A.Nowicki-Chłopi a biskupi.pdf

"Książka i Wiedza" Warszawa

P r i n t e d in P o land

Marzec 1950 rok

M-l-11152

Tłoczono 5O.OOO + 700 egzemplarzy

Z a k ł a d y G r a f i c z n e "Książka i Wiedza" w Krakowie

Obj. 4 i 1/4 ark. Papier druk. sat. rot. V kl. 80 g. Format 58,2 cm. Nr zam. 44 Oddano do składania 20. II. 50. Druk ukończono w kwietniu

1950.

Andrzej Nowicki

Chłopi a Biskupi

R o z d z i a ł I

HIERARCHIA KOŚCIELNA PRZECIW MASOM LUDOWYM

Czytamy w starych kronikach, że około roku 1034

"Wybuchł w ziemi Lachów bunt, powstali chłopi i pozabijali swoich

biskupów..." 1

"Rzucili się no swych panów i sięgnęli po władzę... Przeciw

biskupom i kapłanom bożym rozpoczęli bunt i jednych mieczem,

drugich kamieniami pomordowali"2.

Znane nam z imienia klasztory wszystkie bez wyjątku w tym czasie

upadły. Z czterech stolic biskupich, to jest arcybiskupstwa w Gnieźnie i

biskupstw w Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu, żadne nie przetrzymało tej

burzy. W opustoszałych kościołach dzikie zwierzęta założyły swe

legowiska... 3

Co wywołało tę burzę pierwszego w naszych dziejach buntu

chłopskiego? Jakie były przyczyny nienawiści chłopów do biskupów?

Źródła historyczne umożliwiają wyliczenie pięciu głównych przyczyn:

1 Kronika ruska Nestora.

2 Kronika Galia Bezimiennego.

3 Stanisław Kętrzyński, "Kazimierz Odnowiciel", Kraków 1899, str. 15, 59.

Po pierwsze, biskupi, jako przedstawiciele nowej wiary, swoim

autorytetem popierali i uświęcali przeobrażenia społeczne 4 polegające

na odbieraniu ziemi członkom rodów i nadawaniu jej biskupom,

klasztorom i rycerzom. Wolni członkowie rodów, którzy tę ziemię dotąd

wspólnie uprawiali, byli w wyniku tych przeobrażeń bądź wypędzani,

bądź przekształcani w chłopów zależnych od biskupów, opatów i panów,

którym zostali przez księcia "darowani". Rozbicie pierwotnego ustroju

rodowego z inicjatywy biskupów dokonane zostało z krzywda, olbrzymiej

większości społeczeństwa, której narzucono panowanie klasowe garstki

obszarników w sutannach, habitach i zbrojach. "Zadzierzgnął się

wówczas ostry konflikt między krzywdzonym a krzywdzącym, między

wyzutym ze swego i wzbogaconym. Walka ta trwać miała przez całe

tysiąclecie. Po jednej stronie znalazł się kościół, książę, formalny autor

tych przesiedleń, rugów i darowizn ludności oraz ci wszyscy, którzy

przez takie darowizny stawali się panami, właścicielami wielkiego

majątku ziemskiego; po drugiej stronie stał ogół społeczeństwa, z

wyjątkiem właśnie tej grupy uprzywilejowanej" 5.

Po drugie, biskupi, uposażani przez księcia w ziemię i ludzi, stanowili tę

kategorię obszarników, która najciężej gnębiła darowanych sobie

chłopów. Aleksander Świętochowski trafnie wykrywa przyczynę

biskupiego okrucieństwa w stosunku do chłopów.

"Kler podtrzymywał niewolę i rozszerzał. Zaprawiony do

okrucieństwa w przymusowym nawracaniu pogan nie czuł wcale

wyrzutów sumienia z powodu ujarzmiania włościan. Nie cofał się

nawet przed fałszowaniem przywilejów, ażeby mocniej wyzyskiwać

swych poddanych" 6.

Po trzecie, biskupi nałożyli na całą ludność haracz dziesięcin. Już za

Bolesława Chrobrego, w roku 1022, wybuchła w Polsce — mówicie

słowami Długosza — "straszliwa zawierucha", czyli bunt przeciw

płaceniu dziesięcin. Przywódców buntu ścięto 7. Przymus płacenia

dziesięciny był jedną z głównych przyczyn oporu pogan przeciw

przyjmowaniu chrześcijaństwa, jak to wyraźnie oświadczyli Szczecinianie

spowiednikowi księcia polskiego Władysława Hermana, Niemcowi,

biskupowi Ottonowi Mistelbachowi:

"U was, chrześcijan, pełno jest łotrów i złodziei; u was ucina się ludziom

ręce i nogi, wyłupuje oczy, torturuje w więzieniach; u nas, pogan, tego

wszystkiego nie ma, toteż nie chcemy takiej religii!

U was księża dziesięciny biorą, nasi kapłani zaś utrzymują się, jak my

wszyscy, pracą własnych rąk" 8.

Po czwarte, pierwsi biskupi, opaci, księża byli cudzoziemcami i agentami

cesarza niemieckiego i prowadzili politykę sprzeczną z interesami

ludności polskiej. Podobnie dziś duchowieństwo katolickie otoczone jest

nienawiścią ludów kolonialnych Azji i Afryki głównie z powodu

rozpowszechnionego — i stwierdzanego setkami faktów — przekonania,

że co misjonarz, to agent imperialistów.

4 Stanisław Śreniowski, "Dzieje chłopów w Polsce", Czytelnik 1947, str. 59

5 Śreniowski, j. w.

6 Aleksander Świętochowski, "Historia chłopów polskich", PIW 1947, str. 59.

7 Długosz, "Dziejów Polski księga II", rok 1022.

8 Sefrid, "Żywot świętego Ottona".

Po piąte wreszcie, biskupi zaprowadzali ogniem i mieczem religię

posłuszeństwa nowemu porządkowi społecznemu, opartemu na

krzywdzie chłopskiej. Już w roku 980 książę Mieszka wydał prawo

konfiskowania majątków tym wszystkim, którzy trwali w dawnej religii 9.

Bolesław Chrobry kazał wybijać zęby tym, którzy nie przestrzegali

przepisów nowej religii 10. Edykt Bolesława Kędzierzawego (wydany

około roku 1 164) zapowiadał Pomorzanom, że winni odmowy przyjęcia

nowej wiary będę karani śmiercią.. A tymczasem, jak mogły przyjmować

nową religię masy ludowe, skoro czołowi przedstawiciele tej wiary

nakazywali im posłuszeństwo dla nowych ciemięzców — rycerzy i

książąt?

Ustrój krzywdy ludowej utwierdzała hierarchia kościelna najwyższym

autorytetem Boga, strasząc buntowników przerażającymi karami

doczesnymi i piekielnymi.

Cóż dziwnego, że wywłaszczani, wypędzani z uprawianej przez siebie

ziemi, pozbawiani wolności i "nadawani" jak rzecz biskupom,

twierdzącym, że posłuszeństwa panom wymaga od chłopów Bóg, "chłopi

powstali i pozabijali swoich biskupów... Jednych mieczem, drugich

kamieniem".

Burza nienawiści przeciw hierarchii kościelnej trwała kilkanaście lat i

została stłumiona jedynie dzięki obcej interwencji, dzięki sprowadzonym

przez arcybiskupa Stefana rycerzom niemieckim.

"Powrotem nowego porządku do Polski zajmują się cesarz

niemiecki i papież" 11.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: