SPRAWA JUKOSU - PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE.pdf - Artykuły i książki - Konocia

O ÂRODEK S TUDIÓW W SCHODNICH

Prace OSW / CES Studies

OS W S

„Sprawa Jukosu”: przyczyny i konsekwencje

The ‘Yukos Affair’, its Motives and Implications

STUDIES

numer

W arszawa sierpieƒ 2006 / W arsaw August 2006

Centre for Eastern Studies

W ojciech Konoƒczuk

PRACE

Redaktor / Editor

Anna ¸abuszewska

Opracowanie graficzne / Graphic design

Dorota Nowacka

T∏umaczenie / Translation

OSW / CES

Wspó∏praca / Co-operation

Jim Todd

Wydawca / Publisher

OÊrodek Studiów Wschodnich

Centre for Eastern Studies

ul. Koszykowa 6a

Warszawa / Warsaw, Poland

tel. / phone + 48 /22/ 525 80 00

fax +48 /22/ 525 80 40

Seria „Prace OSW” zawiera materia∏y analityczne

przygotowane w OÊrodku Studiów Wschodnich

The ‘CES Studies’ series contains analytical

materials prepared at the Centre for Eastern

Studies

Materia∏y analityczne OSW mo˝na przeczytaç

na stronie www.osw.waw.pl

Tam równie˝ znaleêç mo˝na wi´cej informacji

o OÊrodku Studiów Wschodnich

The Centre’s analytical materials can be found

on the Internet at www.osw.waw.pl

More information about the Centre for Eastern

Studies is available at the same web address

ISSN 1642-4484

Spis treÊci / Contents

„Sprawa Jukosu”: przyczyny i konsekwencje / 5

Wojciech Konoƒczuk

Tezy / 5

Wst´p / 6

I. Jukos w systemie gospodarczo-politycznym Rosji

(do lipca 2003 roku) / 7

II. Poczàtek „sprawy Jukosu” (lipiec – paêdziernik 2003 roku) / 11

III. „Sprawa Jukosu” jako element ewolucji

rosyjskiego systemu politycznego / 15

IV. „Sprawa Jukosu” w kontekÊcie polityki

energetycznej Rosji / 18

Zakoƒczenie / 22

Aneksy / 24

The ‘Yukos Affair’, its Motives and Implications / 33

Wojciech Konoƒczuk

Key points / 33

Introduction / 34

I. Yukos in Russia’s political and economic system / 35

II. The beginning of the ‘Yukos affair’ (July – October 2003) / 39

III. The ‘Yukos affair’ as a stage

in the evolution of the Russian political system / 43

IV. The ‘Yukos affair’

and Russian energy policy / 45

Conclusion / 49

Annexes / 51

Tezy

1. W „sprawie Jukosu” trudno doszukiwaç si´

jednej decydujàcej przyczyny i jednego klucza,

które mogà ∏atwo wyjaÊniç dzia∏ania w∏adz ro-

syjskich przeciwko kompanii. „Sprawa Jukosu”

by∏a wielowàtkowym procesem majàcym wiele

przyczyn. Analiza rozwoju wydarzeƒ wokó∏ firmy

pokazuje, ˝e pierwotnie Kreml nie mia∏ ustalonej

strategii dzia∏ania, ale ewoluowa∏a ona w miar´

up∏ywu czasu. Poczàtkowo konflikt mia∏ charak-

ter przede wszystkim polityczny, dopiero w kolej-

nym etapie zdominowa∏y go czynniki o charak-

terze gospodarczym, co zwiàzane by∏o bezpoÊre-

dnio ze zmianami struktury w∏asnoÊci w sekto-

rze naftowym.

„Sprawa Jukosu”:

2. „Sprawa Jukosu” by∏a wa˝nym etapem ewo-

lucji systemu politycznego Rosji, jednym z punk-

tów zwrotnych. Atak na Jukos nie przypadkiem

nastàpi∏ tu˝ przed wyborami parlamentarnymi

i nie pozosta∏ bez wp∏ywu na ich wynik. Konflikt

z najwi´kszà kompanià naftowà spowodowa∏

kryzys w elicie w∏adzy oraz sta∏ si´ ostatecznà

przyczynà najwa˝niejszej zmiany uk∏adu si∏ w ro-

syjskiej polityce w czasie prezydentury W∏adimira

Putina. W jej wyniku dawne znaczenie i wp∏ywy

polityczne utraci∏a „elita starokremlowska” –

ludzie zawdzi´czajàcy w∏adz´ Borysowi Jelcy-

nowi. W nast´pstwie „sprawy Jukosu” dosz∏o

tak˝e do istotnych przeobra˝eƒ w stosunkach

w∏adza–wielki biznes, w wyniku których jego

przedstawiciele stracili mo˝liwoÊç autonomicz-

nego dzia∏ania.

przyczyny i konsekwencje

Wojciech Konoƒczuk *

3. „Sprawa Jukosu” by∏a katalizatorem funda-

mentalnych przemian w sektorze naftowym i sze-

rzej – energetycznym Rosji i w rezultacie naj-

wa˝niejszym elementem procesu jego reorgani-

zacji, który doprowadzi∏ do zwi´kszenia roli

w∏adzy i przywrócenia jej przedstawicielom

dominujàcej pozycji w tym sektorze.

4. Polityka Kremla wobec sektora naftowego za-

cz´∏a si´ radykalnie zmieniaç po wyborach pre-

zydenckich 2004 roku, co by∏o bezpoÊrednim

skutkiem ataku na Jukos, ale do pewnego stop-

nia równie˝ jednà z jego przyczyn. Po wyborach

*Wojciech Konoƒczuk jest pracownikiem Fundacji im.

Stefana Batorego.

P race OSW

mo˝na by∏o obserwowaç dzia∏ania zmierzajàce

do stworzenia kontrolowanej przez w∏adz´ „na-

rodowej” kompanii naftowej. Poczàtkowo mia∏a

ona powstaç w wyniku fuzji Gazpromu i Ros-

niefti, a kiedy nie dosz∏a ona do skutku z powo-

du partykularnych ambicji poszczególnych grup

w elicie kremlowskiej, majàcych interesy w sek-

torze energetycznym, podj´to prób´ jej utworze-

nia na bazie Rosniefti. W ka˝dym z tych warian-

tów warunkiem sine qua non zbudowania takie-

go koncernu by∏o zniszczenie Jukosu, gdy˝ móg∏

on powstaç tylko w oparciu o jego aktywa lub

ich znacznà cz´Êç.

cy. Wa˝nà przyczynà podj´cia tematu jest wresz-

cie fakt, ˝e wcià˝ pozostaje on bardzo aktualny.

„Sprawa Jukosu” ujawni∏a bowiem mechanizmy

nowej polityki energetycznej Kremla oraz wyzna-

czy∏a kierunek i trendy w rozwoju rosyjskiej

gospodarki na najbli˝sze lata.

Najwi´kszà trudnoÊcià w analizie „sprawy Juko-

su” jest nak∏adanie si´ na siebie w jej ramach

wielu wàtków i tematów. WielowymiarowoÊç

i niejednoznacznoÊç „sprawy Jukosu” powoduje,

˝e trudno doszukaç si´ jednej interpretacji i de-

cydujàcej przyczyny. Dlatego te˝ przyj´to, ˝e naj-

lepszym sposobem przedstawienia „sprawy Ju-

kosu” b´dzie ukazanie: sytuacji kompanii w prze-

dedniu konfliktu z w∏adzà, g∏ównych kwestii,

które wp∏yn´∏y na genez´ sporu i najwa˝niej-

szych wàtków, przez które mo˝na ten konflikt

t∏umaczyç.

Wst´p

Kiedy w lipcu 2003 roku aresztowany zosta∏ P∏a-

ton Lebiediew, prezes Menatep Group i jeden

z g∏ównych akcjonariuszy Jukosu, wydawaç si´

mog∏o, ˝e nie pociàgnie to za sobà zbyt daleko

idàcych skutków. Zapoczàtkowana w ten sposób

„sprawa Jukosu” przybra∏a jednak znacznie po-

wa˝niejszy charakter i rozwin´∏a si´ na znacznie

wi´kszà skal´ po aresztowaniu trzy i pó∏ miesiàca

póêniej Michai∏a Chodorkowskiego, prezesa firmy

i jej najwi´kszego akcjonariusza. Szybko okaza∏o

si´, ˝e aresztowania oraz ca∏a sekwencja wyda-

rzeƒ wokó∏ Jukosu to coÊ wi´cej ni˝ tylko spór

jednego z oligarchów z w∏adzà. Rozpoczà∏ si´ bo-

wiem proces zmierzajàcy do przej´cia przez Kreml

najwi´kszego prywatnego koncernu naftowego

Rosji.

Celem tego opracowania jest próba przedstawie-

nia przyczyn „sprawy Jukosu”, jej ewolucji oraz

znaczenia i konsekwencji dla rosyjskiej polityki

i gospodarki. Mimo ˝e po up∏ywie trzech lat od

wybuchu „sprawy Jukosu” wiedza o jej kulisach

wcià˝ jest niepe∏na, wydaje si´ jednak mo˝liwe

spojrzenie na nià jako na ca∏oÊciowy proces.

„Sprawa Jukosu” mo˝e byç traktowana jako

swoiste case study , umo˝liwiajàce zbadanie wielu

wa˝nych kwestii politycznych i gospodarczych

w dzisiejszej Rosji, w tym m.in.: przej´cia przez

w∏adze kontroli nad sektorem naftowym, zmiany

uk∏adu si∏ wewnàtrz elity kremlowskiej, wyelimi-

nowania z polityki i gospodarki podmiotów nie-

zale˝nych od w∏adz, procesu powstawania „na-

rodowej” kompanii naftowej czy przebiegu ropo-

ciàgu na Dalekim Wschodzie. Te i inne aspekty

problemu zosta∏y przedstawione w niniejszej pra-

P race OSW

SPRAWA JUKOSU - PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: