Martin Seligman Zaburzenia lękowe R V
Jeśli strach i lęk przeszkadzają w normalnym funkcjonowaniu mówimy o zaburzeniach lękowych. Strach różni się od lęku tym, że obawę budzą konkretne przedmioty, podczas gdy lęk jest uczuciem ogólnej niepewności wobec nieokreślonego zagrożenia. Według teorii freudowskich wszystkie nerwice mają podłoże lękowe, choć lęk nie zawsze jest odczuwany. DSM-III i DSM-IV odrzucają pojęcie nerwicy, ponieważ jest ono zbyt szerokie i z góry zakłada lęk jako przyczynę źródłową.
STRACH I LĘK
Normalny strach i lęk odpowiadają realności zagrożenia.
Elementy strachu
Definicja strachu jest wielowymiarowa, zależy od połączenia różnych elementów. Strach może mieć różne formy u różnych ludzi. Czując niebezpieczeństwo doświadczamy reakcji strachu, która składa się z czterech aspektów.
1. Składniki poznawcze – rozpoznanie bezpośredniego zagrożenia życia lub części ciała
2. Składniki somatyczne – natychmiastowa reakcje organizmu na niebezpieczeństwo
3. Składniki emocjonalne – uczucie przerażenia i panika
4. Składniki behawioralne – ucieczka, bezruch, walka
Ad.1. Spostrzeżenia bezpośredniej, prawie pewnej krzywdy wywołanej przez konkretne, rozpoznawalne zagrożenie
Ad.2. 2 klasy reakcji organizmu: zmiany zewnętrzne (skóra blednie, gęsia skórka, pot, rozszerzone źrenice, drżenie ust, napięcie mięsni) i wewnętrzne (niezauważalne dla innych. Zasoby wewnętrzne naszego organizmu mobilizują się w reakcji pogotowia -> reakcja walki lub ucieczki).
Ad.3.Obejmują poczucie przerażenia, grozy i paniki, ponadto mdłości, drżenia, mrowienie skóry i dziwne wrażenie w żołądku.
Ad.4. 2 rodzaje zachowań. Pierwsze to mimowolne reakcje niepokoju, które są często wynikiem warunkowania klasycznego. Drugie – reakcje sprawcze, które są dowolnymi próbami uczynienia czegoś przedmiotem strachu.
Klasyczne warunkowanie strachu następuje, gdy dotąd obojętny sygnał łączy się z traumatycznym przeżyciem.
Najważniejszymi zachowaniami instrumentalnymi w reakcji na strach są usuwanie się, bezruch i walka. Usuwanie się może mieć formę ucieczki lub unikania. W reakcji ucieczki opuszczamy miejsce zagrożenia, gdy niebezpieczne zdarzenie rzeczywiście nastąpiło. W reakcji unikania oddalamy się, zanim nastąpi groźne zdarzenie.
Stopnie natężenia strachu
Nasilenie strachu jest różne u różnych osób i w różnych sytuacjach. Reakcja na strach jeśli jest nieproporcjonalna do realnego zagrożenia, to uznajemy ją za nienormalną, czyli za fobię. Choć strach jest normalny, a fobia nienormalna, tworzą one kontinuum, różnią się stopniem, a nie rodzajem.
Różnica między lękiem a strachem
Lęk ma te same cztery składniki co strach z istotną różnicą w składniku poznawczym. Poznawczym składnikiem strachu jest myśl, że istnieje wyraźne i konkretne niebezpieczeństwo, podczas, gdy poznawczym składnikiem lęku jest oczekiwanie bardziej rozproszonego i niejasnego zagrożenia. W stanie lęku nie mamy pewności co robić, a w strachu czujemy się zmuszeni do działania. W lęku usilnie staramy się odkryć zagrażający nam bodziec, lecz mamy trudności z reagowaniem (W strachu celujemy naszą reakcją w ten bodziec). Strach wynika z rzeczywistości lub z wyolbrzymienia rzeczywistego niebezpieczeństwa, a źródłem lęku jest bardziej nierealne zagrożenie.
Przy diagnozie trzeba wykluczyć dolegliwości fizyczne, które mogą powodować nienormalny poziom lęku (Nadczynność tarczycy, zażywanie leków stymulujących, jak przeciwastmatyczne środki do inhalacji, nowotwory nadnerczy)
FOBIA
Fobia jest stałą reakcją strachu, zdecydowanie nieproporcjonalną do rzeczywistego zagrożenia. Teka reakcja może przeszkadzać w całym życiu człowieka. Objawy są jednoznaczne:
1. Utrzymujący się strach przed określonymi sytuacjami, nieproporcjonalny do rzeczywistego zagrożenia
2. Silny strach lub panika w rzeczywistym kontakcie z niebezpieczeństwem,
3. Rozpoznanie, że strach jest nadmierny lub nieuzasadniony
4. Unikanie sytuacji fonicznych
5. Objawy, których nie można przypisać innym zaburzeniom
Przejaw nieprzystosowania, ponieważ silnie ogranicza aktywność jednostki. Fobie nie poddają się kontroli, mimo chęci uwolnienia się od strachu. Objawy fobii są takie same u wszystkich cierpiących na nią, różne natomiast są jej przedmioty.
FOBIA SPECYFICZNA
Kryteria DSM-IV
A. Wyraźny i stały strach, wyolbrzymiony lub nieuzasadniony, wywołany przez obecność lub przewidywanie określonego przedmiotu lub sytuacji (np. podróży samolotem, wysokości, zwierząt, zastrzyku, widoku krwi)
B. Kontakt z bodźcem fonicznym prawie zawsze wywołuje natychmiastową reakcję strachu , która może przybierać formę związanych z daną sytuacją lub sprowokowanych przez nią napadów paniki (Uwaga: U dzieci strach może się wyrażać płaczem, histerią, bezruchem lub przytulaniem się).
C. Pacjent rozpoznaje, że strach jest nadmierny lub nieuzasadniony (Uwaga: U dzieci ta właściwość może nie występować).
D. Chory unika fonicznych sytuacji albo znosi je z silnym lękiem lub przykrością.
E. Unikanie, obawy lub złe samopoczucie w sytuacjach wywołujących strach wyraźnie przeszkadzają w normalnym życiu, w czynnościach zawodowych (lub szkolnych) oraz w kontaktach i działaniach społecznych, lub też złe samopoczucie jest spowodowane samym faktem istnienia fobii.
F. U osób poniżej osiemnastego roku życia trwa co najmniej 6 miesięcy
G. Lęki, napady paniki lub fobii, unikanie związane z pewnymi przedmiotami lub sytuacjami nie znajdują lepszego wyjaśnienia w innych zaburzeniach psychicznych jak zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (np. strach przed brudem u kogoś, kto ma obsesję na punkcie zarazków), zaburzenia stresu pourazowego (np. unikanie bodźców związanych z silnym stresorem), lękowe zaburzenia separacyjne (np. unikanie szkoły), fobia społeczna (np. unikanie sytuacji społecznych z powodu strachu przed zakłopotaniem), reakcja paniki z agorafobią lub agorofobia bez występowania paniki.
Wyróżniamy 5 klas fobii specyficznej:
1) Fobie przed zwierzętami (najczęściej koty, psy, ptaki – gołębie, szczury, węże i owady). Zaczynają się prawie zawsze we wczesnym dzieciństwie i najczęściej z wiekiem ustępują. Częściej występują u kobiet.
2) Fobie przed środowiskiem naturalnym (np. przed brudem, wysokością, ciemnością, wiatrem, wodą i prądem). Objawy skupiają się na jednym przedmiocie, a poza tym nie ma odstępstw od normy. Zwykle zaczynają się w dzieciństwie, cierpi na nie prawie tyle samo kobiet co mężczyzn.
3) Fobie sytuacyjne (najczęściej przed mostami, windami, podróżą samolotem, tunelami, zamkniętymi pomieszczeniami, publicznymi środkami transportu), u kobiet częściej niż u mężczyzn. Mogą się pojawić w dzieciństwie lub we wczesnej dorosłości i niekiedy mają źródła w traumatycznym wypadku.
4) Fobie przed krwią, zastrzykiem, zranieniem. Prawdopodobnie występują częściej (nieco) u kobiet niż u mężczyzn, a zaczynają się przeważnie w późnym dzieciństwie.
5) Innego rodzaju fobie (np. przed chorobą - nozofobia, śmiercią, udławieniem się, zwymiotowaniem). Nie ma różnic płciowych w nozofobii, ale fobie przed rakiem- częściej u kobiet, a przed chorobami wenerycznymi – częściej u mężczyzn. Zaburzenia pojawiają się zwykle w średnim wieku, towarzyszą niekiedy im inne problemy psychiczne.
FOBIA SPOŁECZNA
A. Intensywny strach przed jedną lub wieloma sytuacjami społecznymi, bądź przed wystąpieniami publicznymi, podczas których następuje kontakt z obcymi ludźmi lub szczególnie zainteresowanie ze strony innych. Pacjent boi się, że jego zachowanie (lub okazywane objawy lękowe) wywołają upokorzenie lub zażenowanie (Uwaga: U dzieci konieczne są dowody zdolności nawiązywania odpowiednich dla wieku kontaktów społecznych ze znajomymi osobami, a lęk musi występować w relacjach z rówieśnikami, nie tylko z dorosłymi)
B. W budzących obawy sytuacjach społecznych prawie zawsze rodzi się lęk, który może przybrać formę związanych z daną sytuacją lub sprowokowanych przez nią napadów paniki (Uwaga: U dzieci lęk może się wyrażać płaczem, histerią, bezruchem lub wzbranianiem się przed kontaktem społecznym z obcymi ludźmi)
C. Pacjent rozpoznaje, że strach jest nadmierny lub nieuzasadniony (Uwaga: U dzieci ta właściwość może nie występować)
D. Pacjent unika fonicznych sytuacji, ponieważ znosi je z silnym lękiem lub z przykrością,
E. Unikania, objawy lub złe samopoczucie w sytuacjach wywołujących strach wyraźnie przeszkadzają w normalnym życiu, w czynnościach zawodowych (lub szkolnych) oraz w kontach i działaniach społecznych, lub też złe samopoczucie spowodowane jest samym faktem istnienia fobii
F. U osób poniżej osiemnastego roku życia trwa ona co najmniej 6 miesięcy
G. Strach według kryterium A nie jest związany ze współistniejącymi chorobami somatycznymi lub zaburzeniami psychicznymi; nie jest to na przykład strach przed jąkaniem się, drżeniem w chorobie Parkinsona lub nienormalnym zachowaniem przy jedzeniu w anoreksji i bulimii.
· Fobia może być uogólniona i obejmować unikanie wszelkich rozmów, zabaw towarzyskich, randek lub może być specyficzna w stosunku do jednego rodzaju sytuacji społecznych, jak rozmowa z przełożonym
· Zasadniczy wpływ na treść fobii społecznej i podatność na tego typu zaburzenia ma prawdopodobnie kultura. Np. TKS – strach przed urażeniem lub wprawieniem w zakłopotanie innych osób przez zaczerwienie się, puszczaniem wiatrów, wpatrywanie się, nieodpowiedni wyraz twarzy albo fizyczną ułomność. Pojawia się w wieku młodzieńczym, wśród Japończyków częściej u mężczyzn niż u kobiet
· Fobie społeczne zwykle powstają w wieku młodzieńczym, czasami w dzieciństwie, bardzo rzadko natomiast powyżej 25r.ż.
· Kobiety – mają częściej fobie społeczne niż mężczyźni, są one częstsze u ludzi biednych.
· Fobie współistnieją często z innymi zaburzeniami u taj samej osoby, lecz nie zawsze w tym samym czasie, najczęściej z depresją i innymi zaburzeniami lękowymi. Prawdopodobne wyjaśnienie: lęk i depresja nie są emocjami podstawowymi, lecz każda z nich jest częścią ogólniejszego stanu złego samopoczucia zw. negatywnym afektem.
Etiologia fobii
-wyjaśnienie biologiczne: genetyczne i neurofizjologiczne. Do rozwoju fobii może przyczynić się genotyp (ale wiele miejsca dla czynników środowiskowych). Procesy neurofizjologiczne – osoby cierpiące na fobie wykazują nieprawidłowości dróg serotoniny i dopaminy w układzie limbicznym, który wydaje się szczególnie zw. z lękiem. Stwierdzono u osób z fobią niski poziom kwasu gamma aminomasłowego (GABA), który noramlanie przyczynia się do hamowania pobudzenia fizjologicznego. Rozwój fobii zależy w dużej mierze od działania ciała migdałowatego, obszaru limbicznego, związanego z tworzeniem się skojarzeń emocjonalnych.
