Instytut politologii Współczesne Chiny i źródła ich międzynarodowej pozycji ks. dr Artur Wysocki
IX. System polityczny ChRL
A. Główne cechy chińskiego systemu politycznego
1) Brak tradycji demokratycznych – historyczna zasada „zwycięzca bierze wszystko”
2) Personifikacja władzy (cf. pokolenia polityków)
3) Dualizm partyjno-administracyjny – mało przejrzysty system podejmowania kluczowych decyzji
4) Rządy za pomocą prawa a nie rządy prawa (rule by law instead of rule of law)
5) Znaczenie etyki i moralności w polityce – ponad prawo (min. waga danego słowa)
6) Pragmatyzm rozwiązań wewnętrznych oraz w relacjach międzynarodowych
7) Nacisk na społeczno-gospodarczy rozwój (Cztery Modernizacje)
8) Promowanie nowego modelu rozwoju: niedemokratyczny system polityczny i gospodarka rynkowa
9) Elementy „zbliżania się” do ludzi (Trzy reprezentacje, wybory regionalne, krytyka władz w mediach, sądownictwo-rozprawy przeciwko nieuczciwym urzędnikom etc.) – akceptacji systemu przez społeczeństwo
10) Zapewnieni bezpieczeństwa rozwoju (surowce) i dobre stosunki z zagranicą
11) Waga harmonijnego rozwoju wewnętrznego i relacji zewnętrznych
B. Struktura organów władzy państwowej w ChRL
• Do naczelnych władz państwa zalicza się: Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych (OZPL), Stały Komitet OZPL, Przewodniczący ChRL, Rada Państwowa, Centralna Komisja Wojskowa (CKW), Najwyższy Sąd Ludowy (NSL) oraz Najwyższa Prokuratura Ludowa (NPL)
• Zasada jedności władzy państwowej – wszystkie inne organy powoływane i nadzorowane przez OZPL (jednoizbowy parlament), przed nim odpowiadają
• System ten jest skopiowany na niższych szczeblach administracji: decydująca pozycja zgromadzenia przedstawicieli danego szczebla
• OZLP i jego Stały Komitet – najwyższa władza ustawodawcza i kontrolna, łącznie z kontrolą konstytucyjności aktów prawnych
• Przewodniczący ChRL - „głowa państwa”
• Rada Państwowa – rząd centralny, główny organ władzy wykonawczej
• CKW – „kolegialny zwierzchnik sił zbrojnych”; jej przewodniczący realnie – kluczowa pozycja (>Przewodniczący ChRL etc.). Jej skład jednorodny ze składem CKW KC KPCh
• NSL –stoi na czele systemu sądownictwa w ChRL-ostateczna instancja odwoławcza
• NPL – niezależny organ konstytucyjny (od rządu) sprawujący nadzór nad systemem prokuratur różnych szczebli
• LPRKCh – faktycznie nie jest zaliczana do organów państwa; określana jako „organizacja frontu jedności o dużej reprezentatywności”, ale wymieniona w Konstytucji
• KPCh i jej organy: kluczowy organ – Biuro Polityczne Komitetu Centralnego (KC) i jego Stały Komitet (ostatnio 9 członków) – tutaj powstaje lista „ważności” osób: z reguły wszyscy członkowie SK BP pełnią najwyższe funkcje w państwie
C. Najważniejsze osoby w państwie
• Przewodniczący ChRL (prezydent)
Hu Jintao (od 2003) – nr 1
• Przewodniczący Centralnej Komisji Wojskowej
• Wiceprzewodniczący ChRL (wiceprezydent) – Xi Jinping
• Przewodniczący Komitetu Stałego OZLP – Wu Bangguo (od 2003) – nr 2
• Przewodniczący Rady Państwowej (premier) – Wen Jiabao (od 2003) –nr 3
• Przewodniczący Ludowej Politycznej Rady Konsultatywna Chin – Jia Qinglin - nr 4
D. Pokolenia polityków chińskich
• I pokolenie: Mao Zedong, Zhou Enlai, Zhu De, Liu Shaoqi
• II pokolenie: Deng Xiaoping, Hua Guofeng, Zhao Ziyang
• III pokolenie: Jiang Zemin, Li Peng, Zhu Rongji
• IV pokolenie: Hu Jintao, Wen Jiabao, Wu Bangguo
• V pokolenie: 2012? - Xi Jinping?, Li Keqiang?
E. Rozwój chińskiego parlamentaryzmu i systemu konstytucyjnego
Z historii chińskiego konstytucjonalizmu
• Rewolucja demokratyczna 1911 r.
• Tymczasowa Konstytucja z 11 marca 1912 r.:
• 12 grudnia 1912 r. – pierwsze wybory w Republice Chińskiej:
• W 1924 r. Sun Jat-sen wysuwa nowy program budowy państwa zakładający przygotowanie „Konstytucji pięciu władz”
• Budowa państwa republikańskiego w trzech etapach
• 3 październik 1928 r. – przyjęty „Program opieki politycznej” zamykający okres zarządzania wojskowego
• Jesienią 1946 r. zbiera się ZN i opracowuje Konstytucję Republiki Chińskiej, oparta o zasady Sun Jat-sena, która weszła w życie w 1947 r. (ze zmianami obowiązująca na Tajwanie)
Źródła systemu konstytucyjnego ChRL
• Odwoływanie się do systemu rozwiązań istniejących na terenach kontrolowanych przez Komunistyczną Partię Chin (KPCh) w czasach Republiki Chińskiej
• Największy region kontrolowany przez komunistów – południowo-wschodnie tereny: prowincja Jiangxi i cześć prowincji Fujian, od 1931 r. tzw. Chińska Republika Radziecka
• Wspólny program – 1946 r. – Chiny Północno-Wchodnie (zasada san-san)
Ewolucja systemu konstytucyjnego w ChRL
• 01.10.1949 r. – proklamowanie ChRL
• Koniec września 1949 r. – Ludowo Polityczna Rada Konsultatywna Chin – I sesja w Pekinie – Wspólny Program LPRKCh
• Maj-sierpień 1954 r.-I wielostopniowe wybory do Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych (OZPL)
• 20 września przyjęta przez OZPL I Konstytucja ChRL
• Czasy Wielkiego Skoku i Rewolucji Kulturalnej – konstytucja w zasadzie fikcją – realizacja polityki Mao
• W 1970 r. powołanie nowej Komisji Konstytucyjnej, na której czele staje Mao
• „Przepychanki” wewnątrz partii i powrót do prac w 1973 r.
• Ostatecznie zdecydowano się na szeroką nowelizację Konstytucji w 1975 r.– w istocie jednak nowa Konstytucja
• Po śmierci Mao w 1977 r. – przygotowywanie nowej Konstytucji
• 5 marca 1978 r. przyjęto trzecią Konstytucję ChRL
• Szybko zaczęto nowelizować i pracować nad nowym projektem: Ostatnia obowiązująca Konstytucja uchwalona 4 grudnia 1982 r. – w dużym stopniu oparta o Konstytucję z 1954 r.
emos_xD