Jerzak T., Terroryzm i jego źródła.pdf

Tadeusz Jerzak: Terroryzm i jego ¼ródła

(12.03.2005, 08:10) - Autor: Tadeusz Jerzak

Terroryzm nie jest zjawiskiem nowym, gdy¿ jego pocz±tki siêgaj± roku 1090 i tajnego stowarzyszenia assasynów.

Assasyni byli członkami ismailickiej sekty szyitów stworzonej wła¶nie ok. 1090 roku przez Hasana-i Sabbaha na północy

Persji, w twierdzy Alamut. Za pomoc± mordów politycznych walczyli oni z wiêkszo¶ci± sunnick±, a tak¿e z przywódcami

krucjat. Ich ofiar± był m.in. Konrad z Monferrat, zabity a 1192 roku. Terroryzmem była te¿ dyktatura jakobinów we

Francji podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W drugiej połowie XIX wieku punktem wyj¶cia dla działalno¶ci

terrorystycznej, głównie ataków dokonywanych przez Narodnoj Wolê w Rosji, była doktryna i ruch anarchizmu. Celami

anarchizuj±cych terrorystów było wielu ówczesnych reprezentantów władzy pañstw, m.in. Aleksander II (1881), czy

premier Hiszpanii J. Canalejas (1912).

O dzisiejszym terroryzmie mo¿na jednak mówiæ jako o nowym zjawisku, poniewa¿ nabrał on zupełnie nowego

charakteru. Po II wojnie ¶wiatowej mamy do czynienia z terroryzmem etnicznym i narodowym. Miał on istotny wpływ na

pó¼niejsze akty terrorystyczne. Dostarczył on wówczas dowodów na to, ¿e potrafi by¶ skutecznym narzêdziem zmiany

politycznej, mimo zaprzeczeñ wszystkich rz±dów, przeciwko którym był skierowany. Od połowy lat sze¶ædziesi±tych liczba

ataków terrorystycznych zaczêła gwałtownie wzrastaæ. Zaczêły je stosowaæ nie tylko pojedyncze osoby, ale tak¿e ró¿ne

grupy i pañstwa (tzw. terroryzm pañstwowy). Zamachy uderzaj± nie tylko w pojedyncze, konkretne osoby jak np.

przywódcy pañstw i politycy (np. Aldo Moro w 1978 r.), lecz zaczêły dotykaæ tak¿e grupy społeczne, pañstwa i narody, a

co za tym idzie zaczêły gin±æ przypadkowe, niewinne osoby. Terroryzm stał siê jedn± z wa¿nych metod walki politycznej,

a zarazem gro¼nym fenomenem współczesnego ¶wiata.

Od tego momentu terroryzm zaczyna siê umiêdzynaradawiaæ. Pomiêdzy poszczególnymi grupami terrorystycznymi

dochodzi do tworzenia siê ró¿nego rodzaju powi±zañ.

Aby zrozumieæ ewolucjê i rozwój nowoczesnego terroryzmu musimy przyjrzeæ siê kampaniom kolonialnym, które miały

miejsce po II wojnie ¶wiatowej. To wła¶nie wtedy dostrze¿ono po raz pierwszy walor publicystyczny i konieczno¶æ

wykreowania aktów przemocy na u¿ytek publiczno¶ci znacznie wykraczaj±cej poza bezpo¶redni± sferê działañ.

Rozszerzenie "teatru działañ" pokazało innym ciekawe zjawisko. Mianowicie, ¿e terroryzm mo¿e byæ bardzo skuteczn±

metod± wynoszenia lokalnych konfliktów na forum miêdzynarodowe.

Fenomen terroryzmu, w szczególno¶ci terroryzmu miêdzynarodowego stanowi dzisiaj problem o znaczeniu globalnym.

Wywołuje on du¿y wpływ na ¿ycie społeczne i polityczne w skali pañstw i całej społeczno¶ci miêdzynarodowej. Niemal

w ka¿dym kraju europejskim po zakoñczeniu II wojny ¶wiatowej działa przynajmniej jedna grupa terrorystyczna o

charakterze politycznym. Od razu mo¿na w tym miejscu zaznaczyæ, ¿e interesuj±ce jest rozmieszczenie geopolityczne

tych grup. Niemal ¿aden kraj postkomunistyczny nie mo¿e siê "pochwaliæ" posiadaniem takiej struktury na swoim

terenie. Prawdopodobnie wynika to z faktu, ¿e kraje te same wspierały działalno¶æ terrorystyczn± w okresie zimnej

wojny. Obecnie w pañstwach tych rozwija siê "jedynie" zorganizowana przestêpczo¶æ.

Współcze¶nie terroryzm nabrał nowego charakteru. Cech± charakterystyczn± obecnej działalno¶ci terrorystycznej stał siê

imperatyw religijny Po zakoñczeniu zimnej wojny znikły ideologiczne motywacje terroryzmu. Uaktywniły siê natomiast

grupy miêdzynarodowego terroryzmu o charakterze religijnym. Imperatyw religijny stał siê główn± cech± dzisiejszego

terroryzmu. Jednak sam zwi±zek miêdzy religi± a terrorystami nie jest nowy. Religia była czynnikiem wpływaj±cym na

akty przemocy (które dzi¶ nazwaliby¶my "terroryzmem") ju¿ ponad dwa tysi±ce lat temu.

Pod koniec lat 80. minionego wieku terroryzm motywowany religi± był zdominowany przez ataki terrorystyczne

kierowane motywami etniczno-narodowymi i ideologicznymi. Dopiero w latach 90. dwudziestego wieku zauwa¿amy

wzrost religii jako głównego czynnika napêdzaj±cego miêdzynarodowy terroryzm. Widoczny jest on na przykładzie

krwawych ataków ze strony religijnych kultów i sekt w USA, Japonii i wielu innych krajach. Akty przemocy dokonywane

przez tego typu terrorystów s± szczególnie krwawe i pochłaniaj±ce du¿e ilo¶ci ofiar, najczê¶ciej niewinnych. Wynika to z

tego, ¿e dla terrorysty religijnego przemoc jest aktem sakramentalnym, wypełnieniem obowi±zku, który jest boskim

nakazem.

Obecnie szczególnie niebezpiecznym przejawem terroryzmu religijnego jest ten reprezentowany przez radykalne odłamy

islamskich fundamentalistów. Uznaj± oni bowiem terror jako istotn± formê walki, jako narzêdzie do zbudowania

Wygenerowany: 21. 07. 2005, 16:36

"¶wiatowego pañstwa Boga". Powoduje to sytuacjê, ¿e tego typu terroryzm jest kojarzony tylko z religi± islamsk±, gdy¿

głównie islamskie organizacje dokonuj± najbardziej spektakularnych ataków. Jednak nie tylko islam determinuje

powstawanie grup terrorystycznych. Wszystkie główne religie - wliczaj±c chrze¶cijañstwo - mog± siê "pochwaliæ"

istnieniem takich organizacji. Wynika to z faktu, ¿e wszystkie te religie s± przekonane do tego, ¿e mog± u¿yæ siły aby

nawracaæ "niewiernych". Tak widoczna dominacja aktywno¶ci grup terrorystów islamskich mo¿e wynikaæ z kryzysu

to¿samo¶ci, jaki w obecnej chwili prze¿ywaj± kraje islamskie. Fundamentalizm jest m.in. wyrazem buntu czê¶ci

społeczeñstw islamskich przeciwko wszechobecnym zachodnim warto¶ciom i wzorcom. Sam akt terroru jest według

fundamentalistów islamskich wypełnieniem obowi±zku religijnego i obron± przed sekularyzacj± ze strony ¶wiata

zachodniego. Fundamentalizm islamski staje siê na niektórych obszarach swoist± alternatyw± pañstwowotwórcz± i

czynnikiem integruj±cym społeczeñstwa muzułmañskie, odrzucaj±ce przejmowanie wzorców kulturalnych i politycznych

¶wiata zachodniego.

Oprócz terrorystów zwi±zanych z głównymi religiami, pojawiaj± siê dzisiaj tacy, którzy wydaj± siê równie niebezpieczni i

jeszcze bardziej nieprzewidywalni. Wynika to z pojawienia siê mrocznych, obsesyjnych ruchów milenijnych, fanatycznie

nacjonalistycznych grup religijnych, czy antyrz±dowych skrajnie prawicowych organizacji paramilitarnych. Zagro¿enie ze

strony tych organizacji wynika z ich zmienno¶ci i nieprzewidywalno¶ci. Nie wiadomo z jakiego powodu jaki¶ marginalny

ruch czy kult religijny ucieka siê nagle do aktów terroru i przemocy.

Wydawaæ by siê mogło, ¿e pojêcie terroryzmu zyskuje zupełnie nowe znaczenie, gdy¿ jego charakter motywuje jedynie

religia, a głównie islam. Jednak¿e tak do koñca nie jest. Powodem takiego my¶lenia i kojarzenia aktów terroru z

islamskim fundamentalizmem jest obecna sytuacja, w której to głównie islamskie organizacje dokonuj± najbardziej

spektakularnych ataków. Jednak nale¿y zwróciæ uwagê na kilka innych aspektów, które powoduj±, ¿e dzisiejszy

terroryzm staje siê zjawiskiem zupełnie odmiennym od tego sprzed ponad pół wieku.

Specyfika współczesnego terroryzmu zwi±zana jest równie¿ z rozwojem technologicznym i globalizacj± systemów

informacji. Powoduje to zmiany technologiczno-operacyjne terrorystów. Z tych powodów grupy terrorystyczne zmieniły

swój sposób działania i charakter. O ile wcze¶niej ataki były dokonywane na konkretne osoby, co wynikało z braku

odpowiednich ¶rodków technicznych do przeprowadzenia zamachu na wiêksz± skalê, o tyle obecnie przy dostêpie do

nowych technologii i mo¿liwo¶ci szybkiego komunikowania na przestrzeni całego globu - a co za tym idzie lepszej

koordynacji akcji terrorystycznych - ataki te mog± powodowaæ ¶mieræ setek osób. Dochodzimy do sytuacji, w której

dziêki postêpowi pañstwo przestaje byæ monopolist± w posiadaniu ¶rodków niszczenia. Podobne narzêdzia - w tym broñ

biologiczna, chemiczna, a tak¿e nuklearna - mog± w praktyce znale¼æ siê w rêkach terrorystów, a wiêc całkowicie poza

kontrol± pañstwa. Dziêki obecnym technologiom wyhodowanie w±glika jest tak proste jak upieczenie ciasta. Nawet

najbardziej skomplikowan± broñ biologiczn± mo¿na wyprodukowaæ za pomoc± do¶æ prostych technik. Niewielki zespół

zdolnych naukowców mo¿e zbudowaæ prost± bombê nuklearn±. W najgorszym przypadku absolwent in¿ynierii nuklearnej

posiadaj±cy HEU (tzn. highly enriched uranium - wysoko wzbogacony uran), mógłby sporz±dziæ urz±dzenie nuklearne

mieszcz±ce siê w ciê¿arówce.

¯adne pañstwo nie jest odpowiednio przygotowane, by zmierzyæ siê z atakiem biologicznym. Sytuacja ta jest wrêcz

wymarzona dla fanatycznych ugrupowañ, które mog± osi±gaæ swoje cele nawet nie dokonuj±c biologicznego ataku, a

jedynie gro¿±c nim.

Pojawiły siê przy tym nowe odmiany terroryzmu. Mówi siê coraz gło¶niej o cyberterroryzmie. Terrory¶ci korzystaj± z

Internetu prawdopodobnie ju¿ od chwili, gdy sieæ ta pojawiła siê na ¶wiecie. Oczywi¶cie, jak czêsto i w jakim zakresie,

nie wiadomo, gdy¿ ¶ledzeniem ich poczynañ w Internecie zajmuj± siê organizacje, których działalno¶æ jest utajniona. W

ostatnim czasie pojawiły siê jednak głosy, ¿e wzrosło zagro¿enie tzw. wojn± cybernetyczn±. Jednak zdaniem analityków

FBI tego typu wojna, czy ataki terrorystyczne na sieæ internetow± nie stanowi± obecnie realnego zagro¿enia. Wynika to z

pewnej sprzeczno¶ci: infrastruktura informatyczna, mog±ca byæ przedmiotem ataku terrorystów, jest przez nich

intensywnie wykorzystywana. Wiadomo np. ¿e organizacja Osamy bin Ladena wykorzystuje Internet do intensywnej

działalno¶ci handlowej, jak i do programowania działañ terrorystycznych. Mimo to nale¿y mieæ na uwadze, ¿e taka forma

terroryzmu jest mo¿liwa i nie nale¿y jej do koñca wykluczaæ jako mało prawdopodobnej.

Obecni sprawcy aktów terrorystycznych mog± coraz silniej ingerowaæ w politykê wewnêtrzn± i zewnêtrzn± pañstwa.

Bezsilna w tej sytuacji jest broñ konwencjonalna, tym bardziej nuklearna, któr± dane pañstwo posiada, a które dotkniête

zostało atakami ze stronny terrorystów. Wynika to z faktu, ¿e nie mo¿na przeprowadziæ zwykłej operacji wojskowej w

Wygenerowany: 21. 07. 2005, 16:36

celu wyeliminowania grup terrorystycznych. Pañstwa broni± siê wiêc w inny sposób. Tworz± specjalne jednostki,

odpowiednio przeszkolone w zwalczaniu podobnych do wspomnianych ugrupowañ. Zawi±zywane s± te¿ miêdzynarodowe

koalicje pañstw, które za cel stawiaj± sobie walkê z terrorystami. ¦rodki te obrazuj± do¶æ wyra¼nie, jak du¿y wpływ na

współczesne ¿ycie ma obecnie działalno¶æ terrorystyczna, a tak¿e jak bardzo potrafi ona destabilizowaæ wewnêtrzny

porz±dek pañstwowy. Perspektywa kolejnych ataków budzi w ludziach psychozê strachu. Zastraszone społeczeñstwo

wymusza na rz±dach swoich pañstw podjêcie odpowiednich działañ, aby mogło przywróciæ poczucie bezpieczeñstwa.

Je¿eli ludzie stwierdz±, ¿e rz±dy nie potrafi± lub nie chc± nic zrobiæ w tej sprawie, staraj± siê taki rz±d zmieniæ. Mo¿na

wiêc stwierdziæ, ¿e obecnie terrory¶ci osi±gaj± swoje cele przez społeczeñstwa danych pañstw. Nie musz± atakowaæ

konkretnej osoby. Wystarczy, ¿e zastrasz± zwykłych obywateli, a oni ju¿ sami doprowadz± do zmiany rz±du, czy

wymuszenia konkretnych działañ, których oczekuj± członkowie grup terrorystycznych. Je¿eli tak siê nie stanie wystarczy

tylko dokonaæ bardziej krwawego i okrutnego zamachu.

Motywacj± dla terroryzmu mog± byæ przesłanki polityczne, religijne lub ideologiczne. Same cele terrorystów s±

polityczne, gdy¿ eksternistyczne działania spowodowane religi± lub ideologi± zwykle szukaj± politycznej siły aby zmusiæ

społeczeñstwo do przyjêcia "ich" punktu widzenia.

¬ródła terroryzmu s± ró¿ne. Mo¿na by je zakwalifikowaæ do trzech kategorii: racjonalne, psychologiczne, kulturowe.

Ogólnie rzecz ujmuj±c, ¼ródłami ataków s± trudne, długotrwałe problemy społeczne i polityczne. Istnienie problemów

politycznych i społecznych potwierdza przypadek Irlandzkiej Armii Republikañskiej (IRA), jak i istnienie ugrupowania

baskijskiego: Kraj Basków i Wolno¶æ (ETA), a tak¿e przykład Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny.

Odwołuj±c siê do powy¿szego podziału ¼ródeł terroryzmu mo¿na dodaæ, ¿e terrory¶ci działaj±cy z racjonalnych pobudek

działaj± w momencie, gdy mog± osi±gn±æ swoje cele w sposób efektywny i przy małym koszcie. Działaj± jak dowódcy

wojskowi lub analitycy finansowi. Motywy psychologiczne mog± wynikaæ z osobistej frustracji i niezadowolenia z

własnych osi±gniêæ. Czynnik kulturowy jest najbardziej wra¿liwy. Strata lub mo¿liwo¶æ straty jakiego¶ elementu kultury

wystêpuj±cej w danej grupie, mo¿e powodowaæ przyjêcie postawy obronnej, ł±cznie z agresj± wobec tych, którzy do tej

straty siê przyczyniaj±. Tak zachowuj± siê fundamentali¶ci islamscy, którzy widz± w Zachodzie zagro¿enie dla swojej

kultury.

Dynamiczny rozwój technologii, globalizacja systemów informacyjnych powoduj± zmiany technologiczno-operacyjne

terroryzmu oraz zmiany w motywacjach i celach terrorystów. Wzrost konfliktów i napiêæ na tle etnicznym, religijnym,

ideologicznym, b±d¼ społecznym sprawił, ¿e terroryzm zacz±ł przybieraæ nowe formy i stał siê sposobem na rozwi±zanie

zaistniałych problemów na skalê globaln±. Relatywnie do innych form przemocy politycznej, terroryzm pozostaje

sposobem osi±gania celów przy niskim ryzyku dla sprawcy.

Zagro¿enie ze strony terroryzmu jest realne, bezpo¶rednie i przybieraj±ce na sile. Powstaj± grupy ponadnarodowe o

zdecentralizowanym kierownictwie, co tylko zwiêksza trudno¶æ w ich wykrywaniu i unieszkodliwianiu. Nowoczesne

techniki operacyjne, wy¿szy stopieñ wyrafinowania stosowanej techniki i nowe strategie sprawiły, ¿e w latach 90.

dwudziestego wieku gwałtownie wzrosła liczba zabitych i rannych w zamachach terrorystycznych, i pomimo ¿e ogólna ich

liczba zmalała.

Niepokój mo¿e w nas budziæ najbli¿sza przyszło¶æ. Powszechny dostêp zarówno do broni konwencjonalnej, jak i broni

masowego ra¿enia, a tak¿e informacji, jak j± zrobiæ i wykorzystaæ, mog± doprowadziæ do sytuacji, ¿e stworzenie broni

chemicznej czy biologicznej nie bêdzie stanowiło problemu dla ugrupowañ terrorystycznych. Niesie to za sob± wizjê, w

której nawet niewielkie grupki bêd± mogły zastraszyæ całe społeczeñstwa. Dlatego nie tak całkiem niemo¿liwe wydaje siê

to, ¿e społeczeñstwa krajów rozwiniêtych, aby broniæ siê przed terrorystami bêd± musiały zrezygnowaæ z czê¶ci swoich

obywatelskich wolno¶ci.

Obecnie mamy do czynienia z now± generacj± terrorystów. Oznacza to, ¿e konieczna jest zmiana my¶lenia o terroryzmie

i sposobach jego zwalczania. Nale¿y uznaæ zjawisko dzisiejszego terroryzmu za powa¿ny problem natury

miêdzynarodowej.

-----------------------

¬ródła:

Alexander Yonah, Milton Hoenig, Superterroryzm biologiczny, chemiczny i nuklearny: ataki

Wygenerowany: 21. 07. 2005, 16:36

chemiczne, bronie bioterrorystów, zagro¿enie nuklearne, dokumenty, Warszawa 2001

Bruce Hoffman, Oblicza terroryzmu, Warszawa 1999

David J. Whittaker, The terrorism reader, London 2001

Robert M. Brans, Od Assasynów do Osamy bin Ladena, Wrocław 2001

Wygenerowany: 21. 07. 2005, 16:36

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: