zabiegi_resuscytacyjne.pdf

1. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne

Anthony J. Handley

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne obejmują zapewnienie

drożności dróg oddechowych oraz wspomaganie oddychania

i krążenia bez użycia specjalnego sprzętu, poza środkami

ochronnymi. Połączenie wentylacji własnym powietrzem wy-

dechowym (oddechy ratownicze) i uciskania klatki piersio-

wej (pośredniego masażu serca) określa się jako resuscytację

krążeniowo-oddechową (RKO) (ang. CPR, cardiopulmonary

resuscitation ), która stanowi podstawę współczesnych zabie-

gów resuscytacyjnych. Określenie „nagłe zatrzymanie krąże-

nia” (NZK) oznacza nagłe przerwanie tłoczenia krwi przez

serce, co może być odwracalne pod warunkiem podjęcia od-

powiedniego leczenia. Termin ten nie oznacza ustania czyn-

ności serca jako końcowego etapu w przebiegu ciężkiej cho-

roby. W takiej sytuacji na ogół nie ma wskazań do podejmo-

wania zabiegów resuscytacyjnych.

Największe szanse przeżycia NZK istnieją:

• gdy do NZK dochodzi w obecności świadków;

• gdy świadkowie wezwą pomoc odpowiednich służb ratunko-

wych, a do czasu ich przybycia sami podejmą resuscytację;

• gdy serce zatrzymuje się w mechanizmie migotania komór;

• gdy wcześnie wykona się defibrylację i podejmie zaawanso-

wane zabiegi resuscytacyjne.

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne stanowią jedno z ogniw

łańcucha przeżycia. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne obej-

mują ocenę sytuacji, a następnie odpowiednie działania,

określane (za terminologią anglojęzyczną) jako ABC: A ( air-

way ) – ocena i zapewnienie drożności dróg oddechowych,

B ( breathing ) – ocena i podtrzymanie oddychania, a C ( circula-

tion ) – ocena i podtrzymanie krążenia krwi.

Nie reaguje

Wezwij pomoc okrzykiem

Udro¿nij drogi oddechowe

Nie oddycha prawid³owo

Zadzwoñ pod numer 112 lub 999

30 uciœniêæ klatki piersiowej

2 oddechy ratownicze

i 30 uciœniêæ klatki piersiowej

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (BLS) u osoby dorosłej

(Adaptowano z: „Wytyczne ERC 2005”. European Resuscitation Council Guidelines

for Resuscitation 2005 , www.erc.edu) [ przyp. red. polskiej ]

Jeśli ratowany nie reaguje,

należy głośno wezwać pomoc

Ocena sytuacji

Należy szybko ocenić wszelkie zagrożenia dla ratownika, rato-

wanego i świadków zdarzenia. Zagrożenia wynikać mogą

z różnych sytuacji niebezpiecznych, takich jak przykładowo

ryzyko zawalenia się budynku, ulatniający się gaz, porażenie

prądem, pożar czy poruszające się pojazdy. Następnie należy

zbadać reakcję ratowanego, delikatnie potrząsając go za ra-

miona i głośno pytając: „Jak się Pan/Pani czuje?” Konieczne

jest zachowanie ostrożności, by nie nasilić ewentualnego ura-

zu, zwłaszcza w obrębie szyjnego odcinka rdzenia kręgowego.

Jeśli poszkodowany reaguje, należy pozostawić go w pozycji

zastanej, o ile nie zagraża mu niebezpieczeństwo. Jeśli po-

szkodowany nie reaguje, należy wezwać pomoc okrzykiem,

tak aby zapewnić sobie asystę innych osób, które udzielą nam

pomocy w dalszych czynnościach.

Jak siê

Pan/Pani czuje?

Drożność dróg oddechowych

Przywrócenie i utrzymanie drożności dróg oddechowych

jest jedną z podstawowych czynności, które może podjąć ra-

townik.

Rozluźnia się odzież wokół szyi ratowanego. Udrożnienie

dróg oddechowych należy wykonać poprzez odgięcie głowy

i uniesienie żuchwy – w ten sposób odsuwa się język od tylnej

Ocena reakcji ratowanego

ABC resuscytacji

ściany gardła. Najlepiej to wykonać, umieszczając jedną dłoń

na czole ratowanego, a opuszki palców drugiej dłoni na żu-

chwie poszkodowanego. W ten sposób łatwo można odgiąć

głowę poszkodowanego i unieść jego żuchwę. Z jamy ustnej

usuwa się wszelkie widoczne ciała obce, w tym wymiociny,

krew, wyłamane elementy uzębienia własnego i sztucznego,

pozostawiając jednak dobrze dopasowane protezy zębowe. Nie

należy usuwać ciał obcych „na ślepo” gdyż grozi to wystąpie-

niem urazów u poszkodowanego lub ratownika. Udrożnienie

dróg oddechowych często wystarcza, aby przywrócić oddech

poszkodowanego. Opisaną powyżej technikę udrażniania

dróg oddechowych ratownicy przypadkowi powinni stosować

zarówno u pacjentów nieurazowych, jak i urazowych. Ręko-

czyn wysuwania żuchwy jest trudniejszy do nauczenia i może

prowadzić do przemieszczenia kręgosłupa szyjnego, stąd wy-

konywany może być jedynie przez personel medyczny.

Ocena obecności prawidłowego oddechu

Obecność prawidłowego oddychania stwierdza się wzrokiem,

słuchem i czuciem. Należy przybliżyć ucho do ust ratowanego

wzrok kierując na jego klatkę piersiową. W czasie do 10 s na-

leży stwierdzić, czy podnosi się klatka piersiowa, czy słyszalne

są szmery oddechowe lub wyczuwalny ruch powietrza. Należy

zwrócić uwagę, że u ponad 40% pacjentów, u których docho-

dzi do NZK występują we wczesnej fazie oddechy agonalne,

które należy odróżnić od prawidłowego oddychania.

Odchylanie głowy i unoszenie podbródka

Układanie ratowanego w pozycji bezpiecznej

Ułożenie dłoni na klatce piersiowej do pośredniego masażu serca

(Adaptowano z: „Wytyczne ERC 2005”. European Resuscitation Council Guidelines

for Resuscitation 2005 , http:/www.erc.edu) [ przyp. red. polskiej ]

1. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne

Pozycja bezpieczna

Jeśli ratowany jest nieprzytomny, ale oddycha, należy go uło-

żyć w pozycji bezpiecznej. W razie potrzeby nadal podtrzymu-

je się podbródek, by utrzymać drożność dróg oddechowych.

W tym ułożeniu język odsuwa się od tylnej ściany gardła,

a wymiociny czy wydzielina wypływają z jamy ustnej, nie po-

garszając drożności dróg oddechowych i zmniejszając ryzyko

zachłyśnięcia. Należy wezwać pomoc kwalifikowaną i regular-

nie ponawiać ocenę oddechu.

Sztuczne oddychanie

Jeśli ratowany nie oddycha prawidłowo, należy poprosić ko-

goś z obecnych o telefoniczne wezwanie ambulansu. Jeśli ra-

townik jest sam, powinien to zrobić osobiście. W pewnych

okolicznościach wyjątek od tej zasady stanowią sytuacje, gdy

poszkodowanym jest dziecko, a także gdy przyczyną stanu

jest podtopienie, zatrucie lekami lub alkoholem, uraz lub

zadławienie. W takich okolicznościach do zatrzymania krą-

żenia najczęściej dochodzi na skutek asfiksji. Jeśli pomoc

udzielana jest przez ratownika przypadkowego (bez wy-

kształcenia medycznego) może on we wszystkich powyższych

sytuacjach stosować typową sekwencję podstawowych za-

biegów resuscytacyjnych (BLS). Lepsze rezultaty można jed-

nak osiągnąć, jeśli (zarówno u dzieci, jak i u ofiar tonię-

cia) przed wezwaniem telefonicznym pomocy wykona się

5 oddechów ratunkowych i przez minutę prowadzić się bę-

dzie RKO.

