EKONOMIA – MAKROEKONOMIA
David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
20. WPROWADZENIE DO MAKROEKONOMII I RACHUNKU DOCHODU NARODOWEGO
Makroekonomia -nie traktuje o szczegółach gospodarki, lecz o ogólnym jej obrazie.
Makroekonomia zajmuje się głównie powiązaniami miedzy różnymi częściami gospodarki, opiera się ona na innego rodzaju uproszczeniach mających na celu zwiększenie operacyjności analizy.
Problemy makroekonomiczne
-niektóre z podstawowych problemów, o jakich traktuje makroekonomia:
Inflacja
Roczna stopa inflacji- to procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w ciągu roku.
Bezrobocie
Bezrobocie – to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy i jednocześnie niemających zatrudnienia.
Stopa bezrobocia
-to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy.
Siła robocza
-to liczba ludzi pracujących lub poszukujących pracy
Produkcja i wzrost
Realny produkt narodowy brutto (PNB) jest miara całkowitego dochodu gospodarki narodowej. Świadczy on o ilości dóbr i usług, na których zakup może pozwolić sobie gospodarka jako całość.
Przyrost realnego PNB
-określa się mianem wzrostu gospodarczego
Polityka makroekonomiczna
Państwo ma do dyspozycji całą gamę narzędzi polityki gospodarczej, za pomocą których może oddziaływać na zachowanie się gospodarki jako całości.
20.3 Ramy analizy; krótki przegląd
Gospodarka-jako całość składa się z wielu milionów podmiotów gospodarczych:
Tak na szczeblu centralnym, jak i lokalnym. Ich indywidualne decyzje wyznaczają łącznie wydatki całkowitej gospodarce dochód całkowity i ogólny wielkość produkcji dóbr i usług.
Gospodarstwa domowe – dysponują czynnikami produkcji lub – inaczej –nakładami niezbędnymi w procesie produkcji. Są także faktycznymi właścicielami przedsiębiorstw.
Gospodarstwa Domowe oferują przedsiębiorstwom podaż usług czynników produkcji, przedsiębiorstwa zaś wykorzystują te czynniki do wytwarzania dóbr i usług. Tym usługom odpowiadają pewne płatności..
Ruch okrężny
Istnieją trzy sposoby mierzenia skali działalności gospodarczej. Możemy, zatem mierzyć;
a) Wartość wytworzonych dóbr
b) Poziom dochodów czynników produkcji, który reprezentuje wartość dostarczonych przez nie usług.
c) Wartość wydatków na dobra i usługi
Dochody czynników produkcji muszą być równe wydatkom gospodarstw domowych, ponieważ założyliśmy, iż wszystkie dochody, są wydatkowane. Wartość produkcji musi się równać całkowitym wydatkom na dobra i usługi, ponieważ przyjęliśmy założenie, iż wszystkie zostają sprzedane.
Produkt krajowy brutto-jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.
PBK -mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce kraju.
Gospodarka zamkniętą – nazywamy gospodarką, w której nie występują związki z zagranicą.
Wartość dodatnia –jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego (danego)procesu produkcji.
Wartość dodatnią oblicza się przez odjęcie od wartości dóbr wyprodukowanych przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr.
Dobra finalne- to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (inwestycyjne)-np. maszyny - nabywane przez przedsiębiorstwa.
Dobra pośrednie-to dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach gdzie są zużywane.
Inwestycje - są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa
Oszczędności-to ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług
Y -będziemy oznaczać PKB, który jest tożsamy z wartością dochodów gospodarstw domowych.
C-wydatki konsumpcyjne
S -Oszczędności
S=Y-C oraz Y=C+S
SYMBOL = oznacza ‘’jest Identycznie równy ( tożsamy)na mocy definicji’’
Dobra finalne – są to dobra, które nie zużywają się całkowicie w procesie produkcji w danym okresie
Zapasy – to dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży
Zapasy nazywaliśmy KAPITAŁEM OBROTOWYM. Ponieważ nie zużywają się one całkowicie w produkcji ani nie zostają sprzedane w bieżącym okresie, są uznawane w za dobra kapitałowe. Powiększanie zapasów jest, więc równoznaczne z inwestycjami kapitał obrotowy. Kiedy zapasy obniżają się, wtedy traktujemy to jako inwestycje ujemne lub – inaczej – dezinwestycje.
Źródłem dochodów państwa są zarówno podatki bezpośrednie T e nakładane na dochody jak i podatki pośrednie T e zwane inaczej PODATKAMI OD WYDATKÓW
Podatki nakłada się, aby móc sfinansować dwa rodzaje wydatków państwa. Wydatki na dobra i usługi G obejmują zakupy przez państwo dóbr i usług.
Państwo ponosi też wydatki związane z finansowaniem PŁATNOŚCI TRANSFEROWYCH albo – inaczej – ŚWIADCZEŃ SPOŁECZNYCH –B
PKB w cenach rynkowych
PKB w cenach czynników wytwórczych
Rachunek dochodu narodowego, konsumpcję C ,inwestycje I i wydatki państwa G wyrażamy w cenach rynkowych, łącznie z podatkami pośrednimi od dóbr i usług , to wartość dodaną lub – inaczej - produkcje netto wytworzoną w gospodarce można zapisać jako C + I + G w rezultacie
PKB w canach rynkowych = C+ I + G
Y=PKB e cenach czynników produkcji =C+I+G – T
ROZPORZĄDZALNE DOCHODY OSOBISTE – są to dochody gospodarstw domowych po uwzględnieniu podatków bezpośrednich % płatności transferowych. Wielkość ta informuje nas o tym, ile gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na wydatki i oszczędności
Rozporządzalne dochody osobiste wynoszą, zatem Y+B+T d
Eksportem X nazywamy dobra, które zostały wytworzone w kraju a następnie sprzedane za granicę
IMPORT (Z) to dobra, które są produkowane za granicą i tam nabywane na potrzeby gospodarki krajowej
Gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa i państwo mogą dokonywać importu, Z który nie jest częścią produkcji krajowej i nie kreuje dochodów czynników wytwórczych. Dobra importowane nie zostają wykazane w PKB ujmowanym od strony produkcji, który odnosi się tylko do wartości dodanej przez producentów krajowych. Import zostaje jednakże ujęty w wydatkach na dobra finalne.
W związku z istnieniem w gospodarce otwartej handlu zagranicznego możemy zmodyfikować naszą formułę obliczania PKB w cenach czynników produkcji w następujący sposób Y=C+I+G+X-Z-T=C + I +G+ NX –T
S+(T d +T e –B)+Z=I+G+X – suma odpływów z obiegu musi być nadal równa sumie dopływów.
Nadwyżka sektora prywatnego prywatnego-I to odpływ z ruchu okrężnego. Musi mu odpowiadać dopływ o tej samej wielkości. Źródłem tego dopływu może być albo deficyt budżetu państwa, G+B-T e _T d albo eksport netto NX tj. nadwyżka wpływów z eksportu nad wydatkami na import
Przepływ netto dochodów majątkowych to nadwyżka napływu dochodów z własności z tytułu usług czynników produkcji świadczonych za granicą nad odpływem dochodów z własności pozostałych w wyniku świadczenie przez cudzoziemców usług czynników produkcji w Wielkiej Brytanii
PNB jest miernikiem całkowitych dochodów kraju, niezależnie od miejsca(kraju)świadczenie usług PKB powiększonemu o dochody netto t tytułu własności za granicą
AMORTYZACJA zwana inaczej zużyciem kapitału trwałego, jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia
AMORTYZACJA jest kosztem ekonomicznym, ponieważ dotyczy zasobów zużywanych w procesie produkcji
DOCHÓD NARODOWY jest to produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce. Oblicza się przez odjęcie amortyzacji od PNB w cenach czynników produkcji.
Dochód narodowy to ilość pieniędzy, jaką dysponuje na wydatki na dobra i usługi po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy
PNB w ujęciu nominalnym mierzy się w cenach bieżących tj. takich, które istniały w okresie, gdy osiągano składające się na PNB dochody
Realny PNB koryguje nominalny PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących pewnym okresie najczęściej określanym jako rok Bazowy lub podstawowy
Delator PNB jest to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących)do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych) wyrażony w postaci wskaźnika
Realny PNB jest prostym miernikiem fizycznym produkcji wytworzonej w gospodarce w roczna zmiana procentowa jego poziomu informuje o tempie wzrostu gospodarczego
REALNY PNB per CAPITA jest to realny PNB podzielony przez liczbę mieszkańców kraju
Przy danym poziomie realnego PNB im większa jest liczba ludności tym mniejsza będzie liczba dóbr i usług przypadających na 1 osobę
Prosty miernik przeciętnego poziomu stropy życiowej w jakimś kraju
PNB znajduje zastosowanie jako miernik wielkości produkcji dóbr i usług w gospodarce, byłoby pożądane, aby rachunek PNB obejmował swym zasięgiem możliwie jak najszerszy obszar działalności gospodarczej W praktyce występują dwa problemy utrudniające włączenie całej produkcji do PNB >PO PIERWSZE niektóre efekty uboczne gospodarczej działalności człowieka takie jak hałas, zanieczyszczenie środowa i korki drogowe wpływają na wzrost uciążliwości życia. Powinniśmy, zatem wprowadzić poprawkę na te efekty uboczne
Istnieje również wiele pożądanych społecznie dóbr i usług, które nie są wliczone do PNB, ponieważ nie są one objęte transakcjami rynkowymi i brak jest ich mierników wartości.
Szacuje się wprawdzie wartości pozostałe w efekcie tego rodzaju działalności. Ale przy założeniach o wysokim stopniu umowności. W konsekwencji Wyniki tych szacunków mieszczą się w bardzo szerokim przedziale od 3 % do 25% PNB
Wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto DEN wskaźnik ten koryguje PNB Tak, aby stało się ono bardziej adekwatnym miernikiem poziomu dobrobytu w danym kraju.
21. DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO
PRODUKCJA POTENCJALNA – jest to wielkość produkcji, która wytworzyłaby gospodarka gdyby wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni wykorzystane
Produkcja potencjalna ma tendencje do równomiernego wzrostu w miarę zwiększenie zasobu czynników wytwórczych % gospodarce. Produkcja potencjalna zmienia się powoli
Jest to produkcja, jaką można by osiągnąć gdyby wszystkie rynki w gospodarce znajdowały się w stanie równowagi.
Johna Maynarda KEYNESA
Keynesistamji opowiadającymi się za interwencją państwa, które miała utrzymać produkcje na poziomie zbliżonym do potencjalnego.
Miltion Friedman
AD – popyt globalny C popyt konsumpcyjny, I popyt inwestycyjny
Otrzymujemy:
AD=C+I
ROZPORZĄDZALNE DOCHODY OSOBISTE – są to dochody, jakie gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw, powiększone o wpłaty transferowe otrzymywane od państwa i zmniejszone o podatki bezpośrednie płacone państwu. Są to inaczej dochody, jakie gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki lub oszczędności
FUNKCJA Konsumpcji= obrazuje wielkość zamierzonej konsumpcji globalnej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.
AUTONOMICZNYM POPYTEM KONSUMPCYJNYM – OZNACZA POPYT NIEZALEŻNY OD WIELKOŚCI DOCHODU
KARAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI – jest to część każdego dodatkowego funta dochodu rozporządzalnego, która gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcje
POPYT INWESTYCYJNY – oznacza zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny ) oraz stanu zapasów
Popyt inwestycyjny przedsiębiorstw zależy głównie od ich przewidywań co do tempa wzrostu popytu na ich produkty na ich produkty
POPYT GLOBALNY jest to suma, która przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu
Popyt Globalny –to po prostu popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych C plus popyt inwestycyjny przedsiębiorstw I
W sytuacji, gdy popyt globalny spada poniżej poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie , przedsiębiorstwa nie mogą sprzedać tyle ,ile pragnęłyby . Mówimy ze występuje PRZYMUSOWA nadwyżka zdolności wytwórczych
Przy stałych cenach i płacach RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA na rynku dóbr istnieje wtedy, kiedy popyt globalny lub inaczej – planowane globalne wydatki dokładnie zrównają się z faktycznie wytworzona produkcją.
Planowane zmiany zapasów są już włączone do globalnego popytu inwestycyjnego I
SPADEK POPYTU GLOBALNEGO 21.6
Funkcja popytu globalnego AD;
Nachylenie krzywej AD zależy wyłącznie od krańcowej skłonności konsumpcji (MPC)
-wydatków autonomicznych
takie wydatki, które są nie zależne od dochodu
Zmiany wydatków autonomicznych prowadza do równoległych przesunięć krzywej AD
Popyt inwestycyjny zależy przede wszystkim od bieżących oczekiwań przedsiębiorstw dotyczących przyszłego popytu na ich produkcję
Keynes dowodził ze popyt inwestycyjny może wykazywać znaczne wahania silnie reagujące na bieżący pesymizm lub optymizm w ocenie przyszłości i nazwał to zjawisko NATURALNYM INSTYNKTEM INWESTORÓW
MNOŻNIK 21.7
MNOŻNIKIEM – nazywamy stosunek zmiany produkcji w punkcie równowagi do powodującej ja zmiany w wydatkach autonomicznych
MNOŻNIK – informuje jak zmieni się produkcja w wyniku zmiany popytu globalnego
Mnożnik jest większy od 1 ponieważ każda zmiana autonomiczna popytu inwestycyjnego uruchamia dalsze zmiany popytu konsumpcyjnego
MNOŻNIK = 1
_______
1- MPC
Początkowy spadek popytu inwestycyjnego 9 spowoduje ostatecznie spadek produkcji równowagi o 30
Odjęcie MPC od jedności daje krańcową skłonność do oszczędności ( MPS) im jest ona wyższa tym większa cześć każdej dodatkowej jednostki dochodu wypada z ruchu okrężnego powiększając oszczędności
Paradoks zapobiegliwości –zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe pragną poczynić przy każdym poziomie dochodu prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniając równowagę . nie następuje natomiast zmiana oszczędności w punkcie równowagi nadal muszą się one równać się planowanym inwestycją
22. GLOBALNY POPYT, POLITYKA FISKALNA I HANDEL ZAGRANICZNY
PODSTAWOWE POJĘCIA:
Polityka fiskalna – decyzje rządu dotyczące wydatków i podatków.
Polityka stabilizacyjna – obejmuje działania rządu zmierzające do utrzymania poziomu produkcji, tak aby PNB był blisko poziomu zapewniającego pełne wykorzystanie czynników wytwórczych (pełne zatrudnienie).
Deficyt budżetowy - nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami. Państwo finansuje zwykle swój deficyt, zapożyczając się u społeczeństwa poprzez sprzedaż obligacji. à
DŁUG PUBLICZNY (narodowy) – suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych
Udział państwa w ruchu okrężnym – państwo włącza się do ruchu okrężnego poprzez zakup dóbr i usług ( wydatki państwa G zwiększają łączny popyt), oraz poprzez ściąganie podatków Td i Te (pomniejszonych o transfery zasiłków [B]) które sprawiają, że dochody rozporządzalne są mniejsze od dochodu i produktu narodowego.
Rys. 21.1
DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY(YD) to dochód narodowy (Y ≡ C + I + G) pomniejszony o podatki netto (NT)
YD = Y – NT = Y – tY = Y(1 – t)
Podatki netto (NT) - podatki minus transfery (B)
Stopa procentowa ( t ) – np. jeśli podatki wynoszą 20 % dochodu narodowego to stopa = 0,2
WPŁYW WYDATKÓW PAŃSTWOWYCH ( G ) NA POZIOM PRODUKCJI
Wzrost G wywołuje wzrost poziomu produktu społecznego odpowiadającego warunkom równowagi ( linia 45 ) o wielkość równą iloczynowi mnożnika i przyrostu G. w czasie recesji, gdy równowaga następuje na niskim poziomie produkcji, wzrost wydatków państwa (G) podwyższa łączny popyt i poziom produkcji zapewniający równowagę.
Rys. 21.3
WPŁYW WYDATKÓW NETTO ( NT) NA POZIOM PRODUKCJI
Zwiększenie stopy opodatkowania netto obniża poziom produkcji zapewniający równowagę, a obniżenie stopy opodatkowania netto prowadzi do ustalenia poziomu równowagi (linia 45) na wyższym poziomie produkcji.
Stopa podatków netto t wzrasta, gdy:
1) rząd podnosi podatki bezpośrednie
2) rząd ogranicza stopę subsydiów, np. zasiłki za bezrobotnych
Rys. 21.4
POŁĄCZONY EFEKT WYDATKÓW PAŃSTWOWYCH I OPODATKOWANIAà
Mnożnik zrównoważonego budżetu – oznacza że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji.
DZIAŁANIE MNOŻNIKA PRZY PROPORCJONALNYCH PODATKACH
KSK’ (krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu narodowego) = KSK (1 – t )
Modyfikacja mnożnika z poprzedniego rozdziału ( w tamtym rozdziale była KSK z dochodu rozporządzalnego) :
Mnożnik = 1 / 1 – KSK’
Budżet – zapis planu wydatków i sposobów ich finansowania; określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa.
DEFICYT BUDŻETOWY PAŃSTWA = G – NT
G – wydatki państwa na dobra i usługi
NT – j.w.
Trzy wielkości, które określają stan budżetu:
1) stopa podatkowa (t)
2) ...
poeme2