ANALIZA SPOŁECZEŃSTWA
Zbiór społeczny-grupa osób charakteryzująca się pewną cechą wspólną (miriam:). Ma charakter statyczny.
Zbiorowość społeczna-pewna liczba osób, pomiędzy którymi wytworzyła się i utrzymuje się, chociaż na krótko więź społ.
Więź społ.-coś, co ludzi wiąże, relacje, powiązania. Ma charakter żywy.
Zbiorowości składające się na społ.: 1)zbiorowość terytorialne-takie, w których relacje kształtują się, dlatego, że ludzie znajdują się na pewnym terytorium, 2)grupy społeczne-zbiorowości, w których podstawowym czynnikiem więziotwórczym są cele. Członkostwo w grupie jest wyraźnie określone i w grupie społ. są wyraźnie określone zasady funkcjonowania (stosunki społ.), 3)kręgi społ.-porównywane z grupami, to, co w grupie wyraźnie określone i jednolite w kręgach nie jest, a np. cele nie są jednolite, ale bardzo podobne (kręgi koleżeńskie, sąsiedzkie), 4)zbiorowości kulturowe-kultura jest tym, co wiąże (język, obyczaje, religia) np. naród, chrześcijanie, górale, 5)zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań-zbiegowisko, tłumy (manifestujący, niszczący i demonstracyjny), publiczność, audytorium, 6)wspólnoty (społeczności)-takie grupy osób, które w ramach swoich członków zaspokajają swoje najważniejsze potrzeby.
Społeczeństwo-to dopełniające się i krzyżujące różnego rodzaju zbiorowości połączone więzami opartymi na wspólnym terytorium, kulturze, religii, więzach gosp., wspólnych instytucjach centralnych, wspólnych losach dziejowych.
Klasa społ.-to taki zbiór, który został wyróżniony na podstawie kryterium ekonomicznego. (bogata, średnia, biedna).
Struktura klasowa społeczeństwa: 1)ARYSTOTELES twierdził, że proporcje pomiędzy klasami mają wpływ na stabilność społ. 2)funkcje stabilizacyjną przypisywał klasie średniej 3)obecnie klasa średnia ma również rozwijającą, modernizującą gospodarki 4)klasa biedna nie może mieć funkcji rozwijającej, bo oni sami sobie nie radzą, klasa bogata-jest ich za mało, nie można na nich liczyć, klasa średnia jest tą klasą, która ma funkcję rozwijającą, bo oni chcą mieć lepiej, więc się rozwijają 5)oceniając poziom rozwoju klasy średniej odwołujemy się do dwóch kryteriów: obiektywne-poziom dochodów i subiektywne-poziom aspiracji, umiejętności, wyobraźnia ekonomiczna (wiąże się z poziomem wykształcenia.
Koncepcje klas: 1) koncepcja klasyczna opiera się na założeniu, że podział ekonomiczny opiera się na własności środków produkcji (bogaci posiadają środki produkcji) 2)koncepcja elit politycznych-wiąże podział klasowy z przynależnością rządzących (bogaci) lub rządzonych (biedni) (średni-, np. docenieni przez rządzących) 3)koncepcja-łączy klasę z kategorią zawodową: pewne zawody łączą się z klasą biednych a inne z klasą bogatych.
Modelowe struktury klasowe: 1)piramidalna, 2)klepsydralna, 3)romboidalna.
Struktura warstwowa społeczeństwa
Warstwa społ.-grupa ludzi zajmujące w społeczeństwie wyższe lub niższe.
Kryteria uwarstwowienia społecznego: 1)poziom zamożności 2)prestiż 3)styl życia 4)rodzaj wykonywanej pracy 5)miejsce zamieszkania
Rodzaje więzi: (Znamierowski) 1)naturalne-opiera się na gruncie biologicznym 2)stanowione-narzucone przez kogoś, powiązania zostały ustalone 3)zrzeszeniowe-wytwór samych członków danej zbiorowości//nie występuje zbiorowość, zbiorowość, której więzi występują w formie czystej, więzi nachodzą na siebie//
Więź społeczna-ogół powiązań, połączeń, zależności łączących, jednostki, podgrupy, większą całość zdolną do istnienia i funkcjonowania.
PROCESY SPOŁECZNE
Proces-seria powiązanych ze sobą zjawisk, wywołujących określony skutek.
Procesy społeczne-procesy, które złożone są ze zjawisk społecznych, który prowadzi do zmian jednostek jednostek zbiorowości.
Zjawiska społeczne-zjawiska będącym wynikiem oddziaływania ludzi na siebie. Zmiana ludzi, sposobów zachowania wartości, zmiana klasy, zachowań.
Rodzaje procesów: przystosowawcze, współpracy, współzawodnictwa, konfliktu, ruchliwości społecznej, dezorganizacji, reorganizacji.
Podział procesów ze względu na rodzaj skutków: 1)integracyjne-łączą 2)dezintegracyjne-dzielą.
Proces przystosowania w sensie społecznym-człowiek znajduje się w nowej zbiorowości (inne normy, zasady), może być integracyjny i dezintegracyjny. ETAPY: 1)reorientacja psychologiczna-rozpoznanie nowej sytuacji 2)tolerancja- jednostki już funkcjonują w nowej rzeczywistości, ale się z nią nieutożsamiają 3)akomodacja-tolerancja, ale z pewnymi ustępstwami 4)asymilacja-w wyniku przystosowania ujednolicają się zasady, normy, itd.
Czynniki wpływające na przebieg procesów społecznych: 1)czynniki zależne od człowieka-postawy 2)czynniki niezależne 3)czynniki sytuacyjne.
Proces współpracy-ma miejsce, jeśli pewien cel realizowane jest, przez co najmniej dwie osoby wspólnie. Ludzie współpracują, aby osiągnąć lepsze korzyści. Aby proces współpracy był twórczy, musi opierać się na dwóch podstawach: korzyści (ekonomiczne lub wymierne, np.satysfakcja) i postawy. Rodzaje współpracy: 1)twórcza oparta na korzyściach postawach 2)konfliktotwórcza (oparta wyłącznie na korzyściach).
Proces współzawodnictwa-ma miejsce, jeśli cel występuje w ograniczony możliwościach. Nie każdy może go osiągnąć. Rodzaje współzawodnictwa-1) twórcze-motywuje do powstania czegoś nowego, nie niszczy przeciwnika, mobilizuje go do osiągania lepszych efektów 2)konfliktotwórcza- dąży do wyeliminowania przeciwnika 3)spontaniczne-sytuacja szczególna, ludzie nie kierują się postawami. Sytuacja sama wymusza zachowanie. (Reagujemy spontanicznie, np. pożar)
Procesy konfliktów-1)w ujęciu szerokim-sprzeczność 2)w węższym znaczeniu-sprzeczność, która prowadzi zachowań zmierzających do podporządkowania innych podmiotów utrudniających realizację celu-konflikt antagonistyczny-wróg 3)nie ma sprzeczności, ale są wrogie postawy-antagonizm. Antagonizmy mogą być wynikiem przebrzmiałych konfliktów lub mogą być spowodowane przez oddziaływanie ludzi i grup.
2 poglądy na temat konfliktów: tradycyjny i współczesny: 1)istota (konflikt można uniknąć/konflikt jest nieunikniony) 2)przyczyny powstania (błędy, działanie osób konfliktowych (podżegacze)/konflikt jest obiektywnym elementem rzeczywistości 3)wpływ konfliktu na funkcjonowanie grupy (negatywny/różny wpływ) 4)zadania instytucji w warunkach funkcjonowania konfliktu (eliminowanie konfliktu/konflikt należy analizować, kierować jego przebiegiem i rozwiązywać w taki sposób by dało korzyści. Optymalne funkcjonowanie grupy nie jest możliwe w warunkach konfliktu/optymalne funkcjonowanie grupy wymaga konfliktu, ale na pewnym umiarkowanym poziomie. //jeśli konflikt przebiega wraz z przyczynami to jest on korzystny, a jeśli zapomnimy przyczyn-zła sytuacja//
Metody rozwiązywania konfliktów: 1)metoda dominacji i tłumienia (narzucanie rozwiązania może rodzić negatywne postawy, tłumi konflikt, ale go nie rozwiązuje) 2)kompromis: klasyczny-dwustronne ustępstwa, arbitraż-arbiter rozwiązuje o rozwiązaniu 3)twórcze rozwiązywanie konfliktów: a)poszukiwanie rozwiązywania na podstawie negocjacji, które zadowoli obie strony, nie daje szybkiego rozwiązywania, ale jest skuteczne, b)konfrontacje-spotkanie całych grup biorących udział w konflikcie; w tłumie może dojść do rozbudzenia konfliktu c)sposób celów nadrzędnych-cel nadrzędny może rozwiązać konflikt, np. pogrzeb w rodzinie spowoduje zakończenie konfliktu, który wyda się nie istotny.
Procesy ruchliwości społecznej: ruch społeczny-przemieszczanie się jednostek grup w przestrzeni społecznej (towarzyszy przestrzeni geograficznej).
Rodzaje ruchliwości społecznej: 1) ruchliwość pionowa polega na zmianie (w wyniku) ruchliwości), którą oceniamy jako pozytywna lub negatywną 2) ruchliwość pozioma polega na zmianie uwarunkowań społecznych, ale nie zmienia się pozycja jednostek zbiorowości 3)ruchliwość wahadłowa polega, na przeniesieniu się np. między miejscem zamieszkania a miejscem nauki, pracy, itp.
Proces dezorganizacji społecznej-ma miejsce wtedy, gdy w zbiorowości pojawiają się zjawiska i procesy odbiegające od tych, które można uznać za przydatne, a ich ilość jest taka, że zagraża sprawnemu funkcjonowaniu społeczności. Zjawiska o szczególnie dezorganizującym znaczeniu przyjęto nazywać problemem np. problemem społecznym polskiego społeczeństwa jest bezrobocie.
Procesy o charakterze dezorganizującym dzielimy na: 1)ogólne-dotyczą większej ilości zbiorowości 2)specyficzne-dotyczą, są charakterystyczne dla wąskiej grupy zbiorowości, poszczególnych zbiorowości.
Reorganizacja-ciąg działań zmierzających do przywrócenia stanu normalnego funkcjonowania zbiorowości.
Sposoby reorganizacji (działania): 1)reformy-istotą metody reform jest sięganie do przyczyn dezorganizacji, metoda reform wymaga dłuższego okresu czasu, nie ma skutków od razu 2)metoda inżynierii społecznej-cząstkowe oddziaływanie na skutki zjawisk dezorganizacji, skutki SA od razu, ale są krótkotrwałe.
SOCJOLOGICZNE UJĘCIE ROZWOJU SPOŁECZNEGO
Zmiana-ma miejsce wtedy, kiedy w danej zbiorowości pojawiają się nowe elementy, zanikają istniejące i powstaję nowe relacje.
(Jeśli przybywa elementów zbiorowości to mówimy o ROZWOJU a gdy zanikają to mamy do czynienia z REGRESEM.
Postęp-ma miejsce wtedy, jeśli zmiany zachodzące w danej zbiorowości prowadzą tą zbiorowość do stanu uznanego za modelowy, pożądany.
Rodzaje zmian: 1)regresywna-polega na cofaniu się systemu do stanu z przeszłości, zarówno tych sprawdzonych jak i tych zdezaktualizowanych 2)adaptacyjne-są to zmiany, które prowadzą nowych teorii do istniejącego już systemu 3)innowacje-zmiany bardzo wyraźnie sięgają do podstaw systemu i prowadzą do jego zmiany.
Przyczyny oporów wobec zmian:1)brak zrozumienia istoty zmiany 2)obawa o utratę dotychczasowej pozycji, wynagrodzenia czy premii 3)aktywne działanie przeciwników zmian, potęgujące stan napięcia 4)sposób wprowadzenia zmian 5)koncentrowanie się na zmianach personalnych ^) wprowadzenia zmian bez uwzględnienia utrwalonych w organizacji wzorów, norm, powiązań, itd.
Sposoby przezwyciężania oporów wobec zmian: 1)tworzenie opinii o konieczności zmian 2)tworzenie wizji dotyczących funkcjonowania organizacji już po wprowadzeniu zmian 3)przekazywanie informacji o potencjalnych korzyściach wynikających z wprowadzenia zmian 4)zaangażowanie w proces zmian osób cieszących się autorytetem w organizacji 5)tworzenie w organizacji atmosfery zaufania i szczerości 6)aktywna rola władzy organizacji wyrażająca się w inspirowaniu i planowaniu zmian.
Czynniki powodujące zmiany społeczne: 1)innowacje techniczne, naukowe (wprowadzenie ich w życie) 2)dyfuzja rozwiązań-przenoszenie rozwiązań z jednego społeczeństwa do innego 3)ruchy społeczne-masowe dążenia i działania ludzi np. „Solidarność”, potrzeba zmian pewnej grupy.
Rodzaje ruchów społecznych: 1)Rewolucyjny: a)przebiega szybko b)szeroki zasięg przedmiotowy, wiele dziedzin c)spotyka się z oporem pewnych grup 2)Ewolucyjny: a)większy zakres przedmiotowy b)dłuższa perspektywa czasowa c)nie narusza istotnych zasad funkcjonowania systemu d)nie spotyka się z oporem 2)Ekspresywny: a)sposób wyróżniania poglądów niewielkiej grupy osób.
Świadomość społeczna –poglądy i opinie funkcjonujące w społeczeństwie np. poglądy polityczne, religijne, filozoficzne
Podział świadomości społ.:świadomość odzwierciedlająca rzeczywistość (ideologie, opinia publiczna).
Ideologia-są to poglądu, opinie uzasadniające potrzeby wprowadzenia zmian i pokazujące kierunek zmian.
Kryteria oceny ideologii: 1)Kryterium rezonansu społ.-jeżeli dana ideologia spotyka się z akceptacją większości społeczeństwa, to oceniamy ją pozytywnie 2)Kryterium w postaci oceny, jaki nastąpił w wyniku wdrożenia ideologii ze stanem, jaki ta ideologia przestawiła.
Opinia publiczna (CECHY): 1)odnosi się do spraw nawiązanych przez władze publiczne 2)jest to opinia dużej lub nawet b. dużej części społeczeństwa 3)jest to opinia ujawniana publicznie 4)dotyczy problemów drażliwych, kontrowersyjnych.
Opinia społeczna-opinia pewnej grupę ludności na określony temat.
(nie każda opinia społeczna jest opinią publiczną)
Świadomość irracjonalna-odbiega od rzeczywistości (utopie, mity). Utopia-wyidealizowana wizją społeczeństwa lub danej zbiorowości. Mity-wierzenia podkreślające szczególną rolę jakiejś zbiorowości czy osób, rolą mitów jest podtrzymywanie ducha, nadziei danej zbiorowości w szczególnych, trudnych sytuacjach.
UWARUNKOWANIA ZACHOWAŃ CZŁOWIEKA
Piramida potrzeb wg Maslowa: stetyczne, wiedzy i rozumienia, samorealizacji i uznania, przynależności, bezpieczeństwa, fizjologiczne (trójkącik).
Bodźce: 1)wewnętrzne 2)zewnętrzne (środowiskowe).
Wpływ osobowości na zachowanie: OSOBOWOŚĆ-są to ukształtowane przez otoczenie poglądy człowieka, jego myśli, wierzenia, zasady, reguły postępowania, a w konsekwencji zachowanie.
Wpływ postaw na zachowanie: POSTAWA-gotowość człowieka do określonego sposobu zachowania się w stosunku do różnych obiektów: ludzi, zwierząt, przyrody.
Czy można postawę poznawać/kształtować?? Trzeba je poznawać i jeśli są złe należy ja kształtować.
Jak to zrobić?? 1)Diagnozowanie 2)oddziaływać na element poznawczy albo emocjonalny.
Budowa postawy: ELEMENTY WEWNĘTRZNE: 1)element poznawczy-wiedza na temat obiektu, postawy, bądź nasze przypuszczenia dotyczące obiektu, postawy 2)element emocjonalny-uczucia związane z obiektem, postawą np. szacunek, strach, miłość, itp. Oraz jeszcze (zewnętrzny) element behawioralny-sposób uzewnętrzniania się postawy: gesty, minka.
Rodzaje postaw: 1)ze względu na kierunek: pozytywne, negatywne, obojętne 2)ze względu za budowę postawy: a)pełne (są w nich 3 elementy budowy postawy: poznawczy, emocjonalny, behawioralny) b)niepełne (gdy brakuje jakiegoś elementu) ***postawy niepełne o zabarwieniu emocjonalnym to postawy stereotypowe 3)ze względu na stosunek do norm (prywatnych, społecznych, ekonomicznych, religijnych) a)konformistyczne-uznania, przyjmowanie norm, zachowanie zgodne z nimi b)nonkonformistyczne-odrzucanie norm, działania zmierzające do zmian tych norm c)legalistyczna-przestrzeganie norm ze względu na ich charakter(„ślep” przestrzeganie) d)przestępcza-gotowość do łamania norm.
METODY I TECHNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH
Metoda Badawcza całkowity sposób postępowania zmierzający do wyjaśnienia problemu badawczego
Technika badawcza jest to część metody (element) polegający na zbieraniu materiału empirycznego.
Metoda badań terenowych Metoda pozwalająca poznać zbiorowości terytorialne (na ogół małe) w rzeczywistych (naturalnych) warunkach funkcjonowania tej zbiorowości. Odnosi się do zbiorowości, którą „badacz” bez specjalnych „instrumentów badawczych” może poznać.
3 typy badań 1. Badania typu etnologicznego: np. badania kultury, są to badania o charakterze jakościowym, właściwa metoda badań – obserwacja uczestnicząca, raport zbliżony do opisu beletrystycznego. 2. badania typu socjologicznego: odnoszą się do takich zagadnień, które rozwiązuje się poprzez analizy o charakterze jakościowo-ilościowym. W badaniach tego typu wykorzystuje się 2 podstawowe techniki badawcze: analiza dokumentów, techniki kwestionariuszowe, obserwacja (może być ale nie musi). Badania kończą się raportem przybliżającym jakościowym i ilościowym. 3. badania typu socjopsychologicznego: są nastawione na poznanie świadomości członków dane zbiorowości (świadomość – postawa, opinia, pogląd), techniki kwestionariuszowe, badania o charakterze jakościowo-ilościowym.
Obserwacja (warunki aby była techniką badawczą) 1.musi być spełniona cecha celowości, 2. systematyczność, 3. przygotowanie do badań (najpierw trzeba poznać problem)
Badania typu socjologicznego Analiza dokumentów DOKUMENTY – różnego rodzaju źródła informacji na temat problemu badawczego (notatki, sprawozdania, nagranie dźwiękowe, książki, inskrypcje (zapisy w metalu stałym)) DOKUMENTY OSOBISTE – materiały o charakterze pisemnym przybliżające pewien problem badawczy, napisane przez ludzi, którzy w życiu danej zbiorowości uczestniczyli. Jest ich mało, możliwe fałszerstwo. Techniki kwestionariuszowe KWESTIONARIUSZ zbiór pytań – wywiad – ankieta – najważniejsze pytania, różny udział badacza w procesie badawczym, po ankiecie – opracowanie wyników, wywiad przeprowadza osoba, która zna się na problemie.
Niebezpieczeństwa związane z techniką ankiety: 1.respondent nie ma zdania na dany problem, ale udziela odpowiedzi, 2. respondent ma odpowiedź ale jej nie udziela, 3. respondent ma odpowiedź ale udziela innej. // Należy stosować badania sprawdzające //
Metoda badań terenowych –Etapy: 1. Określenie problemu badawczego, 2. sformułowanie hipotez i pytań, 3. określenie danych potrzebnych di analizy problemu, 4. Ustalenie populacji, 5. Dobór technik badawczych i ich próba, 6. Badania właściwe, 7. Analiza problemu badawczego w oparciu o zgromadzony materiał.
Eksperyment polega na badaniu pewnych problemów w celowo stworzonych warunkach. Bariery wykorzystania metody eksperymentu 1. charakter moralny, 2. charakter metodologiczny (zawiera się w konstrukcji metody, trudność doboru grup, może wynikać z tego, że już sam fakt bycia w grupie eksperymentalnej powoduje zmiany. Sposoby ograniczania barier metodologicznych Inna konstrukcja eksperymentu.
SOCJOTECHNIKA, CZYLI PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE SOCJOLOGII
Socjotechnika inżynieria społeczna- zespół dyrektyw dotyczących dokonywania racjonalnych przemian życia społecznego. Dyrektywy te, zwane dyrektywami socjotechnicznymi określają jak przy pomocy danych środków dokonywać celowych przemian społ. opierając się przy tym na ocenach i wartościach społecznych.
Podział Całościowa- w odniesieniu do dużych zbiorowości i wielu różnych problemów zbiorowości. Cząstkowa – nastawiona na zmianę tylko pewnych aspektów Argumenty Poppera 1. Jest metod, którą można stosować w każdej chwili. 2. okazuje się jak dotąd metodą zawsze skuteczną. 3. Ma większą szansę uzyskania uznania i poparcia społ. gdyż jej celem jest likwidacja istniejących problemów społ. a nie dążenie do ideału. 4. Charakteryzuje się prostotą wzorów, ich postrzegalnością, wręcz namacalnością. 5. cechują ją mniejsze konsekwencje działań szkodliwych i łatwość ich naprawy. 6. Łatwiej przy jej stosowaniu przezwyciężać trudności praktyczne rozumem niż siłą czy gwałtem.
Modele socjotechniki Model klasyczny zbiorowość zainteresowana zmianami zaleca badania wyspecjalizowanej instytucji. Instytucja te badania przeprowadza i na podstawie tych badań proponuje program naprawy. Model kliniczny w procesie diagnostycznym (jak i naprawczym) uczestniczy także sam zleceniodawca. Zleceniodawca może tak intensywnie uczestniczyć, że zmieni lub narzuci pewne rozwiązania. Model interwencyjny ma miejsce gdy proces badawczy i prognostyczny jest realizowany bez zainteresowania samego podmiotu.
Elementy składowe socjotechniki prowadzenie badań określanie zmian, które są potrzebne, dostosowawcze zmiany, zmiany o charakterze destruktywnym, konstruktywne – nowe rozwiązania. Określenie systemów sterujących (grupy ludzkie wprowadzające zmiany; muszą być lubiani i mieć autorytet) i systemów sterowanych (grupy, które zmianami się nie interesują) określenie środków działania, opracowanie reguł socjotechnicznych mają informować, podpowiadać, jakich środków używać, jak je stosować, żeby osiągnąć zmiany. Reguły mogą być zbudowane na zasadnie warunków wystarczających (np. aby osiągnąć cel wystarczy…), koniecznych (np. aby osiągnąć cel trzeba…) i zwiększających prawdopodobieństwo osiągnięcia celu (np. aby osiągnąć cel dobrze jest…).
Strategie socjotechniki Wyróżnia się w zależności od cech charakterystycznych systemu sterowanego, bądź zależności od tego jak system sterujący postrzega system sterowany. Strategia manipulacyjna stosowana jest gdy system sterowny złożony jest z jednostek biernych o postawach adaptacyjnych, polega na wdrażaniu różnorodnych zmian w założeniu, że zmiany te zostaną zaakceptowane. Strategia emancypacyjna może być odnoszona do zbiorowości złożonych z jednostek aktywnych, spontanicznych, pomysłowych. polega na uwalnianiu ludzi z ograniczeń, otwieraniu możliwości swobodnego działania.
Bariery transformacji polskiego społ. bariery tkwiące w samym procesie transformacji dylemat wielkiej improwizacji – budowa reguł socj...
kajkulka