WPROWADZENIE DO TEORETYCZNYCH PROBLEMÓW PATOLOGII SPOŁECZNEJ
Tematy:
1.Pojęcie, przejawy i uwarunkowania patologii społecznej.
2.Źródła informacji o ujemnych zjawiskach społecznych.
3.Rodzaje i metody badań zjawisk patologii społecznej.
4.Rozmiary, struktura i klasyfikacja negatywnych zjawisk społecznych w Polsce.
5.Charakterystyka przestępczości i sprawców przestępstw w Polsce.
6.Osobowościowe i społeczne uwarunkowania narkomanii. Kryminalny charakter zjawiska.
7.Alkoholizm i jego społeczne skutki.
8.Problematyka nieformalnych grup młodzieżowych.
9.Zjawisko przemocy w rodzinie.
11.Teoretyczne podstawy zapobiegania ujemnym zjawiskom społecznym.
12.Pojęcie i zakres profilaktyki społecznej.
13.Przęgląd i ocena doktryn poszukujących źródeł negatywnych zachowań społecznych.
LITERATURA:
Hołyst Brunon ”Kryminologia” W-wa 1999 rok
Hołyst Brunon „Na granicy życia i śmierci” W-wa 1993 rok
1.POJĘCIE, PRZEJAWY I UWARUNKOWANIA PATOLOGII SPOŁECZNEJ.
Patologia społeczna- jest to stan chorobowy.
Inne nazwy patologii społecznej:
*dezorganizacja społeczna-rozumie się zakłócanie wzorców i mechanizmu stosunków między ludzkich.
*dewiacja społeczna-zachowanie niezgodne z przyjętą w danym społeczeństwie normą
określaną jako wskazówka postępowania
*wykolejenie społeczne- jest to swoisty układ zdarzeń, który obejmuje:
-czynności antagonistyczno-dystrukcyjne
-systemy osobowości, których manifestacją są stany antagonistyczno-dystrukcyjne
-przyczyny, determinanty stanów osobowości, których manifestacją są czynności antagonistyczno-dystrukcyjne
Czynności antagonistyczno-dystrukcyjne-są to wszelkiego rodzaju działania zachowania, które odznaczają się negatywnym ustosunkowaniu się zarówno do norm prawnych jak również moralnych i obyczajowych.
Pojęcie patologia składa się z 2 słów:
z łacińskiego patos – cierpienie
z greckiego logos – nauka
Patolologia jest to nauka o cierpieniu społecznym.
Według Podgóreckiego patologia społeczna jest to ten rodzaj zdarzenia, ten typ instytucji,
ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego czy wreszcie ten rodzaj struktury jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić
sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami przyjętymi w danej grupie społecznej.
Według Gewerla patologia społeczna jest to zachowanie działające destruktywnie na społeczeństwo, a przy tym nie zgodnie z powszechnie uznawanymi wartościami danym
kręgu kulturowym.
Zjawiska patologii społecznej mogą być:
-reliktowe
-o stałym nasileniu
Patologie społeczne mogą mieć charakter:
-rzeczywisty
-utajony
Patologia społeczna:
-indywidualna
-grupowa, patologia zbiorowości
Do form zjawiskowych patologii społecznej zalicza się
-przestępczość
-alkoholizm
-narkomanię
-prostytucję
-samobójstwa
-nieprzystosowanie dzieci i młodzieży
(przestępczość nieletnich)
-wandalizm
-przemoc w życiu codziennym
Przestępczość-jest to zbiór czynów zabronionych przez ustawę pod groźbą kary, które zostały popełnione na określonym terenie w danej jednostce czasu.
Podział przestępczości:
-kryminalna
-gospodarcza
-zorganizowana
(90% ogółu przestępczości to kryminalna)
Alkoholizm
a) wg. Encyklopedii:
-jest to choroba powstała wskutek nadużywania napojów alkoholowych,
stąd wynikające ujemne skutki zarówno dla jednostki, jak i całego społeczeństwa.
b)wg. Świtowego Instytutu Zdrowia:
-jest to każda forma pijaństwa, która rozmiarami swymi przekracza granicę tradycyjnego, zwyczajowego, dietetycznego użytku, oraz granicy normalnej użyteczności przyjętej w danej grupie społecznej w tej dziedzinie.
Każdego dnia w Polsce pod wpływem alkoholu znajduje się ponad 3 miliony osób,
a około 600 tysięcy osób pijanych.
Narkomania-jest to stałe bądź okresowe przyjmowanie w celach nie medycznych środków odurzających lub środków psychotropowych albo środków zastępczych w wyniku, czego może powstać lub powstała zależność.