Ocena obecności zachowanego krążenia

Według obowiązujących wytycznych (2005 r.) ratownik przy-

padkowy (bez wykształcenia medycznego) po stwierdzeniu, że

pacjent nie reaguje i nie oddycha powinien przystąpić do re-

suscytacji krążeniowo-oddechowej. Zalecane w poprzednich

wytycznych sprawdzanie obecności tętna na dużych tętnicach

(tętnicy szyjnej) jako metoda diagnostyczna stwierdzania NZK

obarczone jest bardzo dużym błędem i powinno być prowa-

dzone jedynie przez doświadczony, odpowiednio przeszkolony

personel medyczny (w czasie do 10 sekund). Aktualne wytycz-

ne stwierdzają, że nie ma żadnych dowodów, że w przypadku

ratowników przypadkowych stwierdzenie braku poruszania

się i kaszlu poszkodowanego ma jakiekolwiek znaczenie dia-

gnostyczne.

Gdy krążenie jest zachowane, a poszkodowany nie oddycha

prawidłowo, kontynuuje się prowadzenie oddechów ratowni-

czych z częstością 10/minutę.

Wdmuchiwanie własnego powietrza wydechowego

W warunkach doraźnych najłatwiej wyczuć tętno na tętni-

cach szyjnych, jeśli jednak uraz dotyczy szyi, sprawdza się

tętno na tętnicach udowych w okolicy pachwinowej. Obecnie

zaleca się, aby tętno na dużych tętnicach oceniane było jedy-

nie przez odpowiednio przeszkolony personel fachowy

Uderzenie w klatkę piersiową (przedsercowe) powinno być

wykonywane jedynie przez personel medyczny i jest elemen-

tem zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych

Postêpowanie w zad³awieniu u osób doros³ych

Ocena stopnia niedro¿noœci dróg oddechowych

Decyzję o rozpoczęciu RKO podejmuje się, gdy poszkodo-

wany nie reaguje i nie oddycha prawidłowo.

Ciê¿ka niedro¿noœæ

dróg oddechowych

(kaszel nieskuteczny)

£agodna niedro¿noœæ

dróg oddechowych

(kaszel skuteczny)

Pośredni masaż serca

Gdy rozpoznaje się nagłe zatrzymanie krążenia, należy na-

tychmiast rozpocząć zabiegi resuscytacyjne. W tej sytuacji

maleją szanse, że zastosowanie jedynie podstawowych zabie-

gów resuscytacyjnych (BLS) będzie wystarczające. Potrzeb-

na staje się natychmiastowa defibrylacja i inne zaawansowa-

ne zabiegi resuscytacyjne. Zabiegi BLS są zwykle niezbędne

– służą przede wszystkim zyskaniu czasu na dostarczenie de-

fibrylatora i rozpoczęcie zabiegów zaawansowanych (ALS)

Nieprzytomny

Rozpocznij RKO

Przytomny

5 uderzeñ w okolicê

miêdzy³opatkow¹

5 uciœniêæ nadbrzusza

Zachêcaj do kaszlu

Kontynuuj ocenê:

czy nie dochodzi do pogorszenia

stanu poszkodowanego,

objawiaj¹cego siê nieskutecznym

kaszlem, lub do momentu

usuniêcia niedro¿noœci

Postępowanie w razie zadławienia osoby dorosłej

(Adaptowano z: „Wytyczne ERC 2005”. European Resuscitation Council Guidelines

for Resuscitation 2005 , http:/www.erc.edu) [ przyp. red. polskiej ]

ABC resuscytacji

oraz uniknięciu nieodwracalnego uszkodzenia mózgu na

skutek hipoksji.

Ratowanego należy ułożyć na twardym, płaskim podłożu

i rozpocząć pośredni masaż serca.

Zaleca się obecnie, aby przy pośrednim masażu serca nad-

garstek układać na środku mostka poszkodowanego.

Nadgarstek drugiej ręki układa się na pierwszej i splata

palce, aby uniknąć ucisku na żebra. Nie wolno uciskać nad-

brzusza ani dolnej części mostka. Wykonuje się silne uciski

przy wyprostowanych ramionach i unieruchomieniu przedra-

mion w stawach łokciowych.

U osoby dorosłej siła ucisku powinna przemieszczać mo-

stek o 4–5 cm w głąb klatki piersiowej, przy czym nacisk wi-

nien być dobrze kontrolowany i wywierany pionowo. Trzeba

się starać, by czas trwania fazy nacisku i relaksacji był jedna-

kowy, a częstość uciśnięć wynosiła 100/min (nieco mniej niż

dwa uciski na sekundę). Po każdych 30 uciśnięciach odchyla

się głowę ratowanego, podpiera jego podbródek i wykonuje

dwa sztuczne oddechy. Bezzwłocznie układa się znowu ręce

na mostku i wykonuje kolejne 30 uciśnięć, tak by stosunek

uciśnięć do oddechów wynosił 30:2. Należy zmniejszyć do mi-

nimum okres przerwy między uciśnięciami. Nie ma dowodów

na to, że palpacyjna ocena obecności tętna na dużych tętni-

cach jako metoda oceny jakości pośredniego masażu serca

ma jakiekolwiek znaczenie.

Jeśli na miejscu zdarzenia znajduje się co najmniej 2 ratow-

ników, powinni się oni zmieniać co 1-2 minuty, aby uniknąć

zmęczenia, co mogłoby prowadzić do pogorszenia skuteczno-

ści prowadzonej resuscytacji.

Zadławienie i uderzenia w okolicę międzyłopatkową

Uciskanie nadbrzusza u przytomnego ratowanego

1. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne

• U dorosłych pomija się wykonanie 2 wstępnych odde-

chów ratunkowych i natychmiast po stwierdzeniu NZK

przystępuje się do 30 uciśnięć klatki piersiowej

• U dorosłych stosunek liczby uciśnięć klatki piersiowej

do oddechów ratowniczych wynosi 30:2

• Ta sama proporcja stosowana jest u dzieci przez 1 ratow-

nika

• Punktem ucisku przy pośrednim masażu serca jest śro-

dek mostka.

z prawidłowo prowadzoną wentylacją jest skuteczniejsza

od samego pośredniego masażu serca. Jeśli ratownik

nie chce lub nie może podjąć wentylacji poszkodowanego,

powinien prowadzić sam pośredni masaż serca z częstością

100 uciśnięć/minutę. W miarę możliwości drugi ratownik

powinien utrzymywać drożność dróg oddechowych w czasie

pośredniego masażu serca.

Ciało obce w drogach oddechowych

(zadławienie)

Technika wykonywania

sztucznego oddychania

Do zadławienia często dochodzi podczas spożywania pokar-

mu, a szczególnie jednoczesnej rozmowy, czy kaszlu. U ma-

łych dzieci przyczyną jest wkładanie do ust przedmiotów (częs-

to słodyczy, monet, zabawek). Charakterystyczne jest to, że

podczas zachłyśnięcia ofiara chwyta się rękami za gardło.

Ciało obce może doprowadzić do częściowej lub całkowitej

niedrożności dróg oddechowych.

Gdy dławiący się oddycha, trzeba go nakłaniać do dalsze-

go kaszlu i nie podejmować innych działań. Jeśli występuje

całkowita niedrożność dróg oddechowych, ale poszkodowa-

ny jest przytomny, należy wykonać do 5 uderzeń w okolicę

międzyłopatkową, po każdym sprawdzając, czy doszło do

udrożnienia dróg oddechowych. Jeśli 5 uderzeń było niesku-

tecznych należy wykonać do 5 manewrów Heimlicha, pole-

gających na uciśnięciu nadbrzusza. Stojąc za ratowanym za-

ciska się jedną dłoń w pięść i umieszcza ją tuż poniżej jego

wyrostka mieczykowatego. Chwytając pięść drugą ręką, wy-

konuje się silne i szybkie pchnięcie skierowane w górę (do-

głowowo) i do siebie (ku kręgosłupowi ofiary). Jeśli te czyn-

ności okażą się nieskuteczne, należy kontynuować uderzenia

w okolicę międzyłopatkową w połączeniu z uciśnięciami

nadbrzusza.

Jeśli poszkodowany traci przytomność należy ułożyć go na

płaskim podłożu, wezwać pomoc i przystąpić do RKO, rozpo-

czynając od pośredniego masażu serca (cykl 30 uciśnięć, na-

stępnie 2 oddechy ratownicze).

Przy częściowej niedrożności dróg oddechowych kaszel

wytwarza tak wysokie ciśnienie w drogach oddechowych, że

zwykle prowadzi to do usunięcia ciała obcego. Agresywne

techniki usuwania ciała obcego (opisane powyżej) mogą do-

prowadzić do powikłań i powinny być stosowane jedynie

w przypadku niedrożności całkowitej.

Nadal utrzymuje się drożność dróg oddechowych, odchylając

ku tyłowi głowę i unosząc podbródek. Palcami ręki ułożonej

na czole zaciska się nozdrza ratowanego. Teraz trzeba nabrać

powietrza, szczelnie ułożyć swoje wargi wokół ust ratowanego

i wdmuchiwać własne powietrze wydechowe, tak aby uzyskać

umiarkowane uniesienie się klatki piersiowej poszkodowane-

go. Każdy wdech powinien trwać około 1 sekundy. Następnie

odsuwa się głowę, obserwując czy klatka piersiowa opada, po

czym znowu nabiera się powietrza w płuca. Klatka piersiowa

ratowanego powinna się unosić w czasie wdmuchiwania po-

wietrza, a opadać po odsunięciu ust. Każdy oddech ratowni-

czy powinien powodować umiarkowane unoszenie się klatki

piersiowej – należy unikać hiperwentylacji, zwiększającej ryzy-

ko rozdęcia żołądka powietrzem i zwiększającej ciśnienie

w klatce piersiowej, przez to zmniejszającej powrót krwi żylnej

do serca. Rozdęcie żołądka powoduje nie tylko wymioty, ale

też bierne przelewanie się jego zawartości do płuc, co często

jest niezauważalne.

Oddechy ratownicze powinny trwać 1 sekundę i powodo-

wać umiarkowane unoszenie się klatki piersiowej

Uderzenie przedsercowe

Z badań wynika, że pojedyncze mocne uderzenie pięścią

z wysokości ok. 20 cm w dolną połowę mostka niezwłocznie

po wystąpieniu NZK może doprowadzić do wznowienia pracy

serca w przypadku PVT lub VF (mniej prawdopodobne). Do-

tyczy to przede wszystkim sytuacji, w których defibrylator nie

jest natychmiast dostępny, a do NZK doszło u pacjenta moni-

torowanego, w obecności świadków zdarzenia. Czynność ta

powinna być wykonywana jedynie przez przeszkolony perso-

nel medyczny.

Zagrożenia związane z resuscytacją

Jeszcze niedawno, omawiając proces resuscytacji, zaintereso-

wanie skupiano głównie na osobie poddawanej zabiegom ra-

tunkowym, ostatnio jednak uwzględnia się też zagrożenia dla

ratownika, zwłaszcza w świetle obaw o zakażenie HIV. Dotych-

czas nie ukazały się doniesienia o przeniesieniu HIV z ofiary

na ratownika (lub odwrotnie) podczas wykonywania oddy-

chania metodą usta-usta. Nawet jeśli wirus znajduje się w śli-

nie, najwidoczniej nie przenosi się tą drogą, dopóki nie do-

chodzi do kontaktu krwi obu osób. W czasie RKO odnotowa-

no jednak pojedyncze przypadki zakażenia gruźlicą i SARS

( Severe Acute Respiratory Distress Syndrom ). W związku z tym, że

istnieją jednak zrozumiałe obawy o ewentualne zakażenie,

osoby, które mogą stanąć wobec konieczności prowadzenia

resuscytacji, powinny korzystać z dostępnych metod ochron-

nych. Może to być specjalna maska do prowadzenia sztuczne-

go oddychania (wentylacja maska-usta) lub filtr umieszczany

Pośredni masaż serca

bez wentylacji

„Wytyczne 2005” jednoznacznie stwierdzają, że wielu ratow-

ników przypadkowych, jak i część personelu medycznego

obawia się podjęcia wentylacji poszkodowanego bez środ-

ków ochronnych. Opierając się na wynikach badań doty-

czących wentylacji, która ma miejsce przy pośrednim masa-

żu serca, stwierdzono, że resuscytacja poprzez sam pośred-

ni masaż serca jest lepszym rozwiązaniem, niż brak podjęcia

jakichkolwiek działań. Nie zmienia to faktu, że resuscytacja

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: