Przegląd Socjologii Jakościowej monografie 3.pdf

P rzegląd S ocjologii J akościowej

Łukasz T. Marciniak

Stawanie się nauczycielem

akademickim.

Analiza symboliczno-

interakcjonistyczna.

2008

Tom IV

Numer 2

Seria

… B E C O M I N G…

www.qualitativesociologyreview.org

…monografie…

P S J

…monografie…

S ERIA “S TAWANIE SIĘ ”

… B E C O M I N G …

Tom IV

Numer 2

30 lipca 2008

R EDAKTOR W YDANIA : Krzysztof T. Konecki

P ROJEKT OKŁADKI : Anna Kacperczyk

O PRACOWANIE GRAFICZNE : Izabela Ślęzak

Jakub Niedbalski

Prawa autorskie

Czasopismo oraz wszelkie zamieszczone w nim teksty stanowią dorobek

współczesnej socjologii. Mogą zostać wykorzystane bez specjalnej zgody dla

celów naukowych, edukacyjnych, poznawczych i niekomercyjnych z podaniem

źródła, z którego zostały zaczerpnięte. Wykorzystywanie ogólnodostępnych

zasobów zawartych w naszym piśmie dla celów komercyjnych lub

marketingowych wymaga uzyskania specjalnej zgody wydawcy. Pobieranie

opłat za dostęp do informacji lub artykułów zawartych w naszym piśmie lub

jakiekolwiek ograniczanie do niego dostępu jest zabronione.

ISSN: 1733-8069

S ERIA “S TAWANIE SIĘ ”

… B E C O M I N G …

O D R EDAKCJI

„Stawanie się” jako problem socjologiczny.

Przejścia statusowe są przedmiotem zainteresowań socjologii od

dawna. Jak ludzie wchodzą w określone pozycje społeczne i zajmują je,

nabywając jednocześnie nowe tożsamości? Począwszy od Szkoły Chicago,

gdy „proces stawania się” badano przy okazji zainteresowań nabywaniem

identyfikacji grupowej i subkulturowej (np. C. Shaw 1930, 1931, do obydwu

prac Wstęp napisał E. Burgess) poprzez badania zainspirowane przez E.

Hughesa (1958, 1997) nad karierami, zawodami i profesjami (np. Becker i

wsp. 1961) oraz badania i analizy nabywania innych tożsamości w tym tzw.

„dewiacyjnych” (np. Becker 1953; Prus, Sharper 1977; Prus, Irini 1980) aż

do analiz formalnych (Glaser, Strauss, 1971) jesteśmy świadkami

nieustającego zainteresowania problematyką stawania się. Orientacja

symbolicznego interakcjonizmu szczególnie jest na tym polu zasłużona dla

nauk społecznych (Prus, 1996). Ponadto metodologia jakościowa, która

umożliwia niejako na spojrzenie od wewnątrz na procesy stawania się jest

tutaj niezwykle użyteczna. Szczególnie dotyczy ona zastosowania metody

etnograficznej w badaniach (Deegan, 2007; Rock, 2007), ale także

metodologii teorii ugruntowanej (Charmaz, 2006; Glaser, Strauss, 1967).

Metodologia jakościowa jest używana we wszystkich monografiach, o

których tutaj mowa, a także w monografiach z serii „...becoming...”

publikowanych na łamach „Przeglądu Socjologii Jakościowej”.

Dlaczego nabywanie jakiejś tożsamości, której towarzyszą określone

emocje, procesy poznawcze, zaprzeczenia, objaśnienia indywidualne

jednostek, uczenie się od innych, ma stać się przedmiotem analizy

socjologicznej? Czy nie wystarczyłaby psychologia bądź psychologia

społeczna? Na pewno te dwie wymienione dziedziny miałyby wiele tutaj do

powiedzenia, tym nie mniej nabywanie tożsamości w powiązaniu z

określonymi statusami społecznymi jest jak najbardziej procesem

społecznym. Utrwalanie struktur społecznych czy zmiana społeczna

związana jest przecież z nabyciem określonej tożsamości przez nowych

adeptów określonej grupy społecznej, bądź organizacji, oraz często z

porzucaniem starych tożsamości i zmianą identyfikacji grupowej bądź

symbolicznej, odnoszącej się do zaangażowania i związania z nowym/

innym uniwersum dyskursu. Społeczeństwo staje się poprzez „stawanie

się” jednostek w powiązaniu ze statusami, które z kolei wiążą się z

subkulturami i/lub symbolicznie wyznaczonymi obszarami wspólnej

komunikacji. Waga ideologii bądź objaśnień działań staje się istotnym

elementem procesu „stawania się”. Język użyty w sposób przystosowawczy

i twórczy jednocześnie, jest tutaj elementem pozwalającym jednostkom

„przepychać” się przez siatkę rekrutacyjną, którą wytwarzają poprzednie

pokolenia. Efektywność „wpychania się” pomiędzy oczka tej ”siatki

rekrutacyjnej” często zależy od indywidualnej pomysłowości w danym

kontekście. Często ten niepowtarzalny kontekst interakcyjny, gdzie znajdą

się odpowiedni ludzie (znaczący inni, osoby będące punktem negatywnego

odniesienia, mentorzy, trenerzy, agenci ładu społecznego, czyli kontrolerzy

stojący na gruncie realnych lub wyimaginowanych norm społecznych, itp.),

pozwala na innowację społeczną w zakresie „stawania się” i nabywania

określonej tożsamości. Tożsamość ta jest wtedy współkreowana, jednostka

przystosowuje się twórczo do otoczenia, które sama współtworzy z wieloma

innymi aktorami społecznymi, np. poprzez negocjacje. Procesy

tożsamościowe są elementem istnienia i tworzenia ładu społecznego,

podobnie jak i nieładu społecznego, co ma miejsce w odniesieniu do tzw.

dewiacji.

Czas stawania się określoną osobą nie zawsze jest w sensie

tożsamościowym identyczny dla wszystkich adeptów nowego statusu.

Nauczycielem akademickim, lekarzem, aktorem, przestępcą jedni stają się

w sensie wyraźnie określonej tożsamości, identyfikacji i samooceny

wcześniej a inni później. Praca nad tożsamością, którą wykonują inni oraz

sama jednostka jest tutaj elementem przyspieszającym lub opóźniającym

proces stawania się. Jednostka intensyfikując ten proces, zaczynając go

wcześniej, przed społecznie naznaczonym punktem czasowym rozpoczęcia

procesu, nabywa treści nowej tożsamości przed samą identyfikacją z nimi.

Ta wczesna konstrukcja jest niejako „próbowaniem”, grą wyobraźni: „czy

mogę być tym, kim chciałbym być?” Proces stawania się wymaga na tym

etapie wyobraźni. Umysł podejmuje zatem swoją pracę. Marzenia

odgrywają niepoślednią rolę, gdy wyobrażamy sobie przyszłe występy,

aplauzy publiczności, zdobycze materialne i prestiżowe i inne sukcesy, ale i

także możliwe porażki. W generowaniu tych marzeń na pewno dużą rolę

odgrywają znaczący inni lub po prostu osoby będące przykładem tego, kim

można zostać, jeśli podejmie się taką ścieżkę kariery?

Brnięcie coraz dalej w wytyczoną ścieżkę kariery, w sieć społecznych

powiązań, angażowanie środków, czasu i własnych emocji, wystawianie

własnej osoby na oceny innych, angażuje jednostkę coraz bardziej w to by

stała się tym, kim kiedyś chciała zostać. Odwrót jest coraz bardziej

utrudniony, choć ciągle możliwy. Jednak wymaga takiej samej pracy i

zaangażowania jak dochodzenie do upragnionej tożsamości. Odrzucenie

zaangażowania również wymaga zaangażowania, tylko w odwrotnym

kierunku, w interakcje ze znaczącymi innymi z innych grup, lub osobami

negatywnego odniesienia, które pozwalają coraz bardziej wątpić w nabyty

status i tożsamość z nim związaną.

Ład społeczny staje się poprzez procesy stawania się jednostek

określonymi osobami w powiązaniu z danymi statusami oraz poprzez

związane z nimi procesy tożsamościowe. Nie ma ładu społecznego bez

jednostek i ich tożsamości, które wymagają ciągłej i „podtrzymującej” je

pracy (uzasadnień, usprawiedliwień, dalszych marzeń, podtrzymywania

samooceny, budowania wiary w siebie, itp.). Odrzucenie zaangażowania

jest tutaj zagrożeniem dla tożsamości jednostki i jednocześnie istniejącego

ładu społecznego, ale też szansą, że odrzucone tożsamości stworzą

przestrzeń dla nowych procesów stawania się i współkreowania nowych

tożsamości w powiązaniu z „nowymi” bądź innymi statusami. Ład

budowany w procesach stawania się ciągle jest niejako „nowy”, jest

oczyszczany ze starych naleciałości, rutyny, nieżyciowych norm, itp.

Wysiłek włożony przez jednostkę w proces stawania się i w procesy

tożsamościowe w danym i nowym dla niej kontekście powoduje świeże

iii

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: