ALFRED ADLER
Alfred Adler urodził się w 1870 roku w Wiedniu w rodzinie należącej do klasy średniej, a zmarł w 1937 roku w Aberdeen w Szkocji, gdzie przybył w celu prowadzenia wykładów. Jako dziecko chorował na krzywicę, aż do wieku 4 lat. Rok później przeszedł ostre zapalenie płuc. Lekarze dawali mu bardzo małe szanse na przeżycie, lecz udało mu się wyzdrowieć. Wtedy też postanowił zostać lekarzem, by pomagać ludziom ich cierpieniu. Ukończył studia medyczne w 1895 roku na uniwersytecie w Wiedniu. Początkowo specjalizował się w oftalmologii, a następnie, po pewnym okresie praktykowania w zakresie medycyny ogólnej, został psychiatrą.
Był jednym z członków założycieli Wiedeńskiego Towarzystwa Psychoanalitycznego, a później jego przewodniczącym. Wkrótce jednak Adler zaczął rozwijać idee, które odbiegały od koncepcji Freuda oraz przekonań innych członków Towarzystwa; gdy różnice te stały się drastyczne, poproszono go, by przedstawił swe poglądy Towarzystwu. Adler uczynił to w 1911 roku i w wyniku gwałtownej krytyki i oskarżeń kierowanych przeciw jego stanowisku przez innych członków Towarzystwa zrezygnował z funkcji przewodniczącego, a kilka miesięcy później zerwał ostatecznie swe powiązania z psychoanalizą freudowska. Później Adler utworzył własną grupę; reprezentowany przez nią kierunek, który nazwano psychologią indywidualną, zyskał zwolenników na całym świecie.
W czasie I Wojny Światowej Adler służył jako lekarz w armii austriackiej, a po wojnie zainteresował się poradnictwem dziecięcym i otworzył szereg poradni wychowawczo-klinicznych dla dzieci. Z jego inicjatywy powstała w Wiedniu szkoła eksperymentalna, w której wcielał w życie swoje teorie kształcenia.
W 1934 roku Adler osiedlił się w Stanach Zjednoczonych, gdzie nadal prowadził praktykę psychiatryczną i pełnił funkcję profesora psychologii lekarskiej w Wyższej Szkole Medycznej na Long Island. Adler był również pisarzem i niestrudzonym wykładowcą. W ciągu swego życia opublikował setki książek i artykułów. “The practice and theory of individual psychology” ( 1927 - Praktyka i teoria psychologii indywidualnej ) jest prawdopodobnie najlepszym wprowadzeniem do jego teorii osobowości.
Psychologia indywidualna
§ U podstaw teorii leży psychologia dziecka. Uważa się, że aby zrozumieć i wytłumaczyć zachowanie i charakter człowieka należy sięgnąć do jego najwcześniejszego dzieciństwa. Okres najwcześniejszego dzieciństwa stanowi podstawę nie tylko dla psychologów zajmujących się bezpośrednio dziećmi ale też dla tych, którzy zajmują się ludźmi dorosłymi.
§ Dziecko jest istotą bezbronną, bezwolną i poddaną wpływom środowiska. Nie ma ani siły ani świadomości by decydować same o sobie. To wszystko oraz inne czynniki sprawiają, że dziecko czuję niższość w stosunku do dorosłych. Normalną reakcją jest więc chęć przezwyciężenia tej niższości. Jednak pojawia się też paradoks, gdyż dziecko będąc uzależnionym od dorosłych i słabym jest równocześnie w pewny sposób nadrzędne, ponieważ swoją słabością może wymuszać na dorosłych określone zachowania (na przykład dziecko wymuszające uwagę, pokarm, pieszczotę itd. płaczem już we wczesnym dzieciństwie).
Pojawiają się więc dwie postawy:
Pierwsza: postawa dziecka chcącego przezwyciężyć słabość za pomocą gromadzenia wiedzy, siły, umiejętności, niezależnego, dążącego do usamodzielnienia. Taki osobnik chce pokazać, że jest godny równania się z dorosłymi, a często wręcz, że jest od dorosłych lepszy.
Druga postawa: postawa dziecka wykorzystującego dla zdobycia tego, czego pragnie, swojej słabości
W wyraźnym przeciwieństwie do głównego założenia Freuda, iż zachowanie człowieka jest motywowane przez wrodzone popędy, oraz podstawowego aksjomatu Junga, iż postępowaniem ludzkim rządzą wrodzone archetypy, Adler przyjął, że ludźmi kierują przede wszystkim motywy społeczne. Według Adlera ludzie są z natury istotami społecznymi. Wchodzą oni w różnego rodzaju związki z innymi ludźmi, angażują się w czynności społeczne polegające na współdziałaniu, przedkładają dobro społeczne nad egoistyczny interes i przyjmują styl życia o dominującej orientacji społecznej. Adler twierdził, że uspołecznienie człowieka następuje wyłącznie pod wpływem procesów społecznych; zainteresowanie społeczne jest wrodzone.
W pewnym więc sensie Adler zajmuje stanowisko równie biologiczne, jak Freud i Jung. Wszyscy trzej zakładają, że człowiek ma wrodzoną naturę, która kształtuje jego osobowość. Tylko Adler kładł nacisk na zainteresowanie społeczne. To podkreślenie roli społecznych, wyznaczników zachowania, która została przeoczona lub zminimalizowana przez Freuda, jest prawdopodobnie największym wkładem Adlera w teorię psychologiczną
Drugim znacznym wkładem, jaki wniósł Adler do teorii osobowości, jest jego koncepcja twórczej jaźni. Adlerowska jaźń jest wysoce upersonalizowanym, subiektywnym systemem, który interpretuje doświadczenia i nadaje im sens, poszukuje doświadczeń, które pomogłyby w zrealizowaniu specyficznego stylu życia danej osoby; jeżeli tych doświadczeń nie można znaleźć w świecie zewnętrznym, jaźń próbuje je stworzyć. Ta koncepcja twórczej jaźni była czymś nowym dla teorii psychoanalitycznej i przyczyniła się do skompensowania nadmiernego “obiektywizmu” klasycznej psychoanalizy.
Trzecią cechą psychologii Adlera, odróżniającą ją od klasycznej psychoanalizy, jest nacisk na swoistość, niepowtarzalność osobowości. Według Adlera każda osoba jest jedyną w swoim rodzaju konfiguracją motywów, cech, zainteresowań i wartości, każda czynność wykonana przez nią nosi znamię jej własnego, charakterystycznego dla niej stylu życia. Pod tym względem Adler kontynuował tradycję Williama Jamesa i Williama Sterna, którzy położyli podwaliny pod psychologie personalityczną.
W swej teorii osobowości Adler zmniejszył do minimum znaczenie popędu seksualnego, który we wczesnych koncepcjach Freuda odgrywał niemal monopolistyczną rolę w dynamice zachowania. Wg Adlera ludzie są przede wszystkim istotami społecznymi, a nie seksualnymi. Ich słabe strony nie ograniczają się sfery seksualnej, lecz mogą dotyczyć wszelkich aspektów egzystencji, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Dążą do ukształtowania swego własnego, odrębnego stylu życia, w którym popęd seksualny odgrywa mniejszą rolę. W istocie sposób, w jaki dana osoba zaspokaja swe potrzeby seksualne, jest zdeterminowany przez jej styl życia, a nie odwrotnie.
Adler uznał świadomość za centrum osobowości, co czyni go pionierem tego kierunku psychologii, który podkreśla rolę ego. Ludzie są zdolni do planowania swych działań i kierowania nimi z pełną świadomością ich znaczenia dla własnej samorealizacji. Jest to całkowite przeciwieństwo teorii Freuda, która w zasadzie zredukowała rolę świadomości niemal do zera.
. Teoria osobowości Adlera jest niezwykle “oszczędna”, to znaczy cała jej struktura teoretyczna opiera się na kilku podstawowych pojęciach. Dzięki temu poglądy Adlera można dość łatwo przedstawić w skrócie w kilku ogólnych działach.
Są to: 1) fikcja jako cel,
2) dążenie do wyższości,
3) poczucie niższości i kompensacja,
4) zainteresowanie społeczne,
5) styl życia,
6) twórcza jaźń.
Podsumowując można powiedzieć, że Adler stworzył humanistyczną teorię osobowości, stanowiącą antytezę freudowskiej koncepcji człowieka. Przypisując ludziom altruizm, humanitaryzm, współdziałanie, twórczość, niepowtarzalność i świadomość, Adler przywrócił im poczucie godności i wartości, które psychoanaliza znacznie nadwerężyła. Zamiast ponurego materialistycznego obrazu, który oburzył i zraził wielu ludzi, Adler zaproponował taki portret człowieka, który był bardziej zadowalający, bardziej obiecujący i znacznie bardziej pochlebny dla ludzi. Adlerowski pogląd na naturę osobowości był zgodny z popularnym przekonaniem, że ludzie mogą być panami, a nie ofiarami swego losu.
Ważniejsze prace:
· Praxis und Theorie der Individualpsychologie (1920)
· Studien uber die Minderwertigkeit von Organen (1920)
· Znajomość człowieka (1927)
· Die Technik der Indwidual-psychologie (1928)
· Psychologia indywidualna w wychowaniu (1929)
· Problems of Neurosis (1930)
· Homoseksualizm (1930)
· Sens życia (1933)
Łatwiej jest walczyć o zasady, niż żyć zgodnie z nimi.
Nie pytaj, co daje ci życie. Zapytaj, co ty dajesz!
mofek