Atomizm
atomos = niepodzielny
· Rzeczywistość bądź pewna jej sfera redukuje się do niepodzielnych elementów prostych, a wiedza o całej rzeczywistości do wiedzy o elementach ją tworzących; istnieje więc kres podzielności materii; materia ma nieciągłą budowę; atomy nie ulegają zmianom, lecz warunkują je
· Leucyp, Demokryt z Abdery: atomy są niedostępne dla zmysłów, ale ujmowane przy pomocy intelektu; są niezróżnicowane jakościowo; różnią się własnościami ilościowymi (geometrycznymi): kształtem, porządkiem, położeniem; są rozdrobnieniem bytu-jedności na nieskończenie wiele bytów-jedności zachowujących cechy bytu-jedności; podstawową cechą atomów jest ruch; obok atomów znajduje się próżnia-niebyt, która jest warunkiem ruchu atomów; ruch atomów podlega ściśle deterministycznym prawom; atomy łącza się tworząc ciała materialne przy pomocy dziur, haków i wypustek; proces łączenia zachodzi na zmianę z procesem rozpadania się
· Modyfikacja Epikura: koncepcja spontanicznego, bezprzyczynowego odchylenia się od linii pionowej w pionowym ruchu atomów (parenklisis; clinamen), spowodowanego ich ciężarem; atomy mają swój ciężar, dzieki któremu mogą spadać w próżni; wszystkie spadają z tą samą prędkością
· Wilhelm z Conches: każda rzecz we wszechświecie pozostaje w genetycznym związku ze swoimi prawzorami a przez nie z Bogiem; genetycznym początkiem przyrody są stworzone przez Boga nieskończenie małe, absolutnie proste, nieuchwytne zmysłowo, dostępne jedynie rozumowo cząstki-atomy (elementa); w wyniku przeciwstawnych procesów zagęszczania i rozrzedzania zachodzi transmutacja, tzn. przechodzenie jednych atomów w drugie – stąd bierze się różnorodność i zmienność świata materialnego
· Piotr Gassendi: odrzucił twierdzenie o odwieczności atomów; są stworzone i wprowadzone w ruch przez Boga; powrócił do demokrytejskiego determinizmu; atom jest nierozkładalną cząstką, do której nie można dotrzeć w doświadczeniu, ale której istnienie wynika z rozumowej analizy ruchu; grupy atomów zostały na stałe powiązane ze sobą i tworzą zarodki rzeczy; atomy poszczególnych substancji mają różne masy
· Odmiany atomizmu: mechanistyczny – bezwładny i przypadkowy ruch prowadzący do kolejnych połączeń i rozpadów; dynamiczny – każda odmiana atomów jest obdarzona swoistą energią; metafizyczny – zob. monadyzm G. W. Leibniza
barbaros51