Reprezentacja cielesności w mediach
Cielesność człowieka od wieków postrzegana była jako mocno zakorzeniona tradycja w kulturze chrześcijańskiej . Ciało było źródłem ascezy , a zarazem jednym z najważniejszych sakramentów – widzialnym znakiem łaski i mocy Boga . Mnisi , umartwiając swoje ciała wierzyli , że tym sposobem osiągną życie wieczne i dojdą ku doskonałości . Ciało jest tą częścią ludzkiej rzeczywistości , która od początku naszego życia „najgłośniej” sygnalizuje swoje istnienie i swoje potrzeby . Człowiek może nie być w pełni świadomym swoich sposobów myślenia czy swoich przeżyć emocjonalnych , ale trudno nie być świadomym głodu , zmęczenia czy bólu fizycznego . Normalnie funkcjonujący człowiek jest w nieustannym kontakcie z własnym ciałem . Uświadamia sobie swoje specyficzne cechy i zdolności fizyczne , a także aktualną sytuację swojego organizmu fizycznego . W ten sposób świadomość własnego ciała zostaje zintegrowana z pozostałymi wymiarami ludzkiej rzeczywistości : ze świadomością myślenia , z odczuwaniem emocjonalnym , z rodzącą się wrażliwością moralną , duchową , religijną i społeczną . Jednak w przypadku zaburzonego rozwoju może się zdarzyć , że poczucie tożsamości danego człowieka zostanie ograniczone jedynie lub niemal wyłącznie do jego samoświadomości na poziomie cielesnym . W takiej sytuacji cielesność nabiera przesadnego znaczenia , gdyż stanowi jedyny , lub przynajmniej podstawowy punkt odniesienia , gdy chodzi o samoidentyfikację oraz poczucie osobistej wartości danej osoby. Tego typu redukcja tożsamości ogranicza w sposób zasadniczy pole zainteresowań danego człowieka oraz zakres doświadczenia samego siebie , prowadząc do poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu jego osobowości . W szczególności nadmierna koncentracja na cielesności sprawia , iż podstawową troską staje się staranie o utrzymanie własnego ciała w maksymalnej kondycji , estetyce i sprawności fizycznej . Wykorzystuje to reklama , która ciało sprzedaje i robi to w sposób coraz bardziej wyrafinowany . Ciało zostaje sprowadzone do przedmiotu oderwanego od jego właściciela . Jest traktowane jako środek , treść zaspokajająca apetyt i sztucznie kreowane potrzeby konsumenckie . Czy tego chcemy czy nie , wizerunki ciał otaczają nas z każdej strony – spoglądają na nas z okładek czasopism , plakatów i billboardów , królują na ekranach telewizorów . Nie są to jednak ciała „ przypadkowe ”. Dopracowane pod każdym względem , kosmetycznie wypielęgnowane i komputerowo ulepszone . Dodatkowo pomaga możliwość wyboru jednego spośród kilkudziesięciu czy kilkuset ujęć . Na planie fotograf i modelka mają do dyspozycji przynajmniej jednego fryzjera , makijażystę i kostiumografa . Tworzy się cały sztab ludzi , których celem jest tylko jedno zdjęcie : idealne i doskonałe - ona i jej boskie ciało lub on i jego apollińskie kształty . Tak jak twarz Kayah reklamującej kremy firmy Oceanic . Jej zdjęcia są tak mocno wygładzone przez grafików komputerowych , że właściwie jest ona na nich nie do poznania . Dlatego wielkie zdziwienie wzbudziło pojawienie się piosenkarki w amfiteatrze opolskim w czerwcu tego roku z opuchniętą twarzą . Niemal cała Polska zastanawiała się , co się stało z piękną i gładką twarzą Kayah ? Czyżby kremy , które reklamuje działały tylko w reklamie ? Jeszcze większe możliwości ukazywania piękna ludzkiego ciała daje film . Montaż pozwala na to , by tworzyć jedną osobę z kilku różnych . Jedno doskonałe ciało klei się z kilku różnych ciał . Dotyczy to zwłaszcza detali pokazywanych w dużych zbliżeniach . Jeżeli modelka o odpowiedniej twarzy i nogach nie ma odpowiednich rąk , filmuje się dłonie innej , a potem , w montażu , nikt tego nie zauważy . Jeśli potrzebne jest zbliżenie oka , do zdjęć angażuje się nawet kilkunastoletnie dziewczynki , bo tylko ich oczy mają wspaniały blask , świeżość , czystość , a skóra wokół oczu nie marszczy się . Tak powstają filmowe bóstwa piękności , doskonałe w każdym calu , do którym zwykłym śmiertelnikom daleko . Bohaterowie naszych ulubionych seriali i filmów posiadają piękne albo chociaż fascynujące twarze oraz ciała . Filmowy wizerunek „ przeciętnego człowieka” ma rysy znanych aktorów : Colina Farrella , Brada Pitta czy Orlando Blooma , zwykła policjantka posiada uśmiech Sandry Bullock , a matka dorastającego syna – figurę Rachel Weisz. Jeśli już na ekranie musi się pojawić brzydota, to zwykle jest ona łagodzona . Sposoby obchodzenia się z ciałem , myślenia o nim , przedstawiania go, spowodowały , iż to właśnie ono stało się niejako znakiem firmowym współczesności . Chirurgia plastyczna , Internet i media zmieniły dotychczasowy obraz cielesności . Jeżeli źle się czujesz w swojej płci , wystarczy kuracja hormonalna oraz parę zmian „tu i tam”, by stać się zupełnie innym człowiekiem . Tak się stało , gdy córka Cher - Chastity postanowiła zmienić płeć . Wg National Enquirer, stacje telewizyjne zasypały Chastity/Chaza ofertami sfilmowania procesu zmiany płci i sprzedania historii w formie reality show . Córka gwiazdy przyjęła ofertę , gdyż za uzyskane w ten sposób pieniądze będzie mogła sfinansować kosztowne serie zastrzyków hormonalnych . Dodatkowo pieniądze pozwolą jej przejść operację plastyczną po zakończonym procesie zmiany płci . Chastity/Chaz marzy o szczupłym ciele i idealnej , przystojnej twarzy .
Kultura popularna odsuwa na plan dalszy zagadnienia duchowości , tożsamości czy psychologii , czyni z ciała obiekt kultu . Kreuje wzorce , w których priorytetami są młodość i doskonałość. Starość nie ma racji bytu , została usunięta z pola widzenia , a brak dbałości o ciało jest największym grzechem . Współczesność zmusza nas do spoglądania na świat i życie przez pryzmat nowoczesności , „lansu” oraz pieniędzy . Na każdym kroku zatracana jest godność , umiar i smak . Ciało stało się podstawowym elementem kształtowania społecznego wizerunku , wobec czego trzeba nad nim panować. Z koncepcji jedności ciała i duszy dostrzegamy jedynie fitness cluby , w których można ćwiczyć jogę , pocieszając się , że w zdrowym ciele zdrowy duch . W pogoni za młodością korzystamy z „ cudownej „ mocy botoksu , inaczej proteiny botulinowej, która wstrzyknięta powoduje czasowe rozluźnienie mięśni, a przez to uniemożliwia marszczenie się na nich skóry. Polskie gwiazdy uważają , że jeśli pracuje się twarzą , to należy korzystać z różnych sposobów, by utrzymać urodę w dobrym stanie . Do takich zabiegów otwarcie przyznaje się Anna Popek , prezenterka TVP , czy aktorka Ewa Kuklińska , nie odrzuca takiej możliwości Kinga Rusin . Niestety częste stosowanie botoksu powoduje , że twarz staje się maską , która nie wyraża żadnych uczuć . A przecież na naszych twarzach malują się emocje , które świadczą o tym , że oprócz ciała mamy jeszcze duszę . Nie możemy się wtedy dziwić , że oglądając telewizję , czy kartkując kolorową prasę , kobiety chcą wyglądać jak modelki , aktorki czy piosenkarki . Programy nadawane w TVN Style pt., „ Przepis na urodę „ , „ Rozmiar w dół” mają nam pomóc udoskonalić nasze ciało i pokazać , że każda kobieta może być piękna , że każde otyłe ciało da się odchudzić , stare odmłodzić , że z każdej kobiety da się zrobić seksbombę . Ciało idealne ma określone proporcje i wymiary , które można uzyskać za pomocą chirurgii estetycznej , która przestała być przywilejem gwiazd . Trzy czwarte Polek uważa , że dobry wygląd pomaga nie tylko w prywatnym życiu , ale w karierze . Gdy są niezadowolone ze swojego ciała , niektóre chcą je poprawić . Skalpelem !. Na zabieg decydują się nawet studentki , których nie zniechęca wysoka cena . Od czego są kredyty ? Ładny nos czy biust to inwestycja w przyszłość , równie opłacalna jak wykształcenie . Tym bardziej , że zachodnie gwiazdy otwarcie mówią o tym , co poprawiły chirurgicznie w swojej urodzie . W Polsce jest to ciągle temat tabu . Tylko nieliczne znane panie przyznały się do operacyjnej korekty swojego nosa : Kayah , Anna Powierza , Frytka , a do powiększenia biustu przyznała się Agnieszka Szulim . Jako jedna z pierwszych Polek własną urodę zdyskontowała Ewa Wachowicz . Wychowała się w niewielkiej wiosce Klęczany w Małopolsce . Los uśmiechnął się do niej , gdy wzięła udział w wyborach Miss Polonia . Wygrała je , a krótko potem została III wicemiss świata i miss świata studentek . Dopiero jednak ten moment okazał się naprawdę przełomowy. Bo Wachowicz zamiast - jak inne dziewczyny w koronie Miss Polonia - cieszyć się epizodyczną sławą , poszła krok dalej : studiowała na dwóch kierunkach , doskonaliła angielski. To właśnie na tym , a nie na urodzie zbudowała swój dzisiejszy sukces . Kiedy premier Waldemar Pawlak zaproponował jej objęcie stanowiska sekretarza prasowego, okazało się , że Wachowicz jest rzeczniczką i piękną , i kompetentną . Dziś jest właścicielką własnej firmy produkującej programy telewizyjne , wydaje książki . Jak twierdzi do urody trzeba mieć dystans , ale to świetne narzędzie do realizacji życiowych celów . Żyjemy w kulturze przesyconej seksem .W dzisiejszym świecie seks jest propagowany jako element konieczny . Dawniej zachowania seksualne miały miejsce prawie wyłącznie w sferze prywatnej , w domowym zaciszu. Obecnie seks jest upubliczniony poprzez ciało , które jest twierdzą seksualności każdego człowieka . Także na tej płaszczyźnie dostrzegamy liczne zmiany w sposobie postrzegania własnej cielesności . Seksualność człowieka jest bardzo ściśle powiązana z jego nagością . Nagość należy do bardzo intymnej sfery ludzkiego życia . Zawsze budziła liczne emocje . Wielu ludzi wstydzi sie swojej nagości , która być może wynika z cielesnych niedoskonałości . Każdy człowiek chroni swoją nagość , bo krępuje się eksponować ją przed kimś obcym . W dzisiejszych czasach nagość jest traktowana jak towar , który można sprzedać i kupić za ustaloną cenę . Niemal każdy spot reklamowy, poczynając od tych zachęcających do kupna margaryny, a na lokatach długoterminowych skończywszy, nawiązuje do seksualności , kojarzy się z seksem , czy też po prostu utrzymuje się w konwencji nie odbiegającej od powszechnie uznanych norm w prezentacji zachowań seksualnych . W reklamie wykorzystywana jest przede wszystkim nagość i seksualność kobiet . Ich rozebrane fotografie są wykorzystywane w kampaniach produktów przeznaczonych dla mężczyzn : od blacho dachówki po samochód . Przesłanie takiej reklamy jest następujące : kobieta jest zawsze dostępna , zawsze ma ochotę . Jeśli kupisz ten produkt , dostaniesz też kobietę . Często używa się nagości , a nawet erotyki , żeby przykuć naszą uwagę . Kiedy w reklamie produkt kojarzony jest z seksem , to odbiorcy równocześnie z produktem są „sprzedawane” określone uczucia, postawy wobec seksu . Twórca reklamy kształtuje i wzmacnia u odbiorców określoną postawę wobec seksu . Czy zawsze pozytywną ? Taką , w której seks to radość , głęboka więź , przeżycie? Nie zawsze . Coraz częściej reklama łączy seks ze skandalem , przekroczeniem norm , a nawet z przemocą. W reklamach Calvina Kleina pojawiają się bardzo młode dziewczęta i młodzi chłopcy w prowokujących dwuznacznych pozach . Reklamy Dolce & Gabbana szokują, łącząc cierpienia, ból i przemoc z seksem, luksusem i przepychem . Reklamy bielizny , kosmetyków , rajstop eksponują ciała kobiet , sugerując , że kobieta to obiekt seksualny , istniejący po to by patrzeć , penetrować wzrokiem . Często reklamy epatujące erotyzmem , nagością czy seksualnością przekazują nam więcej ponad to . Odbiorcom prezentowana , „przemycana”, jest wizja ról kobiet i mężczyzn , ich zachowania i potrzeby . Twórcy reklam opierają się na stereotypach : im bardziej stereotyp jest zakorzeniony, tym jest bardziej „prawdziwy”, lepiej się sprzeda, bo przecież „taki jest świat”. Reklamy czerpią ze stereotypów. Zarazem niestety powielają je i sprawiają , że cały czas się do nich odwołujemy, stanowią przeszkodę dla zmian postrzegania ról płciowych , seksu, relacji między kobietą a mężczyzną. Na każdym kroku zatracana jest godność, umiar, smak, bez którego z dnia na dzień życie staje się coraz pikantniejsze . Ostatnio w telewizji polskiej zakazano reklamy wody toaletowej Davidoff – Hot Water , ponieważ była zbyt pikantna .
Jednak większość reklam jest adresowana do kobiet , bo to one robią codzienne zakupy i one decydują o tym , czego używają ich mąż i dzieci. Od pewnego czasu w reklamie można obserwować zupełnie nowe zjawisko : opanowali ją mężczyźni , mniej lub bardziej obnażeni , zawsze atletyczni jak greccy herosi . Nieziemsko przystojni i silni mężczyźni reklamują towary przeznaczone dla kobiet , nawet te najbardziej pospolite .
Od dawna w społeczeństwie funkcjonuje utrwalony obraz prawdziwego mężczyzny jako spoconego , wulgarnego faceta . Obecnie ten stereotyp odchodzi w niepamięć . Modele reklamujący perfumy Calvina Kleina , Lacoste , czy YSL , to mężczyźni do zdobycia , tacy, którzy chcą być zdobyci, którym na tym zależy i którzy w związku z tym podejmują różne zabiegi wokół własnego ciała, aby zwiększyć swoją atrakcyjność ; mężczyźni , którzy stroją się we własną cielesność . Tak strojenie się , jak i szczególna dbałość o ciało to czynności przypisane kobietom , podobnie jak rola bycia zdobywaną . Czy wobec tego taki mężczyzna jest również kobiecy ? A może jest wyemancypowany ? Nie , on nadaje męskości nowe znaczenie , szczególnie w obrębie własnej cielesności . Chłopak z reklamy chce , by jego ciało było obiektem pragnień seksualnych . Kobiety potrafią docenić to piękno męskiego ciała . To dla nich , wydawany jest na Zachodzie odpowiednik Playboy’a – miesięcznik Playgirl , w którym roi się od zdjęć nie zamaskowanej męskości .
Dzięki możliwościom współczesnej technologii , reklama kreuje standardy urody nie tyle sztuczne , co niemożliwe do odtworzenia w realnym świecie , przekonując nas równocześnie , że jest inaczej. Reklama eksploatuje sprawdzone formy , funkcjonujące od dłuższego czasu w kulturze popularnej , nadając im jedynie nową jakość . Powszechnie lansowany wizerunek osób zawsze dobrze wyglądających , jakby poza wiekiem , spowodował , że zmarszczki czy siwe włosy dla współczesnych ludzi nie są naturalnym zjawiskiem przechodzenia kolejnych faz życia , lecz oznaką słabości . W efekcie wielu osobom wydaje się , że poza młodością nie ma innych ideałów . Strach przed zestarzeniem się potęguje to , że wiele młodych osób nie ma kontaktu ze starszymi , tak jak to było dawniej w wielopokoleniowych rodzinach . Nie mają możliwości poznania korzystnych stron dojrzałego wieku . A jeśli czegoś nie znamy, wyobraźnia podpowiada nam najgorsze . Każdy defekt ciała jest wyrazem ułomności i staje się powodem wstydu . O niebezpieczeństwie , jakie rodzi taka sytuacja , świadczy między innymi niespotykana wcześniej liczba zaburzeń psychicznych : anoreksja , anoreksja bulimiczna , bulimia , ageoreksją , bigoreksja i ortoreksja .
Bibliografia :
1 . Ewelina Baiek - Ciało . Nie na pokaz ; nie na sprzedaż w : www . Wiadomości 24 . pl
2 . David Morris – Dusza z ciała wyleciała w : Tygodnik Powszechny nr 4 / 1996
3 . Dominika Dzido – Mężczyzna do oglądania w : Artmix nr 5 / 2003
4 . Wojciech Ziółkowski – Droga ciała – drogą człowieka w : Patos nr 1 / 2005 .
5 . Agaton Koziński , Michał Zaczyński – Lepsze ciało = lepsze życie w : Wprost nr 5 / 2006 .
6 . Agaton Koziński , Anita Blinkiewicz – Ciało do sukcesu w : Wprost nr 16 / 2007 .
7 . Monika Florek – Moskal – Faszyzm cielesny w : Wprost nr 25 / 2007 .
8 . Anna Wójtewicz - Ciało. Miejsce wypisywania znaczeń w : Przegląd Powszechny nr 12 / 2008
9 . Magdalena Kempna , Barbara Surmacz – Dobrowolska – Ciało popularne – ciało medialne – ciało idealne w : ArtPapier nr 22 / 2009
romir