AMPUTACJE I PROTEZOWANIE
Aktualne prace naukowe koncentrują się na trzech zagadnieniach:
samej technice operacyjnej, zastąpieniu utraconej części kończyny protezą z uwzględnieniem jej konstrukcji zależnej od samego zabiegu operacyjnego, nauce chodzenia.
ZASADA im więcej zostawionych stawów, tym lepiej możliwości gojenia się rany i późniejsze ukrwienie kikuta
AMPUTACJA
Najmniej upośledzającą amputacją jest amputacja poprzez stopę, nieco bardziej amputacja poprzez staw skokowy z zachowaniem możliwości podparcia na końcu kikuta.
Najczęściej wykonuje się amputację na poziomie podudzia, poniżej kolana. Po przecięciu kości nie ma już możliwości podparcia na końcu kikuta.
Kryterium oceny upośledzenia po amputacji
po amputacji poprzez stopę zużywa jakieś 10% więcej energii,
po amputacji goleni około 30%,
wyłuszczenie w kolanie ponad 50%,
amputacja uda 70%,
wyłuszczenie w biodrze ponad 100 %.
WSKAZANIA DO AMPUTACJI
WSKAZANIA BEZWZGLĘDNE PIERWOTNE
u r a z o w e ; amputacje spowodowane urazem, urazowe zniszczenia tkanek z całkowitym brakiem ukrwienia części obwodowej – jeśli istnieją możliwości zszycia (do 6 godzin) naczyń, lub wykonania przeszczepu naczyniowego;
i n f e k c y j n e ; - zgorzel gazowa o gwałtownym przebiegu;
n o w o t w o r y . złośliwe, nowotwory niezłośliwe, które uniemożliwiają posługiwanie się kończyną, guzy niezłośliwe z dużymi ubytkami kostnymi,
WSKAZANIA BEZWZGLĘDNE WTÓRNE
n a c z y n i o w e : niedrożność tętnicy spowodowana zatorem ze zmianami martwiczymi na obwodzie, martwica kończyny po zbyt długim utrzymywaniu opaski uciskowej,
choroby naczyń tętniczych powikłane zmianami martwiczymi na obwodzie,
i n f e k c y j n e :rozległe oparzenia IIIo powikłane zakażeniami, odmrożenia IIIo powikłane zakażeniami opornymi (beztlenowce) na leczenia farmakologiczne i chirurgiczne.
Istotną cechą kikuta jest jego statyczno-dynamiczny charakter, na który składają się następujące składowe:
Unaczynienie kikuta, Pełnokontaktowość Utrzymywanie się długotrwałych obrzęków uniemożliwia zaopatrzenie w protezę; brak napięcia izometrycznego mięśni, powoduje powstawanie zastojów żylnych, zaopatrzenie skóry - blizna poperacyjna, zaopatrzenie mięśni i kości - brak napięcia mięśni powoduje degenerację tłuszczową.
Przyczyny dolegliwości
kikut niestabilny - przed kikutem jest duża masa mięśni i tkanek miękkich z nim nie związana,
stale postępujące zaniki mięśniowe, uniemożliwiające zaprotezowanie, bóle przy obciążaniu kończyny, zła skóra - skórne owrzodzenia, wyprzenia, potliwość, obrzęki przewlekłe kikuta,
zaburzenia czucia i bóle fantomowe.
ODCZUWANIE FANTOMOWE
Odczuwanie obecności amputowanej części kończyny. Czasem jest to wrażenie łaskotania, mrowienia, chłodu lub ciepła. Niektórym się wydaje, że ruszają stopą lub ręką.
DOLEGLIWOŚCI PO AMPUTACJI
Bóle fantomowe
Bóle w odjętej kończynie. Chorzy często opisują je jako ból uciskowy, pieczenie, prąd elektryczny. Nasilenie bólu w każdym przypadku jest indywidualne, niektórzy nie odczuwają bólu fantomowego wcale, są też tacy, którzy odczuwają ból niemal bez przerwy.
Rehabilitacja po amputacji, Nieprawidłowe ułożenie w łóżku przyczynia się do powstawania przykurczu zgięciowo-odwiedzeniowego w stawie biodrowym
Układanie poduszki pod kikut w przypadku amputacji powyżej stawu kolanowego usposabia do powstawania przykurczu zgięciowego w stawie biodrowym
Przygotowanie do protezowania
im wcześniej, tym dla pacjenta lepiej, zarówno z punktu widzenia fizycznego jak i emocjonalnego przeszkodą w natychmiastowym protezowaniu jest nie wygojona rana pooperacyjna, a także obrzęk kikuta
Okres do zaprotezowania cele rehabilitacji
FORMOWANIE KIKUTA , TERAPIA PRZECIW/PRZYKURCZENIOWA, HARTOWANIE KIKUTA, LIKWIDACJA PRZYKURCZY
ćwiczenia czynne,wyciągi ćwiczeń redresyjne, ćwiczenia oporowe, redresje łączy się z zabiegami cieplnymi, częsta kontrola zakresu ruchomości , PIR
Zwalczanie przykurczy zgięciowych kikutów w stawie biodrowym.
Redresja przykurczy w stawie biodrowym po amputacji obu ud
Ćwiczenia czynne kikuta po amputacji w obrębie uda
Mają na celu utrzymanie pełnego zakresu ruchów w stawie biodrowym i wzmocnienie siły przede wszystkim mięśni przywodzących kikut oraz prostowników biodra.
ĆWICZENIA PROSTOWNIKÓW STAWU BIODROWEGO
Protezy tymczasowe zaraz po wygojeniu się rany poamputacyjnej z chwilą ustąpienia wrażliwości kikuta możliwość częstej wymiany leja protezy w miarę zmieniania się objętości kikuta do uzyskania pewnej stabilizacji obwodów kikuta (4 — 6 mieś.)
Zalety
pacjent uczy się wcześnie obciążać kikut, nie traci pamięci ruchowej chodu dwunożnego
chodzi na obydwu kończynach, a części miękkie kikuta dość szybko redukują swą objętość i kikut przybiera odpowiedni kształt
NAUKA CHODZENIA W PROTEZACH
Ćwiczenia równoważne, Poręcze, Drabinki, Kule, Laski w przód, w bok, łącznie ze zwrotami oraz po terenie nierównym i z przeszkodami, z obciążeniem i bez obciążenia unikanie chodzenia na szeroko rozstawionych protezach
NAUKA CHODZENIA
Nauka wstawania prowadzona z każdym pacjentem w kolejności
BŁĘDY
Chodzenie o kulach bez protezy
beniar14