FILOZOFIA etyka.doc

FILOZOFIA

ETYKA – nauka o moralności czyli o ogóle sądów i przeświadczeń o dobru, złu i powinności oraz wszystkich działań podpadających na mocy tych przeświadczeń i sądów pod ocenę. Interesuje się ona postępowaniem ludzkim, jego charakterystyką z punktu widzenia dobra i zła. Rozważa problemy wartości, oceny, normy, sposoby poznawania faktów moralnych, ich zakresu, ideału etycznego. Dzieli się na teorię wartości i deontologię(naukę o powinnościach).

Także zespół norm i ocen moralnych charakterystycznych dla danej zbiorowości społecznej.

ETYKA

Podział etyk ze względu na układ odniesienia:àkiedy życie nadaje sens

-rozum

-ekspresja

-honor

-Bóg

-życie codzienne

Charles Taylor –etyka odpowiada na pytanie „jak żyć?”

Jak nazwalibyśmy taki system etyczny kogoś ze względu na to do czego on się odwołuje, jak chce określić cel swojego życia

à etyka religijna -jeśli poprzez związek z Bogiem

znaczy to że on jest etyczny bo wyznaje takie wartości Bóg, miłość, modlitwaà àśredniowieczni rycerze (np. Roland)-łączyli sens swojego życia z czymś co nazwali honorem

à Sarmaci, Grecy- sposobem rozumienia sensownego życia jest: żyje się w sławie albo w niesławie

àEtyka racjonalistyczna-

Człowiek czerpie swój cel życia stad że sądzi że kontaktuje się ze swoim rozumem, że jego życie jest elementem w którym rozum pozwala człowiekowi panować nad swoim życiem, popędami, nadaje mu sens, porządek à rozumny ład życia, odrzucenie pożądańà życie w perspektywie realistycznej realizuje się jako sensowne

à Etyka mieszczańska (układu społecznego)- Jeżeli sens życiu nadaje codzienność, życie potoczne jest układem odniesienia przez który jego życie jest sensowne, wtedy widzi że jego życie w rodzinie, w zawodzie funkcjonuje pozytywnie, nie ma wielkich ambicji tylko realną codzienność i w kontaktowaniu się z codziennością świata upatruje sens swojego życia

à etyka ambicji- Życie ma sens jeśli coś poza mną obiektywnie ja wytworzę, czyli wymyślę jakąś teorię, napiszę książkę, skomponuje utwór, jakiś rodzaj sztuki; ekspresję, w wyniku  której ja przekraczam siebie i obiektywizuję się zewnętrznie wobec własnego istnienia w skutkach produktu lub dziełem sztuki jakie wytworzę jest moje własne życie;

Idea żeby coś po mnie zostało, coś z imieniem i nazwiskiem będzie się ludziom kojarzyć

à niby etyka polityczna- Partie polityczne często nawiązują do „Bóg, honor ojczyzna” à Rozumienie etyki- życie nabiera sensu poprzez relacje z Bogiemà partie polityczne niby funkcjonują jako najświętsi rycerze Rzeczypospolitej

à w życiu wygrywa(także ekonomicznie) nie ten co ma największa wiedzę, ale ten co potrafi nawiązać najlepsze kontakty i powołać się do pewnej wspólnoty, kulturyà zawiązać jakąś więź

NAUKA O MORALNOŚCI

Etyka ≠ moralność

Etyka- teoria moralności(nie rzeczywistość, nie sfera rzeczywistości a teoria tej realnej sfery rzeczywistości) etos- obyczaj; pytanie etyki to naukowe pytanie, które funkcjonują w oparciu o kontaktowanie się ludzi między sobą

Moralność- pewna sfera rzeczywistości, która jest regulacją stosunków międzyludzkich

- inna sfery świadomości religijnej, prawnej, estetycznej

Z tego punktu widzenia to co składa się na teorie moralności to też są pewne działy teorii moralnościà normy moralne

Każda koncepcja etyczna zawiera normy moralne≠ normy religijne, prawne

Normy moralne mają swoja cechę specyficzną, w każdym społeczeństwie są różne

W niektórych społeczeństwach przeniesiono normy moralne na normy prawne, religijne, a w niektórych oddzielono

Na straży danej normy prawnej stoi aparat przemocy (odosobnienia, więzienia)

à przemoc fizyczna) wobec tych którzy łamią

Na straży norm religijnych stoi Bógà sankcja transcendentnaà zbawienie potępienia

W przypadku norm moralnych nie można używać przemocy fizycznej(bo to nie jest działanie moralneà uzurpowałby sobie prawo władzy nad drugą osoba a to jest niemoralność)à w ramach negatywnej oceny ktoś nie może komuś podać ręki, odwrócić twarz,  nie spotykać się z nim, unikać go

à Sfera moralności jest sferą wolności

w społeczeństwie zachodnim- świadomość moralna jest odrębna od świadomości religijnej, również świadomość prawna jest odrębna od świadomości religijnej

Islam- władza prawna= władza religijnaà kobiety mordowane bo sprzymierzyły się prawom religijnym; władza religijna w obrębie prawa jest instytucja religijną, głowa rodziny ma prawo zabijania członków swojej rodzinyà czy jest zatem instytucją moralną? A może raczej mafijna(mafia uznaje głowę rodziny jako prawo i źródło prawa?

W państwie prawa rodzina nie jest źródłem prawaà demokracja w państwie prawa różni się właśnie od wymierzania sobie sprawiedliwości poza państwemà pojęcie Rodziny jest w islamie religijnie ugruntowane

W demokracji -rozdzielenie władzy w państwie(liberalizm, Monteskiusz- 3 podział władzy, odrębne, ale wszystkie w rękach instytucji państwowych)

ważne jest również oddzielenie prawa od moralności i etyki

Świadomość religijna ≠ prawna ≠moralna ≠ demokracja (autonomia każdej z nich)

typy etyki

↓

w zależności czy w danej koncepcji etycznej

odróżniamy wyraźnie konkretne materialne cele

czy też tych konkretnych celów materialnych nie znajdujemy

etyka jest jakby praktyką filozofiià odpowiada na pytanie jak żyć?

Etyka materialna- wskazuje się na konkretny cel życia, materialna, celowa intencja

Stół

-jest materialny

-ma formę prostopadłościanu

-ma funkcję- służy do spożywania posiłków, siedzeniaà aspekt formalny

Etyka eudajmonistyczna- Żyje się po to aby osiągać szczęście

à szczególnym przypadkiem etyki eudajmonistycznej jest

etyka hedonistyczna- żyje się po to aby osiągać przyjemność

przyjemność potocznym rozumieniu żyje się po to aby być bogatym, aby być  sławnym, mieć władzę

mogą być koncepcje etyczne, które nie uwzględniają żadnego konkretnego celu

à etyki formalne- nie mówią co należy robić? Ale mówią jak należy robić to co się robi;

perspektywa stoicka-

1. carpe diem- należy żyć tak, aby każdy dzień człowieka był jego ostatnim- nie ma czasu na to żeby naprawić błędy à trzeba funkcjonować doskonale

2. człowiek jest częścią całości, całość jest doskonałością z Bogiemà panteizm- Bóg jest wszystkim; świat= Bóg

etyka roli- ta doskonałość postawiła cię na określonym posterunku, staraj się wykonywać, to co ci powierzono najlepiej jak możesz, nie ty jesteś reżyserem życia, los przydzielił ci rolę, która masz odegrać doskonale, każdy ma inną rolę, aby razem wszystkie role tworzyły coś doskonałego; jeśli źle wykonujesz swoją rolę, to masz złe zdanie o samym sobie; jeśli robisz to czego ci nie przydzielono popełniasz podwójne zło i świat byłby 2 razy gorszy

reguła doskonałości- każdy człowiek nie jest całością, ale człowiek jest częścią 1dnej wielkiej całościà reguła perfekcjonizmuàżycie jako teatr- odrywanie roli

chrześcijanin może przez całe życie żyć niedoskonale, ale jeśli na końcu  życia okaże skruchę i zacznie żałować za swoje grzechy; w imię Boga ma obowiązek zetrzeć zło , które zostało przez niego wyrządzone

grecka perspektywa jest perspektywą rygorystyczną- to co zrobiłeś źle trudno jest to naprawić, dlatego, wszystko to co robisz rób doskonale

ETYKA NORMATYWNA – odpowiada na pytanie ''jaka powinna być moralność'', które sposoby postępowania są lepsze, bardziej moralne; jakich czynów należy unikać jako złych, dla jakich celów mamy żyć i działać. Nakreśla pewien ideał postępowania. Formułuje rozmaite oceny i normy moralne.

Rozważa też ich charakter – tak więc stanowi metodologiczną refleksję nad sobą samą – stanowi naukę drugiego stopnia – dlatego nosi też nazwę metaetyki.

ETYKA OPISOWA – zajmuje się analizą, opisem i wyjaśnianiem zjawisk natury moralnej w różnych epokach, społeczeństwach, grupach społecznych;

Składają się na nią:

·         psychologia moralności – jak doszło do określonego działania moralnego, co rozgrywało się w człowieku, zanim je spełnił;

·         filozofia moralności – zajmuje się wartościami moralnymi w ogóle, ich charakterystyką, hierarchią, historią koncepcji etycznych;

·         socjologia moralności – bada sposoby zachowania się, normujące je zakazy i nakazy, jakie występują w społeczności;

etyka

Norma- to co powinno być ≠ to co jest (opis)- np. Chrześcijaństwo mówiło nie zabijaj, a zabijano

ETYKA FORMALNA – miała nielicznych przedstawicieli; najwyższe normy podawane przez nich określają formalne warunki, których spełnienie będzie równoznaczne z postępowaniem moralnym w sensie dodatnim, nie wskazują o jakie wartości powinniśmy zabiegać, nie wskazują konkretnych celów. Czołowy przedstawiciel – Immanuel Kant;

ETYKA MATERIALNA – w przeciwieństwie do etyki formalnej konkretyzuje i precyzuje cele postępowania człowieka, a także podaje wskazówki jak je osiągać;

HEDONIZM – doktryna etyczna, wg której rozkosz jest najwyższym dobrem, celem życia i naczelnym motorem ludzkiego postępowania. Również postawa będąca konsekwencją tej doktryny, preferująca styl życia polegający na dążeniu przede wszystkim do przyjemności;

UTYLITARYZM – koncepcja etyczna zgodnie z którą działanie jest uznawane za dobre moralnie, jeżeli chcąc zaspokoić własne przyjemności i potrzeby oraz zabiegając o własny interes, służy się dobru ogółu. Celem działań powinno być szczęście jak największej liczby ludzi. Przedstawicielem utylitaryzmu był m.in. J.S. Mill;

EUDAJMONIZM – pogląd etyczny głoszący, że osiągnięcie szczęścia jest najwyższym dobrem i ostatecznym celem człowieka;

     INTELEKTUALIZM ETYCZNY - pogląd przyjmujący, że do trafnych, słusznych rozstrzygnięć w sferze moralności dochodzi się na drodze racjonalnej(intelektualnej), m.in.

Arystoteles – rozum najlepszym przewodnikiem w życiu człowieka,

stoicy – rozum niezawodnym źródłem poznania etycznego;

PERFEKCJONIZM – stanowisko etyczne głoszone m.in. przez stoików, a w etyce nowożytnej przez Immanuela kanta; uznające za najwyższe dobro moralne doskonałość osobistą, dążenie zaś do jej osiągnięcia za wyznacznik moralnego postępowania;

RYGORYZM – stanowisko w etyce uznające wypełnienie obowiązku za jedyny cel słusznego moralnie postępowania, surowe, bezwzględne wypełnianie norm moralnych; głównie Immanuel Kant;

rygoryzm Kanta

Kant- istnieje tylko 1dna dobra rzecz w obrębie świata i szukając dobra tylko na 1dnej ścieżce można je znaleźćà dobra może być tylko wola- dobra sama przez się

Dobra wola- wpływ na nią ma tylko rozum

-dobrą wolą nie jest taka wola na którą wpływ mają skłonności

à etyka kantowska- etyka racjonalistyczna -człowiek jest istotą rozumną- może porządkować swoje życie, ważne są intencje (wola) a nie skutki jego działania, skutki działania nie mają żadnego znaczenia moralnego

Działanie może przynosić dobre skutki, ale to nie znaczy że jest moralne

*Istnieją działania dobre i moralne oraz działania dobre i neutralne moralne

To że jestem miły dla kogoś kogo lubię to nie jest moralność a nawet to jest niemoralnośćà nie ma nic wspólnego  z rozumem

Przyroda- zbiór praw( a nie rzeczy, ale rzeczy , które łączą się poprzez prawa- przyczynowo-skutkowe w całość)

- nauka- to co formuje prawa

Moralność nie jest częścią przyrody

Moralność i przyroda to sfery przeciwstawne

Moralność jest tym co człowiek może wnieść w obręb przyrody lub nie wnieść, ale w przyrodzie jej nie zastanie- to jest innego rodzaju rzeczywistość

Przyroda- królestwo konieczności, zawsze musi wystąpić zjawisko

Sfera moralności- jest sferą wolności à sprzeczność z chrześcijaństwem

-nie da się wyprowadzić moralności z żadnej religii- każda religia zawiera w sobie zasady jako zasady religijne, zasady sprzeczne z moralnością – zawiera często zbrodniczeà moralność nie może wypływać z religii

dla Kanta religia ma być zgodna z moralnością( a nie odwrotnie), nad moralnością wybudować religię, która z moralnością nie popadnie w konflikt

religia często zawiera elementy irracjonalne, sprzeczne z moralnością człowieka, a nawet zasady zbrodnicze

Mojżesz dostaje od Boga tablice- w sferze myślenia religijnego mówimy, że prawodawcą jest Bóg

Według Kanta każda istota moralna jest prawodawcą, być moralnym = być prawodawcą,

W moralności człowiek podlega prawom, ale tylko takim prawom które sam ustanowi

NORMA MORALNA – zasada działania ujmowana w formę ogólnych wskazówek lub w konkretne wzorce zachowań, które mogą być zalecane(wzorce pozytywne) albo odradzane i zakazane(wzorce negatywne); umożliwiają człowiekowi rozpoznawanie co dobre a co złe; odnoszą się do wszystkich członków społeczności, w której obowiązują, jest ona sankcjonowana obyczajem i tradycją;

OCENA MORALNA - poddanie sprawdzeniu jakiegoś czynu człowieka, czy postąpił dobrze czy źle;

ocena moralnościowa- ocena całościowa- człowiek jest albo dobry albo zły

ocena prawna- ocena legalności w ramach danej instytucji(np. Kościoła), reguły narzucone przez instytucję, które nie wiążą się z regułą relacji jako całość- instytucja to całość i narzuca członkom (częściom) pewne prawa- prymus, legalność

moralność- to sfera wolności

WZORZEC OSOBOWY – zespół norm i wyobrażeń w danej zbiorowości określający cechy idealnego człowieka, np. w średniowieczu - wzorzec rycerza;

DOBRA WOLA – zdolność człowieka do świadomego i celowego kierowania swoim postępowaniem, do podejmowania decyzji o realizowaniu lub zaniechaniu określonych działań;

PAŃSTWO CELÓW –

Państwo celów- królestwo moralności

-zbiór osób połączonych przez prawa moralne, prawa- połączone poprzez wolność

à w perspektywie kantowskiej każdy osobant jest celem, człowieczeństwo każdego człowieka jest celem samym w sobie...