzegają niespójność komunikatów. Dokładność nadawania i umiejętność odbioru komunikatów niewerbalnych ma wpływ na zadowolenie z małżeństwa.
Komunikacja niewerbalna – dotyczy wszystkich ludzkich zachowań postaw i obiektów innych niż słowa, które komunikują wiadomości i posiadają wspólne społeczne znaczenie. Obejmuje: wygląd fizyczny, ruch ciała, gesty, wyraz twarzy, ruch oczu, dotyk, głos oraz sposób wykorzystywania czasu i miejsca w komunikowaniu się. Nie zawiera jednak gestów które zawierają słowa, takich jak język migowy, ani słów pisanych lub przekazywanych elektronicznie.
• tendencja afiliatywna (bliski dystans, dotyk, kontakt wzrokowy, uśmiech)
• tendencja dominatywna (wyprostowana postawa, uniesiona głowa, szybka mowa, jednostronna komunikacja werbalna)
• komunikowanie postaw i emocji (uzgadnianie postaw interpersonalnych)
• wspomaganie komunikacji językowej
• zastępowanie mowy (gdy utrudniony kontakt werbalny)
2. pantomimika (gesty); ilustracje wypowiedzi, ujawnianie zaangażowania w rozmowę
• ekspresja pantomimiczna:
• emblematy – można zastąpić terminem werbalnym (na przykład pokazanie środkowego palca)
• regulatory – towarzyszą wypowiedzi (np. podanie ręki)
• ilustratory – ilustrują wypowiedź (np. "taaaki duży")
• adaptory – pomagające przystosować się do sytuacji (opanowanie emocji, przebywanie z ludźmi, zaspokojenie potrzeb - dotykanie warg, drapanie się po karku, pocieranie nosa, poprawianie okularów itp.)
4. czynniki paralingwistyczne (ton głosu, tempo mowy, intonacja, przerwy, chrząknięcia, eeee, mmmm...) - stan emocjonalny
5. powierzchowność (rodzaj ubrania, zegarki, kolczyki, makijaż, komórka, sygnety, buty itp.) – status, zawód, samowyobrażenie
6. stany fizjologiczne (zapach, rumieńce, łzawienie oczu) - stan emocjonalny
Najprostszymi niewerbalnymi sygnałami, które mogą wskazywać na to, że się bronimy, są skrzyżowane ramiona (czasem także nogi), pochylona sylwetka. Taką pozycję przyjmują często osoby, które mało się znają i czują się ze sobą niepewnie. Niezadowolenie manifestuje się najczęściej następująco: ściągnięte brwi, zaciśnięte usta i szczęki, pochylona głowa, spojrzenie skierowane w dół lub znad pochylonej głowy na rozmówcę, ciało lekko odchylone do tyłu. Niechęć może być ujawniana także przez splecione palce lub zaciśnięte pięści. Z osobą przekazującą takie sygnały niewerbalne trudno nawiązać dobry kontakt, chociaż wypowiadane przez nią słowa mogą wskazywać na życzliwy do nas stosunek.
1. kontakt wzrokowy - regulacja rozmowy – zainteresowanie, nawiązanie, podtrzymanie komunikacji; zmiany wielkości źrenic – uwaga wzrokowa
• dystans interakcji:
• strefa intymna (do 0,5 m)
• strefa osobista...
em661