Cechy charakteryzujące ten stan to:
-niezwalczone pragnienie
-potrzeba lub wewnętrzny przymus stałego zażywania środków i zdobywania ich
wszelkimi sposobami i za każdą cenę
-występowanie tolerancji na przyjmowaną substancję
-występowanie zależności psychicznej lub fizycznej lub obu naraz
-ujemne skutki zarówno dla jednostki jak i całego społeczeństwa.
Środek odurzający lub psychotropowy- to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy.
Tolerancja jest to odporność organizmu na przyjmowaną substancję.
Zależność psychiczna jest to stan przymusowy, w którym konieczne jest okresowe bądź stałe zażywanie środków odurzających dla przyjemności bądź stałej abstynencji ( głodu narkotycznego). Typowe objawy tego stanu to: lęki, niepokój wewnętrzny, zaburzenia funkcji myślenia, spostrzegania, pamięci, koncentracji.
Zależność fizyczna jest to stan patologiczny objawiający się ze strony abstynencji; typowe objawy tego stanu to: bóle stawowe i mięśniowe, omdlenia, biegunka, wymioty, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, owrzodzenia, zaburzenia pracy serca.
Środki narkotyczne dzielimy na:
-środki uspokajające
-środki pobudzające
-środki halucynogenne
[szacuje się, że w Polsce jest ok. 240 tyś. osób zażywających środki narkotyczne,
a ok. 50 tyś. osób to nałogowi narkomani]
Prostytucja-zjawisko polegające na zaspokajaniu potrzeb seksualnych przygodnych partnerów za zapłatą bez zaangażowania uczuciowego, w zasadzie bez wyboru partnera.
Prostytucję dzielimy na:
-heteroseksualną
-homoseksualną
{szacuje się, że w Polsce jest ok.13,5 tyś osób uprawiających prostytucję, z czego
2,5 tyś to cudzoziemki}
[w Polsce odnotowano 500 przypadków nierządu w prostytucji dziecięcej]
Samobójstwo-zachowanie suicydalne, jest to ciąg reakcji, jakie wyzwolone zostają w człowieku z chwilą, gdy w jego umyśle samobójstwo pojawia się jako antycypowany pożądany stan rzeczy, a więc jako cel.
B. Hołyst wyróżnił następujące rodzaje samobójstwa:
-wyobrażone
-upragnione
-usiłowane
-dokonane
{w Polsce w 2002 roku odnotowano 6 tyś samobójstw}
[Każdego dnia na świecie samobójstwo usiłuje popełnić ok. 15 tyś osób, z czego 1500 SKUTECZNIE!]
Przestępczość nieletnich:
Nieletnim- określa się osobę, która ukończyła lat 13, a nie ukończyła 17 roku życia.
1) przepisy ustawy stosuje się w sprawach o czyny karalne.
2)do 18 lat- przepisy stosuje się w sprawach zwalczania i przeciwdziałania demoralizacji.
3)do 21 lat- przepisy, jeżeli chodzi o stosowanie środków poprawczych i wychowawczych.
Uwarunkowania patologii społecznej dzielimy na:
1)uwarunkowania biopsychologiczne, inaczej biologiczne i psychologiczne. Jest to wszystko to, rozwiązane jest z niewłaściwym funkcjonowaniem psychiki człowieka i jego osobowości, bada zaburzenia psychiczne inaczej trwałe kalectwa psychiczne; są to:
~ zaburzenia związane z okresem dojrzewania
~zaburzenia osobowości
~zaburzenia endokrynologiczne i inne.
2)uwarunkowania społeczne, środowiskowe. Są to:
~ patologia życia rodzinnego- patologia rodziny,
~negatywne oddziaływanie szkoły
~negatywne oddziaływanie środowiska szkolnego,
~zły wpływ grupy rówieśniczej,
~sytuacja ekonomiczna kraju- bezrobocie, bezdomność, żebractwo
~uwarunkowania kulturowe,
~uwarunkowania kulturowe polityczne,
2.RODZAJE I METODY BADAŃ UJEMNYCH ZJAWISK SPOŁECZNYCH.
Problem badawczy-jest to pytanie, na które szukamy odpowiedzi.
Przedmiot badań-jest to obiekt, którego to pytanie dotyczy.
Pytania, a więc problemy badawcze mogą mieć dwojaki charakter
1-pytać możemy o ilość badanych zjawisk bądź zdarzeń lub natężenie badanych cech a więc pytamy o wartości zmiennych i możemy pytać o związki zachodzące pomiędzy badanymi zjawiska i przedmiotami czy cechami badanymi, a więc pytamy o relacje. Celem badań ujemnych zjawisk społecznych jest tworzenie ogólnie i teoretyczne i wypracowywanie dyrektyw praktycznych odnoszące się do zapobiegania tym zjawiskom.
W sposób najbardziej ogólny możemy wyróżnić:
1)Badania w zakresie symptomatologii (inaczej fenomenologii) ujemnych zjawisk społecznych.
Symptomatologia zajmuje się formami objawowymi ujemnych zjawisk społecznych, do których należy zaliczyć: strukturę i dynamikę, geografię tych zjawisk, sposób zachowania działania osób, niektóre elementy organizacji środowisk negatywnych np. środowisk przestępczych czy środowisk narkomańskich, np. sposób porozumiewania się- gryps.
2)Badania w zakresie etiologii ujemnych zjawisk społecznych.
Etiologia-określa, ustala przyczyny ujemnych zjawisk społecznych.
3)Badania w zakresie profilaktyki społecznej.
Profilaktyka społeczna-jest to zespół metod i środków mających na celu usuwanie przyczyn ujemnych zjawisk społecznych oraz tworzenia odpowiednich warunków dla rozwoju życia i postępu. Stosując kryterium z zakresu i przedmiotu badań wyróżnia się studium przypadku oraz badania monograficzne. Badanie, którego przedmiot ma charakter wyraźnie jednostkowy (jeden przestępca, jedno przestępstwo) określa się mianem studium przypadku.
Natomiast badania, których celem jest wszechstronny opis, pewnego rodzaju zdarzenia zjawiska czy przypadku uwzględniających wiele zmiennych, gdy pytamy zarówno o wartości zmiennych jak i o ich relacje, nazywamy badaniami monograficznymi
.
Stosując kryterium celu wyróżnia się badania diagnostyczne, eksplanacyjne (wyjaśniające) i prognostyczne.
Badania diagnostyczne mają na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy w badanym obiekcie występują, i jak często występują interesujące nas zdarzenia.
Badania wyjaśniające celem ich jest wyjaśnianie, ustalanie źródeł negatywnych zjawisk społecznych, pytamy głównie o przyczynę.
Badania prognostyczne mają na celu przewidywanie rozwoju zjawisk, bądź przekształceń przedmiotu naszych zainteresowań.
Metody prognozowania, wyróżnia się:
-metody statystyczne
-obserwację
-wywiad
-ankietę (kwestionariusz)
-badania psychologiczne
-wykorzystanie dokumentów
-badania stanu zdrowia
-badanie sposobu komunikowania się przestępców (analiza semantyczna)
Metody statystyczne są wykorzystywane do sporządzania określonych sprawozdań, raportów dotyczących działalności określonych instytucji.
Obserwacja jest to planowe spostrzeganie w celu zebrania informacji pozostających w zainteresowaniu badacza.
Obserwacja może być:
-uczestnicząca
-nie uczestnicząca
Prognozowanie ujemnych zjawisk społecznych.
Prognozowanie jest to zbiór czynności prowadzących do uzyskania informacji o przyszłym przebiegu ujemnych zjawisk społecznych.
Prognozowanie może mieć charakter:
-indywidualny –dotyczy indywidualnie określonych osób
-społeczny –dotyczy określonych grup zbiorowości lub całego społeczeństwa
Uwzględniając kryterium czasu wyróżnia się:
-prognozy krótkoterminowe, czas obowiązywania do 1 roku
-prognozy średnioterminowe od 5 do 10 lat
-prognozy długoterminowe od 10 do 15 lat
Stosując kryterium przedmiotu możemy wyróżnić:
-prognozy dotyczące zachowań nieletnich, młodocianych i dorosłych
Wyróżnia się następujące metody prognozowania:
-metoda ekstracholacji, polega na tym, iż fakty zaistniałe w przeszłości przeistacza się jako prawdopodobne na czas przyszły
-ocena ekspertów
* może przebiegać przy wykorzystaniu jednego eksperta tzw. Geniusza
* grupowa ocena ekspertów, przy grupowej ocenie ekspertów wykorzystuje się metodę
delficką {polega ona na tym, że wypełniają 3 kwestionariusze, w których są zawarte pytania poprzez które staramy się przewidzieć rozwój określonych zjawisk czy zachowań} oraz metodę braystorming inaczej burza mózgów
-metoda modelowania- naszym zadaniem jest zbudowanie modelu, przedmiotu pozostającego zainteresowaniu badacza.
CHARAKTERYSTYKA PRZESTĘPCZOŚCI I SPRAWCÓW PRZESTĘPSTW W POLSCE
Rozmiar przestępczości- jest to udział w zachowaniu przestępczym, całokształcie działalności członków przestępstwa.
Statystyki- są najbardziej miarodajnym miernikiem przestępczości. W polskim systemie sprawiedliwczości wyróżnia się takie cztery systemy mianowicie:
-statystykę policyjną, prokuratorską, sądową i grewitacjalną.
Do mierników przestępczości zaliczamy:
-przestępczość rzeczywistą; jest to ogół czynów przestępczych, które zostały popełnione na określonym terenie w danej jednostce czasu;
-przestępczość ujawnioną; jest to ogół czynów w stosunku, do których organy ścigania otrzymały informację i na podstawie tych informacji wszczęto postępowanie
przygotowawcze; bardzo często przestępczość ta nosi nazwę przestępczości pozorne
albowiem nie wszystkie czyny, które w chwili zgłoszenia jako przestępstwa, są przestępstwami.
-przestępczość stwierdzoną; jest to ogół czynów, których charakter jako przestępstw został potwierdzony w wyniku prowadzonego postępowania przygotowawczego
-przestępczość osądzoną; jest to ogół czynów, których charakter jako przestępstw został potwierdzony w wyniku postępowania sądowego;
Struktura przestępczości jest to układ zróżnicowanych a zarazem wzajemnie powiązanych ze sobą elementów, które są sprzężone ze sobą a także z całością mające swe własne prawa niezależnie od praw rządzących tymi elementami.
Zmiany zachodzące w strukturze przestępczości mogą mieć trojaki charakter:
1- są to zmiany długofalowe; są związane ze zmianami ustrojowymi;
mogą mieć charakter zmian ilościowych i jakościowych
2- są to zmiany średniofalowe; zachodzą wewnątrz struktury danego społeczeństwa, mogą mieć charakter zmian gwałtownych i powolnych
3- są to zmiany krótkofalowe (sezonowe).
Dynamika przestępczości jest to tępo i kierunek zmian, jakim ulega w czasie liczba stwierdzonych na danym terenie przestępstw.
Aktualne tendencje rozwojowe przestępczości w Polsce.
Obecny stan przestępczości w Polsce wyznaczony jest w istocie przestępczością o charakterze kryminalnym.
>>>Ok. 90% ogółu przestępstw ma charakter kryminalny, pozostałe 10% charakter gospodarczy.<<<
Struktura przestępczości kryminalnej podobnie jak w innych krajach w większości przypadków, ok. 60%, skierowana jest na zabór mienia bez użycia przemocy na osobie. W zdecydowanej większości dominują kradzieże z włamaniem, kradzieże zwykłe.
Do podstawowych tendencji charakteryzujących przestępczość kryminalną w Polsce należy zaliczyć:
1. Wzrost przestępczości przy użyciu broni palnej i materiałów wybuchowych najczęściej na tle rabunkowym
2.Umiędzynarodowienie przestępczości kryminalnej, stale wzrastający w niej udział cudzoziemców byłego ZSRR ( ok. 70% ogółu cudzoziemców przestępców to byli obywatele ZSRR)
3. Nasilenie porachunków przestępczych w postaci zabójstw, ciężkich uszkodzeń ciała, uprowadzeń osób, oraz zjawisko terroryzmu kryminalnego. Najbardziej niebezpiecznym przejawem zaostrzenia się sytuacji kryminalnej w Polsce jest rodzaj przestępczości zorganizowanej w postaci:
przerzutu przez granicę zarówno osób jak i rzeczy; nielegalną produkcją i handlem bronią; materiałami wybuchowymi oraz narkotykami; kradzieży samochodów nielegalnym obrotem; rozboju; wymuszeń; kradzieży rozbójniczych oraz kradzieży z włamaniem do obiektu
Obszary zagrożeń przestępczością gospodarczą a mianowicie wyłudzanie znacznej wartości towarów masowych na szeroką skalę, wyłudzenie wielomilionowych kredytów, oszustwa w różnych sferach, pranie brudnych pieniędzy, przestępczość celna i podatkowa, przestępczość ubezpieczeniowa, przestępczość intelektualna, przestępczość komputerowa,
Charakterystyka przestępczości w Polsce (dane z 2002 roku).
Popełniono w Polsce w 2002 roku ogółem ponad 144000; przestępstw o charakterze kryminalnym ponad 183 000; przestępstw stwierdzonych na 100 000 ludności -3634;
Przestępstwa stwierdzone wg. województw:
- najwięcej śląskie ponad 182 000
-dolnośląskie ponad 120 000
-miasto stołeczne ponad 119 000
-wielkopolskie ponad 117 000
-pomorskie ponad 113 000
-małopolskie ponad 106 000
- najmniej podlaskie ponad 34 000
- opolskie ponad 39 000
- świętokrzyskie ponad 39 000
- lubelskie ponad 33 000
- podkarpackie ponad 39 000
Przestępstwa, które dominują:
- zabójstwo, art. 148 KK -1 188
- uszczerbek na zd...
spodpowieki