ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE
METODYKA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO
ROK AKADEMICKI 2010/2011
1. Co jest celem wychowania przedszkolnego w świetle podstawy programowej?
1) wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji;
2) budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe;
3) kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek;
4) rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi;
5) stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych;
6) troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych;
7) budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych;
8) wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne;
9) kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej;
10) zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji szkolnej.
2. Obszary w edukacji przedszkolnej zawarte w podstawie programowej wychowanie przedszkolnego.
1. Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych.
2. Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku.
3. Wspomaganie rozwoju mowy dzieci.
4. Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują
w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia.
5. Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci.
6. Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.
7. Wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i aktorem.
8. Wychowanie przez sztukę – muzyka i śpiew, pląsy i taniec.
9. Wychowanie przez sztukę – różne formy plastyczne.
10. Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowań technicznych.
11. Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń.
12. Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.
13. Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną.
14. Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania.
15. Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne.
3. Metody pracy w przedszkolu
Metoda nauczania określa sposób pracy nauczyciela z uczniem. Według Cz. Kupisiewicza jest to: „ celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnościami posługiwania się nią w praktyce, a także rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych.” Naczelne miejsce w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym zajmują metody oparte na działalności dziecka. Metody wskazują na czynności, które należy tak dobierać, aby osiągnąć zamierzone cele. Są to czynności zarówno wychowawcy, jak i wychowanka.
W „Podstawach pedagogiki przedszkolnej” pod red. M. Kwiatkowskiej znajduje się opis metod, które mogą być stosowane w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym. Wyróżnia się więc metody oparte na działaniu, na obserwacji i na słowie. Wśród metod wyróżnia się:
· metodę samodzielnych doświadczeń opartą na inicjatywie własnej dziecka ( w czasie zabaw, zajęć artystycznych, na temat dowolny w kontakcie z przyrodą itp. )
· metodę zadań stawianych dziecku przez nauczyciela, które dziecko rozwiązuje samodzielnie według własnego pomysłu
· metodę ćwiczeń polegającą na powtarzaniu przez dziecko odpowiednich czynności ( np. sprawności ruchowych, uczenia się prawidłowej wymowy itp.)
· metodę odtwarzania, na przykład podczas nauki wiersza, piosenki, tańca itp.
· metody słowne, do których należą rozmowy, opowiadania, zagadki, rozwijające procesy poznawcze i poszerzające zasób wiadomości dziecka
· metody żywego słowa oddziałujące na dziecko przez środki artystyczne, pomagające rozwijać wrażliwość uczuciową i estetyczną.
Do metod poglądowych opartych na bezpośrednim spostrzeganiu zalicza się:
ü metody obserwacji i pokazu przedmiotów – zjawisk, czynności
ü metody przykładu: przykład osobisty, poprzez widowisko teatralne, ilustracje
ü metody uprzystępnienia sztuki.
W metodach nauczania wyodrębniono w dydaktyce ogólnej trzy grupy metod: oglądowe, słowne i praktyczne. W pracy przedszkola metody te przenikają się wzajemnie i rzadko występują w swojej czystej postaci, ponieważ pedagogika przedszkolna ma swoją specyfikę. Ale niektóre z nich są dominujące w konkretnych rodzajach zajęć, np. metoda oglądowa – oparta na obserwacji i pokazie będzie pojawiała się w czasie wycieczki czy oglądania różnego rodzaju obrazków, a metoda słowna będzie występowała w czasie słuchania opowiadania lub nauki wiersza.
Obok metod działań odnoszących się do organizacji pracy nauczyciela, wyodrębnione zostały metody odnoszące się do działań dziecka związanych z procesem uczenia się polegającego na:
· przyswajaniu ( podanego, gotowego materiału ),
· odkrywaniu ( nowych wiadomości podczas rozwiązywania problemów i samodzielnego poszukiwania ),
· przeżywania ( różnorodnych form i wartości ),
· działania ( polegającym na zmienianiu rzeczywistości i samego siebie poprzez sprawdzenie wiadomości w praktyce ).
Wielostronne uczenie się przeciwstawia się jednostronnemu uczeniu się, nauczaniu opartemu głównie na przyswajaniu gotowej wiedzy podawanej przez nauczyciela. Wielostronnemu uczeniu się odpowiadają metody nauczania:
- podające( przyswajanie )
- problemowe ( odkrywanie )
- aktywizujące ( przeżywanie ),
- praktyczne ( działanie ).
O skuteczności pracy dydaktycznej nauczycieli w edukacji dzieci w dużym stopniu decydują metody pracy. Istotne jest, by były to metody wynikające z koncepcji wielostronnego kształcenia. Istnieją, jak podaje W. Okoń, cztery grupy takich metod:
A. metody asymilacji wiedzy oparte na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym,
B. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy oparte na aktywności poznawczej, związanej z rozwiązywaniem problemów,
C. metody waloryzacyjne ( eksponujące ) cechujące się przewagą aktywności emocjonalnej i artystycznej,
D. metody praktyczne oparte na aktywności praktyczno – technicznej.
4. Formy pracy w przedszkolu
Przez formy organizacyjne pracy pedagogicznej rozumie się rozplanowane w czasie i przestrzeni powiązane ze sobą wzajemne czynności nauczyciela i dzieci. W systemie wychowania przedszkolnego formy te odnoszą się do całości sytuacji związanych z trybem życia dzieci i podstawowymi rodzajami ich działalności. Formy organizacyjne obejmują typowe sytuacje wychowawcze, naturalne i celowo zorganizowane, powtarzające się systematycznie lub okolicznościowo w rozkładzie dnia pracy przedszkola.
Program Wychowania Przedszkolnego „ Moje Przedszkole” podkreśla, że: „ Jednym z wielu ważnych uwarunkowań w osiąganiu zamierzonych celów jest stosowanie atrakcyjnych form i metod pracy opartych na :
- różnorodnych zabawach,
- obserwacji i pokazie,
- działaniu,
- przekazie słownym,
- przykładzie osobistym,
- rozwiązywaniu zadań według własnego pomysłu,
- samodzielnym doświadczeniu dziecka,
- spontanicznej, swobodnej aktywności własnej dziecka,
- grach dydaktycznych,
- zajęciach dramowych.
Podstawowymi formami organizacyjnymi pracy jest działalność:
1. indywidualna
2. zespołowa
3. zbiorowa ( zajęcia z całą grupą ).
Natomiast podstawową formą aktywności dziecka jest zabawa, która jest dominująca w wychowaniu przedszkolnym. Stąd wypływa powszechnie znana prawda, że dziecko powinno uczyć się - bawiąc i bawić się - ucząc. Oznacza to, że proces nauczania powinien być związany z zabawą. Dziecko przedszkolne przejawia najczęściej swą aktywność zabawową w zabawach manipulacyjnych, konstrukcyjnych, tematycznych, dydaktycznych i ruchowych.
Obok tego pojawiają się także elementy innych form działania, związane z nauką i pracą.
5. Co to jest zabawa i klasyfikacja zabaw
Według W. Okonia zabawa jest “działaniem wykonywanym dla własnej przyjemności, a opartym na udziale wyobraźni, tworzącej nową rzeczywistość. Choć działaniem tym rządzą reguły, których treść pochodzi głównie z życia społecznego, ma ono charakter twórczy i prowadzi do samodzielnego poznania i przekształcania rzeczywistości".
Zabawa jest dobrowolną czynnością lub zajęciem dokonywanym w pewnych ustalonych granicach czasu i przestrzeni, według dobrowolnie przyjętych, lecz bezwarunkowo obowiązujących reguł; jest celem sama w sobie, towarzyszy jej zaś uczucie napięcia, radości i świadomości odmienności od [zwyczajnego życia]" (J.Huizing)
Zabawa … "czynności wykonywane dla przyjemności, rozrywki, odprężenia psychicznego i fizycznego; to, co cieszy, bawi, sprawia przyjemność; bawienie się, figle, gra, rozrywka" (red B. Dunaj)
Klasyfikacja zabaw:
A. Zabawy ułatwiające wejście w grupę – poznanie dzieci i otoczenia
B. Zabawy rozluźniające, odprężające, wykorzystujące ruch, taniec, gest – likwidujące napięcie mięśni i napięcie psychiczne
C. Zabawy ułatwiające wprowadzenie tematu- pozwalające poznać odczucia, doświadczenia, potrzeby i oczekiwania poszczególnych grup
6. Co to jest podstawa programowa i czemu służy?
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego opisuje proces wspomagania rozwoju i edukacji dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych oraz inne formy wychowania przedszkolnego w równej mierze pełnią funkcje opiekuńcze, wychowawcze i kształcące. Zapewniają dzieciom możliwość wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych.
Podstawa programowa jest „wyjściem do poszukiwania przez nauczyciela własnych propozycji programowych odpowiadających rzeczywistym potrzebom dzieci. Jest określeniem minimum cywilizacyjnego, możliwym i koniecznym do osiągnięcia na najniższym szczeblu edukacyjnym.
7. Co to jest cel kształcenia?
Cele kształcenia określamy jako „zamierzone właściwości uczniów, wymieniając głównie rodzaje opanowanych wiadomości i umiejętności, uformowanych działań i postaw”. We współczesnej dydaktyce cel kształcenia jest określany jako „zamierzony wynik uczenia, a metody i organizacja pracy nauczyciela są podporządkowane tak rozumianym, sprecyzowanym celom.
8. Co jest nadrzędnym celem edukacji przedszkolnej?
Nadrzędnym celem edukacji jest:
- eksponowanie kreatywnego potencjału jednostki,
- stymulacja rozwoju osobowości człowieka
- rozwijanie,
- odkrywanie.
- wiedzę, inaczej materiał nauczania, zwany inaczej hasłami programowymi lub wiadomościami dotyczącymi obiektu poznania,
- zmiany, które mają zajść w wiadomościach dzieci, ich umiejętnościach i systemie wartości,
- czynności dzieci powodujące, że zajdą u nich określone zmiany psychiczne, których materiałem są hasła programowe.
10. Idee edukacji według Marii Montessori.
11. Ogólne założenia metody Marii Montessori.
Istota pedagogiki Marii Montessori polega na stwierdzeniu, że każde dziecko jest inne i powinno rozwijać się według stworzonych przez siebie indywidualnych planów rozwojowych. W planach tych zapisane są jego możliwości, kompetencje i umiejętności, umożliwiające mu naukę samodzielną i efektywniejszą. Maria Montessori wysuwała postulat wychowania naturalnego, co znaczy, że w wychowaniu należy uwzględniać naturalne prawa rozwoju, naturalne reakcje i naturalne tendencje występujące w zachowaniu wszelkich istot żywych.Z przedstawionych założeń wyłania się idea, że pedagogika powinna wzmacniać potencjał życiowy i brać pod uwagę potrzeby dziecka.
12. Zasady pracy w przedszkolu według Marii Montessori.
a) swobodny wybór –regułę wolnego wyboru zajęć, „swobodnej pracy”. Dziecko wybiera sobie przedmiot działań i samo ustala tempo, czas uczenia, stopień trudności oraz wybór ewentualnego partnera
b) zasada swobodnego wyboru materiału - w sali przedszkolnej wszystkie materiały są zawsze dostępne, ułożone tematycznie na półkach, w zasięgu ręki dziecka. Dziecko samodzielnie podejmuje decyzję, z którym materiałem będzie pracować.
c) zasada swobodnego wyboru miejsca pracy - dziecko pracuje tam, gdzie samo zdecyduje i gdzie pozwalają na to granice rozsądku i możliwości organizacyjnych. Dziecko nie ma obowiązku uczestniczenia w zajęciach grupowych, jeśli jest czymś ważnym zajęte
d) zasada swobodnego wyboru formy pracy - zajęcia podstawowe przeprowadza się z każdym dzieckiem indywidualnie
e) zasada porządku - każdy przedmiot w klasie ma swoje miejsce - skąd został wzięty, tam zostaje odniesiony. Podobnie - każda osoba także ma swoje miejsce i wie, co do niej należy
f) zasada ograniczenia - pedagogika Montessori nie jest ani metodą partnerską, ani bezstresową. Dzieci nie mogą robić tego co chcą, jeśli ma to zagrażać wolności innych. Nie muszą być partnerami nauczyciela. Dzieci robią to, co je interesuje i co nie przeszkadza innym
g) zasada izolowania trudności - jeśli dziecko pracuje z różową wieżą po to, aby poznać lub uporządkować znane już sobie pojęcia związane z wielkością (choćby takie jak: duży-mały, mniejszy niż-większy niż, duży-większy- największy, mały -mniejszy-najmniejszy) ma do dyspozycji: a) nauczyciela, który wie jak i kiedy w tym pomóc, b) różową wieżę (która jest różowa).
h) zasada transferu – materiał Montessori jest najpełniejszym zestawem pomocy dydaktycznych. Każdy z tych materiałów to “ogniwo”, logicznie powiązane w długi “łańcuch” . Każde “ogniwo” zawiera w sobie cechy materiału poprzednio wprowadzonego plus jedna cecha więcej. Informacje, kompetencje, umiejętności opanowane podczas pracy z materiałem dziecko przenosi na otoczenie. Przenoszenie cech w obrębie materiału i przenoszenie umiejętności na otaczające dziecko środowisko, to właśnie zasada transferu.
i) zasada własnego działania i powtarzania - typowe dla nabywania nowych umiejętności jest intensywne zwrócenie się dziecka ku określonej dziedzinie ludzkich działań, a wraz z tym fenomen powtarzania. Założeniem jest, że dziecko rozwija się zgodnie z programem wyznaczonym własnymi zainteresowaniami, potrzebami, możliwościami intelektualnymi, fizycznymi, itp. Jeżeli ma potrzebę powtarzania czynności - akceptujemy to
j) zasada samokontroli - materiał montessoriański jest tak skonstruowany, że pozwala dzieciom, samodzielnie stwierdzić, czy daną pracę wykonały dobrze czy źle, w którym miejscu nastąpiła pomyłka i jak ten błąd naprawić.
13. Jak przygotować otoczenie przedszkola wg M. ...
zwariowanakas1990