Ewolucja liryki Jana Kasprowicza.pdf

Zmienia si´ skóra Êwiata

Ewolucja liryki Jana Kasprowicza

Droga życiowa Jana Kasprowicza – z chłopskiej chaty na Ku-

jawach po sławę poetycką i gronostaje rektora uniwersytetu lwowskie-

go – odzwierciedla charakterystyczny rys epoki, w której ambitni

przedstawiciele nizin społecznych awansowali do rangi współtwórców

kultury narodowej (dotyczy to także Reymonta).

Pierwszy etap twórczoÊci – liryka spo∏eczna

Jan Kasprowicz (1860–1926) –

ukoƒczy∏ studia na uniwersytecie we

Wroc∏awiu. Wspó∏pracowa∏ z lwowskà

prasà i da∏ si´ poznaç jako poeta,

dramatopisarz i krytyk literacki.

Pierwszy tom wierszy, zatytu∏owany

Poezje, wyda∏ w roku 1889.

Od debiutu czasopiśmienniczego w roku 1882 aż po początkowe

lata dziewięćdziesiąte XIX wieku podejmował Kasprowicz w swoich

wierszach tematykę znaną mu z własnych doświadczeń życiowych: co-

dzienną egzystencję wsi i jej mieszkańców, ich nieustanną walkę o prze-

trwanie w świecie, w którym biedota zna tylko trud pracy i stałą troskę

o zaspokojenie elementarnych potrzeb życio-

wych, takich jak dach nad głową, miska strawy

i odzienie chroniące przed chłodem. Z wierszy

o takiej tematyce, określanych mianem poezji

chłopskiej lub społecznej, najbardziej znany jest

cykl 40 sonetów Z chałupy ( 1888 ).

We wczesnych wierszach Kasprowicza

mamy do czynienia nie tylko z prostą kontynu-

acją tematyki i obrazowania liryki pozytywi-

stycznej. O swoistości tych wierszy stanowi

brak lirycznego komentarza do losów skrzywdzonych przez świat

bohaterów , poczucie braku nadziei na odmianę rzeczywistości, do-

puszczenie do głosu „opowiadacza” wywodzącego się z tego samego

kręgu społecznego co bohaterowie wierszy, wreszcie tendencja do

„przyczernienia” obrazu i nagromadzenia w nim zdarzeń świadczą-

cych o przewadze zła i cierpienia w świecie.

Okres symboliczny – Krzak dzikiej ró˝y

W roku 1898 ukazał się tom wierszy Jana Kasprowicza zatytu-

łowany Krzak dzikiej róży, będący dowodem zdecydowanego odejścia

poety od problemów społecznych ku problematyce uniwersalno–filo-

438

Jacek Malczewski

Portret Jana

Kasprowicza,

1903

zoficznej. Wraz ze zmianą tematyki odmienił się także warsztat po-

etycki Kasprowicza. Wyraziste, niemal epickie obrazy i konkretność

języka nazywającego rzeczy i zdarzenia ustąpiły miejsca chwytom

artystycznym typowym dla epoki modernizmu : obrazom o znacze-

niu przenośnym i symbolicznym, językowi o wyraźnym nacechowa-

niu literackim, odpowiedniemu do przekazywania nastrojów i stanów

psychicznych. Realne i konkretnie doświadczane zło i krzywda o pod-

łożu społecznym zostały zastąpione przez znacznie mniej wyraziste

poczucie smutku świata, duchowego cierpienia wrażliwych jednostek,

kryzysu idei i braku światopoglądowego oparcia. W ten sposób dołą-

czył Kasprowicz do poetów modernistycznych. Trzeba jednak przy-

znać, że w owych typowych dla epoki tematach i chwytach poetyc-

kich osiągnął doskonałość artystyczną. Znakomitym tego przykładem

jest tytułowy, czteroczęściowy cykl wierszy tego zbioru.

Krzak dzikiej róży

w Ciemnych Smreczynach

Jan

Kasprowicz

Krzak

dzikiej

ró˝y

w Ciemnych

Smreczynach

W ciemnosmreczyńskich skał zwaliska,

Gdzie pawiookie drzemią stawy,

Krzak dzikiej róży pąs swój krwawy

Na plamy szarych złomów ciska.

www.wsip.com.pl

439

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: