JAK CAR KOZAKÓW PRZECHYTRZYŁ.pdf

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 1 of 3

JAK CAR KOZAKìW PRZECHYTRZYý

[ WładysławW.Serczyk ]

DlaczegoUkrainauzaleŜniłasięodRosji.

Dla Ukrainy zawarta przed 350 laty unia perejasławska okazała się w praktyce

aktempodporządkowaniasięRosji.Wtensposóbnadługielatarozstrzygnąłsię

losUkrainywEuropie.

WchodzącawwiekXVIIEuropaWschodniabyładalekaodstabilnościpolitycznej.

Konflikty,zatargiczywreszciewojnynietylkostałysięjednymzelementówjej

codzienności,alecogorszanieprowadziłydoutworzenianawschódodOdry

chociaŜby śladów trwalszego układu, opierającego się na ewentualnym,

dokonanymprzezRzeczpospolitą,RosjęiTurcję,podzialestrefinteresówwtym

regionie. Dymitriady (próby sięgania po moskiewski tron przez uzurpatorów)

pozostawiłyposobieniezaleczoneurazyisporyouŜywanietytułucarskiego.

Wyprawa cecorska 1620 r. nie tylko zakończyła się klęską i tragiczną śmiercią

Stanisława śółkiewskiego, ale oddaniem inicjatywy w ręce tureckie. Wsparcie z

kozackiej strony udzielone przez przeszło trzydziestopięciotysięczną armię,

dowodzoną przez hetmana Jakuba NerodęBorodawkę, a następnie Piotra

KonaszewiczaSahajdacznego,pozwoliłocoprawdastroniepolskiejjuŜwkolejnym

roku osiągnąć sukces w kampanii chocimskiej, ale równieŜ uświadomiło

KozaczyźniejejwłasnąsiłęiwywarłowpływnaodbudowanienaUkrainiehierarchii

prawosławnejzlikwidowanejwrezultacieuniibrzeskiej.Doprowadziłotowefekcie

do wystąpienia ZaporoŜców kierowanych przez Marka śmajłę, a następnie

podpisania ugody kurukowskiej, której postanowienia ograniczające swobodę

Kozakówbyłyprzeznichłamaneodpoczątku.UwaŜalibowiemoni,Ŝemająprawo

dosamodzielnegoprowadzeniarozmówzprzedstawicielamiinnychpaństwinie

tylko, zwyczajowo, porozumiewali się z chanami tatarskimi, ale nawet w

pierwszychmiesiącach1620r.wysłaliswojegoposłaIwanaOdyńcadoMoskwyz

deklaracjąsłuŜeniacarowiMichałowiFiodorowiczowi.

Car zbył ich paru okrągłymi zapewnieniami o swej Ŝyczliwości, pewną ilością

jedwabiu, czapką lisią oraz zaledwie czterema rublami wypłaconymi Odyńcowi.

Wiedział, Ŝe nadmierne okazywanie przyjaźni siczowcom moŜe doprowadzić do

odnowienia się konfliktu z monarchą Rzeczypospolitej, którego Kozacy byli

poddanymi.PrzecieŜdopieroco,bowgrudniu1618r.,wzawartymwDywilinie

rozejmieRosjamusiałazgodzićsięnietylkonapozostawieniewrękachpolskich

twierdzy smoleńskiej, lecz równieŜ przymknąć oczy na fakt, Ŝe królewicz

WładysławWazaniezrzekłsiętytułucarskiego.

Rosja patrzyła łakomie na ziemie ukraińskie. Stanowiły one waŜny element w

planach budowy potęŜnego państwa, gdyŜ ze względu na swoje połoŜenie

pozwalałykontrolowaćpoczynaniastaleniebezpiecznegoChanatuKrymskiegooraz

Turcji.ZRosjąłączyłaKozakówwyznawanareligia,atakŜewspólnyrodowódod

RusiKijowskiej.Oilestarszyzna kozackaskłonnabyładorozwaŜnego szukania

korzyści i porozumiewania się w sprawie przyszłego ustroju ZaporoŜa (pod

warunkiem potwierdzenia istniejących zwyczajowych wolności), o tyle gołota

masy kozackiej biedoty łatwo ulegała zmiennym nastrojom. Właśnie prości

Kozacy stanowili społeczność, na którą na Ukrainie mogło najbardziej liczyć

państworosyjskie.

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/car_kozacy.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 2 of 3

Wydarzenia biegły coraz szybciej. Pięć lat po ugodzie kurukowskiej, w 1630 r.,

wybuchło nowe powstanie kozackie, tym razem kierowane przez Tarasa

Fedorowicza.W1632r.senatodrzuciłdeklarowanąprzezKozakówchęćwzięcia

udziałuwelekcjipośmierciZygmuntaIII,alenowymonarchaWładysławIV

uznał reaktywowaną nielegalnie hierarchię prawosławną. W 1635 r. podjęto

decyzję o budowie twierdzy w Kudaku, w dolnym biegu Dniepru, która miała

powstrzymywaćKozakówodbuntów,aleoddziałysiczowcówIwanaSulimywybiły

załogęizniszczyływznoszoneumocnienia.

RokowaniazwysłannikamiRzeczypospolitejnieprzyniosłyrezultatuinaZaporoŜu

wybuchło nowe powstanie, tym razem kierowane przez Pawła Buta (Pawluka),

Karpa Skidana oraz Dymitra Huni. Stłumił je hetman polny koronny Mikołaj

Potocki, a wśród podpisów złoŜonych na akcie kozackiej kapitulacji znalazł się

równieŜ podpis Bohdana Chmielnickiego, podówczas pisarza wojskowego. Próby

podjęcia dalszej walki przez ZaporoŜców zostały skutecznie zdławione przez

wojska koronne. Krwawe represje spowodowały masowy exodus mieszkańców

Ukrainy do Rosji, co umocniło przekonanie o moŜliwości znalezienia obrony w

państwiecarów.

Powstanie Chmielnickiego w 1648 r. stanowił logiczne następstwo wydarzeń

rozgrywającychsię naUkrainie,zwłaszczazaśniezrozumieniaszlachtydlastale

rozbudowywanejukraińskiejświadomościnarodowej,szybkoprzekształcającejsię

w miarę kolejnych sukcesów oręŜa kozackiego w ukraińską świadomość

państwową. Opowiada o tym m.in. powieść "Ogniem i mieczem" Henryka

Sienkiewicza, niesłusznie obarczona grzechem szerzenia nienawiści i

przedstawieniawniekorzystnychbarwachmieszkańcówUkrainy.Tegotypuopinie

pojawiłysięcoprawdajuŜwchwilidrukupowieści,aledoprawdziwychnapaści

doszło dopiero w ostatnich kilkudziesięciu latach, gdy prawda o wydarzeniach

sprzed przeszło 300 lat stała się niewygodna dla oficjalnej ich wersji. Między

innymidlategowłaśniehoffmanowskaadaptacja"Ogniemimieczem"odczytana

zostałaprzezwielujakoodstępstwoodSienkiewicza,gdywrzeczywistościbyła

jedynieprzetworzonymnajęzykfilmutwórczymrozwinięciemautorskiejidei.

W Polsce Ludowej "Ogniem i mieczem" wydawano jedynie jako jedną z części

"Dzieł wszystkich". Przetłumaczona na polski, wyróŜniona radziecką nagrodą

państwową powieść historyczna pióra ukraińskiego pisarza Natana Rybaka pt.

"Radaperejasławska",traktującaopowstaniuChmielnickiego,zapewnepomyślana

byłajakosocrealistyczneuzupełnieniesienkiewiczowskiejTrylogii.Zkoleiostatnio

kijowscy autorzy piętnastotomowej popularnej historii Ukrainy, zupełnie nie

dostrzegając śmieszności swojego postępowania, powstanie Chmielnickiego

nazwalirewolucją,zaproponowali kanonizację samego hetmanakozackiegooraz

nadaniemuprzydomkuWielki.

Nie ulega wątpliwości, Ŝe w wypadku polskoukraińskiej wojny lat 16481654

mamy do czynienia z jednym z najwaŜniejszych wydarzeń w dziejach obydwu

narodów.Porazpierwszyzostałwówczassformułowanydośćjasny,zmieniający

sięwzaleŜnościodaktualnejsytuacjiistosunkusił,programbudowyniezaleŜnego

państwaukraińskiego,wykorzystującegowtejmierzezarównowzorypolskiejaki

kozackie.Chmielnicczyznastałasiębodajnajistotniejszymelementemukraińskiej

świadomości narodowej. Jednak zaangaŜowane w krwawą walkę strony nie

dostrzegły,Ŝeobokwyrosławtymczasiepotęga,którawcorazwiększymstopniu

zagraŜała ich samodzielności. Było nią państwo rosyjskie, nie tylko juŜ

odbudowanepozniszczeniachwywołanychterroremIwanaIV,wojnamizPolską

oraz zamieszkami wewnętrznymi, lecz wyraźnie zmierzające w kierunku

absolutyzmu, czegowyraźnymsygnałem stałosię SobornojeułoŜenije kodeks

praw, ustanowiony w 1649 r. za panowania cara Aleksego Michajłowicza.

NajszybciejmielitoodczućKozacy.

Osłabiona wojną Rzeczpospolita przestała zagraŜać Rosji, a wepchnięci przez

rozwój wydarzeń w rosyjskie objęcia Kozacy, którym zaczęła równieŜ zagraŜać

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/car_kozacy.html

2008-04-06

Historia Rosji - serwis historyczny

Page 3 of 3

Turcja,zdecydowaliostatecznieoddaćsiępodmoskiewskąprotekcję.Kremlpodjął

taką decyzję juŜ w 1651 r., jednak dopiero latem 1653 r. car zgodził się na

przyjęcie propozycji hetmana kozackiego. Wola monarchy znalazła takŜe swoje

odbicie w odpowiednim postanowieniu Soboru Ziemskiego. Na Ukrainę wyjechał

bojarzynWasylButurlin,którywimieniuAleksegomiałprzyjąćkozackąprzysięgę

nawiernośćcarowi.

Uroczystość odbyłasię wPerejasławiu 18stycznia1654 r.Uczestniczyław niej

całastarszyznakozacka.WychwalającecaraprzemówienieChmielnickiegozostało

przyjęte bez Ŝadnego sprzeciwu, gdy jednak w cerkwi Buturlin oczekiwał na

złoŜenie przysięgi, hetman zaŜądał, by bojarzyn w imieniu cara uroczyście

zadeklarował zachowanie kozackich wolności i majątków. Wysłannik carski

odmówił, a na przypomnienie, Ŝe tak przecieŜ postępują królowie w Polsce,

stwierdził: "Tego za wzór przyjmować nie moŜna. To nawet nieobyczajnie.

Królowiesąniewiernymi,apozatymtoniesamowładcy".

Kozacy, chcąc nie chcąc, ustąpili. Gdy po czterech dniach starszyzna poprosiła

Buturlinaodokumentypotwierdzająceistniejąceprzywileje,bymogłajepokazać

podkomendnym i poddanym na podległych jej terytoriach pułkowych, poseł

moskiewskiodmówił ponownie.WPerejasławiuprzysięgęzłoŜyły284osoby,na

całej Ukrainie ok. 130 tys. Odmówili: pułkownik Iwan Bohun wraz z

pułkownikami bracławskim, humańskim, kropiwniańskim i połtawskim. Woli

carskiej nie podporządkował się równieŜ Czarnobyl oraz całe miejscowe

duchowieństwo. Właśnie dlatego przysięgę przyjmowali duchowni sprowadzeni z

Moskwy.

Gdy27marca(6kwietnia)1654r.carwydałprzywilejdlawojskazaporoskiego,

okazałosię,ŜeoŜadnejwymarzonejsamodzielnościziemukraińskichniemoŜe

być mowy. Kontrola miejscowej administracji znalazła się w rękach urzędników

carskich,niepozwolonoKozakomnaznoszeniesięzPolskąiTurcją,generalnie

zabraniającprowadzeniawłasnejpolitykizagranicznej.Jedynieliczbęrejestrowych

podwyŜszonodo60tys.,zgodniezŜyczeniemstarszyznypotwierdzonoposiadane

przez nią dotychczasowe przywileje, a Hadziacz przekazano na własność

Chmielnickiemu.

W rezultacie unia perejasławska nie okazała się unią, czy nawet ukraińsko

rosyjskimsojuszemwojskowym,leczaktempodporządkowaniasięUkrainyRosji.

Jejbezpośrednimefektembyły:wzmocnieniepaństwarosyjskiego,wojnapolsko

rosyjska,wojnadomowanaUkrainieiruinakrajuorazzbliŜeniemiędzyPolskąa

ChanatemKrymskim.Charakterrzeczywistejuniimiałanatomiastugodazawarta

w Hadziaczu w 1658 r. między Rzeczpospolitą a Ukrainą, na mocy której ta

ostatniajakoKsięstwoRuskiestaćsięmiała,obokKoronyiWielkiegoKsięstwa

Litewskiego,trzecimrównoprawnymskładnikiemRzeczpospolitej.Niezostałaona

jednaknigdywprowadzonawŜycie.

SkomentujnaForum

Serwis Historyczny - Historia Rosji

http://www.rosja.osman.livenet.pl/art/car_kozacy.html

2008-04-06

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: