• ur. 1937 • zm. 1979 •
Edward Stachura, (używający pseudonimu Sted) urodził się 18 VIII 1937 roku w Charvieu koło Pont-de-Cheruy w Delfinacie (Francja), w rodzinie polskich emigrantów. W 1948 rodzina Stachurów przeniosła się do Polski i osiadła w odziedziczonym domu w Łazieńcu (obecnie dzielnica Aleksandrowa Kujawskiego). Do liceum uczęszczał w pobliskim Ciechocinku, przez pewien czas mieszkając w internacie, a to z powodu konfliktu z ojcem. W wieku siedemnastu lat zaczął pisać wiersze. Szkołę średnią ukończył w Gdyni, jako że jego indywidualizm oraz skłonność do wagarów i gry w karty sprzykrzyły się ciechocińskim pedagogom. Maturę uzyskał w 1956, otrzymując z języka polskiego ocenę dostateczną. Jako poeta debiutuje w gdańskich "Kontrastach" w 1956. Po nieudanej próbie podjęcia studiów plastycznych, w 1957 zdaje na romanistykę w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Publikuje w tamtejszej "Kamenie", usiłując utrzymać się z gry w pokera, jednak ze zmiennym powodzeniem. W liście do przyjaciela pisze: "Kurwa jego mać, żebyś Ty zobaczył, jak chodzę ubrany. Spodnie wytarte i brudne do maximum. Nędzny płaszczyk z koca jeszcze bardziej". W 1960 przenosi się na Uniwerstytet Warszawski, a dyplom uzyskuje w 1965, na podstawie pracy o Henri Michaux. Wcześniej, w 1962, ukazuje się jego zbiór opowiadań Jeden dzień. W następnym roku ukazał się jego pierwszy tom poezji, Dużo ognia. W 1966 wychodzi drugi tom opowiadań, Falując na wietrze. W 1969 ukazuje się pierwsza powieść Stachury, Cała jaskrawość. Pracował nad nią od 1966 roku, kiedy to wraz z poznańskim poetą Wincentym Różańskim spędził kilka jesiennych tygodni na oczyszczaniu stawu w ciechocińskim parku zdrojowym. Mieszkali wówczas w domu Marii Potęgi, siostry matki Stachury, jakieś sto metrów od rodzinnego domu Stachurów w Łazieńcu. Druga powieść Edwarda Stachury, Siekierezada albo zima leśnych ludzi, wyszła w 1971. Powstała na kanwie wizyt, jakie pisarz składał swemu przyjacielowi Janowi Czopikowi, pracującemu jako nauczyciel w szkole w Grochowicach koło Kotli, niedaleko Głogowa. W czasie jednego z pobytów w Grochowicach, w styczniu 1967, pisarz zatrudnił się przy wyrębie lasu. Od maja 1969 do marca 1970 Stachura przebywał w Meksyku, jako stypendysta meksykańskiego rządu. Studiował tam m.in. historię literatury latynoamerykańskiej oraz dzieje cywilizacji Majów. Od tego mniej więcej czasu dręczyły Stachurę stany depresyjne. W maju 1972 został w Łodzi okradziony: zginęło m.in. pięć brulionów z notatkami. W 1973 ukazuje się zbiór Piosenek, wykonywanych zresztą przy różnych okazjach przez samego autora. Rok później Stachura wyjeżdża na kilka miesięcy do USA; wątki amerykańskie pojawią się w tomie prozy Wszystko jest poezja (1975) i zbiorze opowiadań Się (1977). Ta ostatnia książka kończy się znamiennymi słowami: "Ja umarło. Położyło sobie kres (...) Się jest". Taka jest ewolucja pisarstwa Stachury: od afirmacji "żyjącego w natchnieniu" Ja z Całej jaskrawości po roztopienie się osobowości. Tej problematyce - dialogu człowieka Ja z człowiekiem Nikt - poświęcony jest obszerny i wewnętrznie zróżnicowany tekst, zatytułowany Fabula rasa (1979), a także traktat, można powiedzieć mistyczny, Oto (1980). 3 IV 1979 Stachura został potrącony przez elektrowóz na stacji Bednary koło Łowicza. W wypadku stracił prawą dłoń. W tym okresie nasilają się u niego stany depresyjne. Po pobycie w szpitalu zaczyna pisać dziennik, któremu dano tytuł Pogodzić się ze światem (zapiski w formie dziennika prowadził Stachura właściwie od początku swej twórczości). Pisarz popełnił samobójstwo w swym warszawskim mieszkaniu, zapewne 21 lub 22 lipca 1979 roku.
DTP: Michał Pyka
Misia199139