I. Zagadnienia wstępne
1. Sprawy organizacyjne
1) Zapoznanie się i lista obecności; obecność pomaga przy ocenie studenta
2) Sposób pracy na wykładzie; sposób kontaktu poza wykładem; e-mail: a.wysocki@uksw.edu.pl, dyżur śr. 14.00-15.00 (p. ); wybór przedstawiciela (-li) grupy (kontakt i pomoce dydaktyczne)
3) Wymagania wobec studenta; obecność, słuchanie wykładu, przygotowanie na zajęcia; zdanie egzaminu końcowego. Podstawa egzaminu – materiał prezentowany na wykładzie (obecność i aktywność na zajęciach uwzględniane przy egzaminie końcowym).
4) Materiały na e-learning; hasło kegxaw09
5) Przedstawienie zarysu programu – por. sylabus
6) Literatura
2. Wyjaśnienie pojęć: KNS - Ekonomia – Globalizacja i ich wzajemny związek
KNS – Kościół i jego powszechność; KNS – cały i każdy człowiek (prawo naturalne); ekonomia zbawienia
Ekonomia – oikos+nomos; mikroekonomia i makroekonomia; ekonomia globalna
Globalizacja – znaczenie procesów ekonomicznych w rozwoju globalizacji (+technika-informatyzacja)
1) Zespół procesów prowadzących do zmniejszenie barier i „odległości” między krajami oraz wzmocnienie ściślejszych powiązań i zależności ekonomicznych, politycznych i społecznych.
2) Proces rosnącej, wzajemnej zależności między wszystkimi ludźmi całej planety
Prof. Stephen E. Hanson, Professor of Political Science at University of Washington
Wyróżnia trzy wymiary globalizacji:
a) Społeczno-kulturalny (w tym: religijny)
b) Infrastrukturalny: związany z modernizacją, administracyjno (organizacyjno)-technologiczne zmiany; powodujące pewne „kurczenie się”, kompresję czasu i przestrzeni; intensyfikacja pewnych procesów występujących już w przeszłości
c) Instytucjonalny – związany z pewną władzą, kierowaniem, rządzeniem; między-państwowe, międzyrządowe, pozarządowe, prywatne korporacje etc.
Przełomowy moment – upadek Związku Radzieckiego w 1991 r. (ujednolicenie – wcześniej podział – nie tylko ekonomiczny); wcześniej takie wydarzenia jak powstanie Sytemu z Bretton Woods w 1944 r., GATT-WTO, powstanie ONZ etc.
Tutaj – przeciwko temu przede wszystkim kierowany jest ruch antyglobalistyczny.
Instytucje<->Ruchy antyglobalistyczne
(AW:) Mogą łączyć się 2 lub wszystkie 3 wymiary: np.: budynki - budownictwo: ujednolicenie kulturowe, gustów etc.; ta sama technika, organizacja etc.; te same firmy, architekci;
3. Miejsce ekonomii w nauczaniu Kościoła (–-> hierarchia dziedzin)
Podporządkowane – „służebne” miejsce ekonomii.
Od czasów filozofów greckich (Kościół przejmuje – nie jest to jego wytwór):
a) sfera duchowa-religii (sens życia, także pozaziemski)
b) kultura
c) polityka
d) ekonomia
e) technika
Od czasów oświecenia – w zasadzie odwrócono hierarchię (àwynikające stąd problemy).
Dwa z najważniejszych nurtów ekonomii: liberalizm i socjalizm (zwł. marksizm) – pierwszeństwo ekonomii.
Pierwszeństwo – nadrzędność polityki nad ekonomią: potwierdza historia i praktyka (nawet, gdzie odwrotne deklaracje)
Wiąże się to z właściwym kierowaniem, prowadzeniem spraw (nadania sprawom właściwego kierunku).
II. Biblia i Tradycja Kościoła wobec problemów ekonomicznych
1. Wprowadzenie
• „Cel” Pisma św.: ukazanie ekonomii zbawienia: Boga działającego w historii ludzkiej i zbawiającego człowieka
• Ekonomia zbawienia obejmuje całego człowieka, a zatem również wymiar „ekonomiczny”, choć nie jest on podstawowy
• Wiele szczegółowych wskazań w ST, niewiele u samego Chrystusa, więcej w innych pismach NT:
• ST-przygotowanie dzieła zbawczego,
• Chr- dzieło zbawcze,
• NT – jego aplikacja
• Kościół - rozwinięcie
2. Stary Testament a ekonomia
• Opis stworzenia (Rdz):
– „Praca i odpoczynek” Boga Stwórcy – przykład; organizacja środowiska życia i pracy dla człowieka (Rdz 1-2);
• Praca: zadanie i obowiązek pracy, jej godność – kontynuacja dzieła stwórczego Boga i opieka nad stworzeniem (Rdz 2,17 )
– odpoczynek – dzień szabatu (Rdz 2,2-23);
– trud i cierpienie w związku z nieporządkiem, jaki wprowadza grzech – w człowieku i relacji do całego stworzenia (Rdz 3, 17-19)
– Rabini: sami starali się także, by wykonywać jakieś fizyczne zajęcie, mimo swego podstawowego zadania jako nauczycieli – docenienie roli pracy
– Ludy otaczające: praca fizyczna – domena niewolników (por. Egipt, Grecja, Rzym etc.), pogarda dla pracy fizycznej;
• Własność: Dekalog (VII i X – nie kradnij; nie pożądaj żadnej rzeczy bliźniego swego) – najwyższa sankcja własności prywatnej (Leon XIII);
– Własność prywatna nie jest jednak prawem bezwzględnym, ważniejsze jest dobro całej społeczności: stąd krytyka bogatych, którzy nie dzielą się nadmiarem swych dóbr, czy uciskają biednych
• Przykład: rok szabatowy (co 7 lat) i rok jubileuszowy (co 50 lat) – Wj 23,10-11; Kpł 25
• Ważny moment - Powstanie królestwa izraelskiego: naród wybrany chce żyć i funkcjonować podobnie jak inne ludy (wybór króla Saula):
– 1Sm 8, 10-20;
• Wybierając taki sam system polityczny - naród wybrany musi poddać się także prawom i zasadom ekonomicznym, które służą temu systemowi;
• Potrzeba ‘połączenia’ praw i zasad otrzymanych od Boga oraz praw innych narodów
• Uporządkowanie państwa za króla Dawida i Salomona; Jedność religijno-polityczna; Bóg litując się nad swym narodem daje „władcę wg swego serca”, który jest zapowiedzią ostatecznego Wybawcy-Mesjasza;
• Po nim następuje degradacja systemu politycznego i ekonomicznego
• Działalność proroków: wiele upomnień dotyczących także spraw ekonomicznych – wyzysku i niesprawiedliwości
• Prorok Amos (VIII przed Chr.) – prorok sprawiedliwości społecznej
– Ocena moralna wszystkich narodów: także nie oddających czci Bogu-Jahwe: uniwersalizm prawa moralnego
– Sprawiedliwość między narodami – zasady dotyczą tez relacji między narodami (potępienie zniewalania innych, rabowania dóbr, zagarniania ziemi – swego rodzaju początki ius gentium – prawa międzynarodowego (nie oskarża jednak pogan o bałwochwalstwo!)
– Wobec narodu wybranego:
• Przejęcie systemu niewolniczego w Izraelu (choć mniej upowszechniony i łagodniejszy); niewolnictwo za długi
• Korupcja (min. w sądach)
• Ucisk i wyzysk ubogich
• Przemoc i nadmierny luksus – wystawne życie, rozmaite rozrywki
• Fałszowanie miar i wag, a także jakości towarów przez kupców
3. Chrystus i jego dzieło
• Łk 12,13-14: Spór dwóch braci – nie ingeruje w szczegółowe kwestie ekonomiczne
• Podstawowe dzieło – zbawienie wieczne człowieka; potrzeba przemiany wewnętrznej i odnowy moralnej; tu silny związek z doczesnym losem
• Stąd jest to również dzieło o podstawowym znaczeniu dla ekonomii;
• Przykład: Zacheusz (Łk 19,1-10)– po nawróceniu sam decyduje, z nadmiarem oddać - zadośćuczynić tym, których skrzywdził (Łk 19,8).
• Najczęściej mówi się o potrzebie etyki, moralności w ekonomii; podstawą jest jednak moralny człowiek, człowiek sumienia, jego odnowa (inaczej potrzeba całego systemu kontrolnego i represyjnego, które i tak zawodzą)
• Praca Jezusa w Nazarecie (także Józefa i Maryi) – podkreślenie godności pracy, miejsce odkupienia i uświęcenia człowieka
• Podstawowe przesłania „ekonomiczne” Ewangelii:
• Ludzie jako zarządcy dóbr danych od Boga:
• Mt 21,33-46;
• „Komu wiele dano, od tego wiele wymagać się będzie; a komu wiele zlecono, tym więcej od niego żądać będą” (Łk 12,48)
• jednocześnie też zachęta do radykalizmu dla „małej trzódki”-(Łk 12,32-34);
• Troska o biednych i najsłabszych
• Dzielenie się dobrami z innymi, zwłaszcza z najbardziej potrzebującymi (Dobry Samarytanin-Łk 10,23-37)
• Solidarność, braterstwo, współpraca w działaniu
• Bardziej szczegółowe wskazania:
• Mt 22, 17-22: Czy mamy płacić podatek?: (Mt 22,21; Mk 12, 17; Łk 20, 25). Tu tez kwestia rozdziału dotycząca również kwestii politycznych (por. ST).
• Za siebie również poleca zapłacić podatek Piotrowi (pieniążek w rybie-Mt 17,24-27):
• Oszczędzanie a dzielenie się: Łk 12,15-12,21 – budowa nowych spichlerzy
• Mateusz – celnik: Mt 9,9;
• Choć: św. Jan Chrzciciel – Łk 3,10-13.
• Mt 20, 1-16 – gospodarz i pracownicy w winnicy: gospodarz organizuje pracę, posyła do niej, zachęca i daje zapłatę; pracownicy - prawo do pracy i zapłaty;
4. Nowy Testament a ekonomia
• Św. Paweł:
–...
emos_xD