- wyjaśnienie behawioralne: założenie, że fobii uczymy się tak samo jak normalnego strachu. Zarówno strach jak i fobie powstają, gdy obojętny sygnał następuje w tym samym czasie co przykre doznanie. Warunkowanie fobii jest po prostu przypadkiem klasycznego warunkowania leku przez szczególnie traumatyczny bodziec warunkowy. Specyficzne przypadki warunkowania klasycznego za pomocą urazu tylko czasami powodują fobie, a bezpośrednie doświadczenie strachu jest tylko jedną z możliwych dróg nabywania fobii.
- selektywność fobii: Warunkowanie fobii, zarówno w laboratorium, jak i poza nim, jest bardzo selektywne. Wydaje się, że większość typowych fobii dotyczących przedmiotów, które były naprawdę niebezpieczne dla człowieka w erze przedtechnologicznej. Ewolucja mogła zatem wyselekcjonować pewien zbiór obiektów, które były kiedyś niebezpieczne dla człowieka i sprawiać, że łatwo kojarzą się z urazem. Człowiek jest bardziej przygotowany na uczenie się strachu przed pewnymi obiektami niż przed innymi. U dzieci mogą powstać dobie wskutek warunkowania „zastępczego”, czyli przez obserwowanie przejawów fobii u rodziców i rówieśników. Selektywność i irracjonalność fobii sugerują, że nie są one przypadkami zwykłego warunkowania klasycznego, ale raczej przypadkami przygotowanego warunkowanie klasycznego. Pewne niebezpieczne obiekty są ewolucyjnie wyselekcjonowane, aby stać się przedmiotem fobii po połączeniu z urazem, inne zaś nie są wyselekcjonowane i mogą wzbudzać fobię dopiero na skutek uwarunkowania silniejszego urazu. Wczesne doświadczenie z obiektami potencjalnie fonicznymi umożliwia przyzwyczajenie się do nich i zapobiega fobii, podczas, gdy brak doświadczeń sprawia, że obiekt pozostaje potencjalnie foniczny.
- trwałość fobii: Fobia jest z definicji odporna na zmianę. Fobie – trudno ulegają wygasaniu, a niektóre utrzymują się całe życie. Proces wygasania warunkowego strachu polega na prezentowaniu sygnału wywołującego Stach, po którym nie następuje traumatyczne zdarzenie. Prawdopodobna wydaje się odporność na wygasanie uwarunkowania przygotowanego ewolucyjnie. Gdy reakcja strachu jest przedmiotem warunkowania klasycznego, w procesie przetwarzania pamięci uaktywnia się obszar płata skroniowego, zw. ciałem migdałowatym. Jest to system odmienny od systemu zapamiętywania informacji niebudzących strachu, jakimi są miejsce i czas. Zdarzają się też genetyczne predyspozycje do powstawania fobii.
Terapia fobii
3 terapie behawioralne okazały się szczególnie skuteczne w leczeniu fobii: systematyczne odwrażliwianie (desensytyzacja), ekspozycja i modelowanie. Bardzo skuteczna okazała się ponadto nowa terapia, polegająca na wzmaganiu napięcia, a stosowana w terapii fobii przed krwią.
- systematyczna desensytyzacja: obejmuje 3 fazy: trening relaksacji, budowanie hierarchii i odwarunkowywanie. Najpierw terapeuta uczy pacjenta głębokiej relaksacji mięśniowej. Następnie z pomocą terapeuty pacjent tworzy hierarchię sytuacji budzących strach, w której najwyższą rangę ma wyobrażenie sceny najbardziej przerażającej, a najniższą scena wywołująca tylko niewielkie zaniepokojenie. Trzecia faza usuwa strach przed fobicznym przedmiotem za pomocą stopniowego odwarunkowywania, czyli wywoływania reakcji wykluczającej się ze strachem w tym samym czasie co bodziec warunkowy.
- ekspozycja: nazywana również zanurzaniem lub testowaniem rzeczywistości. Polega na tym, że pacjent zgadza się, zwykle po dużym wahaniu, wyobrazić sobie sytuację foniczną lub pozostać w niej przez dłuższy czas, nie próbując uciekać. Generalnie, ekspozycja dorównała pod względem skuteczności desenstyzacji, a nawet okazała się od niej lepsza. Trwa też krócej, a jej efekty są już widoczne po pierwszej sesji (3h). Uporczywość fobii jest skutkiem unikania fonicznych obiektów w codziennym życiu i niedopuszczania do wygaśnięcia prze odkrycie, że są one nieszkodliwe. Terapia ekspozycji w swojej najnowocześniejszej wersji posługuje się rzeczywistością wirtualną.
Modelowanie: polega na tym, że pacjent przygląda się, jak ktoś, podejmuje zachowania, do których pacjent nie jest zdolny. Widząc, że ktoś inny nie odnosi krzywdy, można opanować strach. Następnie terapeuta stopniowo angażuje pacjenta w ćwiczenia. Procedura powtarza się, aż fobia nie osłabnie. Terapia powoduje zarówno zmianę poznawczą, jak i behawioralną.
- wzmaganie napięcia: technika w fobiach przed krwią. Osoby cierpiące na ten rodzaj fobii mają przeciwne reakcje fizjologiczne niż osoby z innymi fobiami, gdyż w kontakcie z krwią spada im ciśnienie krwi i zmniejsza się tempo pracy serca, często dochodzi do omdleń. Technika polega na tym, że pacjent napręża mięsnie rąk, nóg i klatki piersiowej, aż poczuje napływ ciepła do twarzy. Wtedy rozluźnia mięśnie. Po kilkakrotnym ćwiczeniu może wykorzystać to w zetknięciu z krwią. Istotna poprawa następuje już po 2h sesji.
- leki: środki przeciwlękowe zapewniają spokój i odprężenie, gdy są stosowane w dużych dawkach w sytuacjach foibicznych. Gdy lek przestaje działać, fobia trwa w takim samym nasileniu. Większą skuteczność leki uzyskują w fobii społecznej. Z dość dobrym skutkiem stosowano u pacjentów z fobią społeczną inhibitory MAO (monoaminooksydazy) o silnym działaniu przeciwdepresyjnym. Po odstawieniu leku często występowały jednak nawroty. Nieco mniejszą skuteczność uzyskują silne środki przeciwlękowe jak alprazolam (xanax) – też częste nawroty. Coraz szerzej zaleca się w fobii społ. popularne leki przeciwdepresyjne – selektywne inhibitory ponownego wychwytu serotoniny (SSRI) -> patrz tabl. 5-2 str. 196
ZABURZENIA PO STRESIE URAZOWYM
Skutki niektórych wyjątkowych nieszczęść są tak niszczące u długotrwałe, że zostały uznane za odrębną kategorię diagnostyczną PSTD – post-traumatic stress dis order.
Przyczyny zaburzeń – niecodzienne.
Kryteria DSM-IV:
A. Pacjent przeżył traumatyczne zdarzenie, w którym wystąpiły warunki: (1) doświadczenia, bycie świadkiem lub styczność ze zdarzeniem bądź zdarzeniami związanymi z faktem lub niebezpieczeństwem śmierci bądź poważnego zranienia lub naruszenia nietykalności fizycznej samego pacjenta albo innych osób (2) reakcja pacjenta obejmowała silny strach, bezradność lub przerażenie (Uwaga: U dzieci może się to objawiać przez dezorganizację zachowań lub pobudzenie)
B. Traumatyczne zdarzenie jest ciągle doświadczane na nowo na jedne lub kilka sposobów: 91) nawracające i natrętne wspomnienia urazu obejmujące wyobrażenia, myśli lub spostrzeżenia (u małych dzieci może powtarzać się zabawa, w której wyrażają tematy lub pewne szczegóły urazu); (2) powracające straszne sny o przeżytym zdarzeniu (Uwaga: u dzieci mogą to być koszmarne sny bez rozpoznawalnej treści); (3) złudzenia lub zachowania, jakby uraz się powtarzał (np. wrażenie ponownego przeżycia wstrząsu, złudzenia, omamy, epizody dysocjacyjne, również w momencie przebudzenia lub pod wpływem intoksykacji) (Uwaga: U małych dzieci może występować odgrywanie scen związanych z urazem); (4) silny niepokój w styczności z wewnętrznymi bądź zewnętrznymi wskazówkami symbolizującymi lub przypominającymi jakiś aspekt traumatycznego zdarzenia; (5) reakcje fizjologiczne na wewnętrzne lub zewnętrzne wskazówki symbolizujące lub przypominające jakiś aspekt traumatycznego zdarzenia.
C. Trwałe unikanie bodźców zw z urazem i osłabienie normalnej reaktywności (niewystępujące przed urazem), objawiające się najmniej trzema z następujących zachowań: (1) dążenie do unikania myśli, uczuć lub rozmów zw. z urazem; (2) dążenia do unikania czynności, miejsc lub ludzi pobudzających wspomnienia o urazie; (3) niemożność przypomnienia ważnych aspektów urazu; (4) wyraźnie zmniejszone zainteresowanie wykonywaniem istotnych czynności, (5) poczucie wyłączania lub wyobcowania; (6) ograniczony zasięg afektu (np. niezdolność do uczucia miłości); (7) poczucie zamkniętej przyszłości (np. brak oczekiwań kariery, małżeństwa, dzieci albo normalnej długości życia)
D. Trwałe objawy nadpobudliwości (niewystępujące przed urazem), wyrażające się w co najmniej dwóch z następujących form: (1) trudności w zasypianiu lub przesypianie, (2) rozdrażnienie lub wybuchy gniewu, (3) trudności z koncentracją, (4) nadmierna czujność, (5) wyolbrzymiona reakcja przestrachu.
E. Zaburzenia (objawy wg kryteriów B, C, D) utrzymują się ponad miesiąc
F. Zaburzenia powodują klinicznie znaczące pogorszenie samopoczucia lub upośledzenie społecznych, zawodowych bądź innych ważnych obszarów funkcjonowania.
Prawdopodobieństwo zaburzeń stresu pourazowego wynosi w ciągu życia 7,8%, dwukrotna przewaga kobiet.
Pierwszy m-c po urazie -> ostre zaburzenia stresowe.
Przyczyny urazu:
- klęski żywiołowe (trzęsienia ziemi, huragany, powodzie)
- katastrofy spowodowane przez człowieka: obozy koncentracyjne, wojny, tortury, bombardowania. Zaburzenia w następstwie tych katastrof są jeszcze poważniejsze i trwają dłużej niż po katastrofach żywiołowych; łatwiej jest się pogodzić z „działaniem Boga” niż z działaniem człowieka.
- gwałt. Reakcja kobiet jest rodzajem stresu pourazowego, nazywana dawniej „zespołem urazu po gwałcie”. Reakcje kobiety na gwałt:
1. faza dezorganizacji – 2 style emocjonalne wykazywane przez kobietę: ekspresyjny – przejawiający się strachem, gniewem, lękiem, płaczem, kontrolowany – napięcie pod pozorami spokoju. Występują zaburzenia snu, łatwo wpadają kobiety w przerażenie.
2. faza reorganizacji – staranie się zapewnienia sobie bezpieczeństwa.
Szybciej odzyskują równowagę ofiary, które w pierwszym tygodniu najmniej odczuwały strach i miały najmniej przebłysków pamięci o gwałcie.
Przebieg zaburzeń po stresie urazowym
Objawy zaburzeń zmieniają się, ale mogą trwać boleśnie długo. Na ogół bardzo długo trwają zaburzenia stresu u weteranów wojennych.
Podatność na zaburzenia stresu traumatycznego
Najważniejszym prognostykiem: stopień zagrożenia życia – osoby, które miały największą pewność, że zginą, były najbardziej podatne na zaburzenia pourazowe. Osoby najzdrowsze psychicznie i najlepiej przygotowane do przeżycia traumy są najmniej narażone na zaburzenia stresu pourazowego, podczas gdy najbardziej zagrożone są osoby, które przed traumatycznym przeżyciem mają zachwianą równowagę psychiczną. Ludzie biedni i słabo wykształceni częściej ulegają zaburzeniom stresu pourazowego niż osoby o wyższym wykształceniu i o lepszej sytuacji społeczno-ekonomicznej. Podatność na PSTD zależy też od predyspozycji genetycznych.
Osoby po PSTD – zmiany nerwowe i hormonalne. Skrajny stres podczas traumatycznego zdarzenia może doprowadzić do długotrwałego, a nawet utrzymującego się przez całe życie, wzrostu aktywności osi podwzgórze – przysadka – nadnercza, która kieruje reakcjami na przedłużający się stres. W następstwie dochodzi do chronicznego wydzielania hormonów stresowych, m. In. kortyzolu, co trwale uszkadza hipokamp, obszar związany z pamięcią trwałą. Fizyczne znęcanie się oddziałuje na ciało modzelowate, główny szlak nerwowy, przewodzący inf. między dwiema półkulami mózgu. -> skutek: uporczywość zaburzeń stresu pourazowego i jego niepoddawania się terapii. Dziedziczne różnice części układu limbicznego mogą być odpowiedzialne za dziedziczność zaburzeń stresu pourazowego. Niektórzy ludzie mają predyspozycje do roztrząsania w myślach doświadczonego urazu (luminacja) i do ponownego przeżywania przykrych zdarzeń w postaci przebłysków pamięci (flashbacks). Podobnie, niektórzy mają genetyczną skłonność do katastroficznego interpretowania różnych faktów. Sposób myślenia osoby z zaburzeniami: przekonanie o zrujnowaniu życia, połączone z zachwianiem przekonań o sprawiedliwym świecie i o tym, że nasza przyszłość jest kontrolowana i przewidywalna.
Terapia (tab. 5-4 str. 207)
Psychoterapia wydaje się być bardziej obiecująca niż leki. W leczeniu tego rodzaju zaburzeń stosuje się dwa rodzaje psychoterapii: ekspozycję oraz ujawnienia. Terapia przynosi ulgę, ale nie leczy zaburzeń PSTD
- Leki: środki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe przynoszą pewną ulgę, ale samo podawanie leków nie wystarcza, aby uwolnić pacjentów od PSTD.
- ekspozycja – jest procedurą wygaszania lub habituacji, której pacjenci są wielokrotnie narażani na bodźce wywołujące strach. Ofiary przeżywają traumę ponownie w wyobraźni, przezwyciężając skłonność do dystansowania się od tego doświadczenia. Opisują je głośno w obecności terapeuty, wyrażają emocję i wypowiadają się w czasie teraźniejszym. Powtarza się to w trakcie kolejnych sesji. Przeżycia są rejestrowane na taśmie, a pacjent ma za zadanie kilkakrotnie odtworzyć wszystko w domu.
-> Trening zaszczepienia stresu (SIT) – uczy różnych sposobów radzenia sobie ze stresem m.in. głębokiej relaksacji mięśniowej, zatrzymywania myśli oraz restrukturyzacji poznawczej.
-> EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) – desensytyzacja i przetwarzanie za pomocą ruchów oczu: podstawową zasadą jest ekspozycja, której towarzyszą sakadowe ruchy oczu. Pacjent i terapeuta wybierają jakąś scenę z przeszłości, która wywołuje nieprzyjemne uczucia, a następnie pacjent wyraża negatywne przekonania zw. z tym wspomnieniem. Pacjent wymyśla również przekonania pozytywne, które mają zastąpić te pierwsze. Terapeuta szybko przesuwa place przed oczami pacjenta, a pacjent śledzi go wzrokiem, koncentrując się na przykrym wydarzeniu lub wspomnieniu. Po serii kilkunastu ruchów oczu pacjent ocenia swoje samopoczucie i siłę przekonania pozytywnego. Ćw. powtarza się, aż wyobrażenie będzie mniej przykre, a pozytywne przekonanie silniejsze. Wstępne wyniki terapii – przekonywujące. Ale tajemnicą pozostają zasady działania oraz jej aktywne składniki. Terapia nie wywodzi się z żadnego nurtu psychologii ani psychiatrii (Duża krytyka!)
- otwarcie (ujawnienie) – złożenie świadectwa. Bezpośrednia konsekwencja u studentów: nasilenie depresji. Jednak w dłuższej perspektywie zmniejszyła się o 50% częstotliwość dolegliwości fizycznych, wzmocnił się też ich układ immunologiczny.
LĘK PANICZNY
- polega na powracających napadach przerażenia, USA – 1,7% dorosłych, Niemcy – 2,6%, Włochy 2,9%. Kobiety cierpią 2 do 3 razy częściej niż mężczyźni, przeciętny wiek ujawnienia się zaburzenia – koniec drugiej dekady życia.
- DSM – IV wyróżnia lęk paniczny z agorafobią i bez agorafobii. Pacjenci z agorafobią boją się wychodzić z domu, przebywać na otwartej przestrzeni lub w tłumie albo znaleźć się w sytuacji, w której mogą się źle poczuć, nie móc uciec u nie mieć znikąd pomocy. Agorafobia często się zaczyna od napadu paniki, a później pacjent boi się, że kolejny napad nastąpi, gdy znajdzie się w miejscu publicznym.
Objawy napadu paniki
Napad paniki składa się 4 elementów Stachu z przewagą elementu emocjonalnego i fizycznego. Emocjonalne opanowuje człowieka silny niepokój, przerażenie lub poczucie wyobcowania. Fizycznie napad paniki polega na ostre...
Anna-Helena1