Czesci mowy.pdf

zęści mowy i części zdania

CZĘŚCI MOWY

Odmienne:

1. Rzeczownik - oznacza przedmioty, osoby, rośliny, zwierzęta, zjawiska przyrody, pojęcia,

czynności i cechy. Odmienia się przez przypadki (tzw. deklinacja ) , liczby (liczba pojedyncza i

mnoga) i rodzaje (męski, żeński, nijaki).

Przypadki:

Mianownik (M) - Kto? Co?

Dopełniacz (D) - Kogo? Czego?

Celownik (C) - Komu? Czemu?

Biernik (B) - Kogo? Co?

Narzędnik (N) - Kim? Czym?

Miejscownik (Msc) - O kim? O czym?

Wolacz (W) – O

W danych przypadkach niektóre rzeczowniki mogą mieć różne postaci tego samego tematu .

Nazywa się je wtedy tematami obocznymi. Oboczności polegają na wymianie spółgłosek lub

samogłosek, np.:

M: wąż, ale D: węża

M: droga, ale C: drodze

M: anioł, ale Msc: o aniele

M: las, ale Msc: o lesie

2. Czasownik - oznacza czynności lub stany. Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim

dzieje? w jakim jest stanie? Odmienia się przez osoby, liczby, czasy (przeszły, teraźniejszy i

przyszły), tryby (orzekający, przypuszczający i rozkazujący) i strony (czynna, bierna i

zwrotna). W liczbie pojedynczej występuje w trzech rodzajach: męskim, żeńskim i nijakim,

a w liczbie mnogiej w dwóch: męskoosobowym i niemęskoosobowym.

3. Przymiotnik - oznacza właściwości osób, zwierząt, przedmiotów i pojęć; określa rzeczownik.

Odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje? Odmienia się

przez przypadki, liczby i rodzaje.

Stopniowanie (stopień równy, wyższy i najwyższy):

proste (regularne): I. ładny

II. ładniejszy

III. najładniejszy

opisowe: I. słony

II. bardziej słony

III. najbardziej słony

nieregularne: I. zły

II. gorszy

III. najgorszy

"Nie" z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym opiszemy oddzielnie!

Nieodmienne:

1. Przysłówek - oznacza różne okoliczności wykonania danej czynności: miejsce, czas, sposób,

stopień. Określa czasownik. Odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? Najczęściej tworzy się go

od przymiotnika, dlatego też stopniuje się go tak samo jak przymiotnik.

2. Przyimek - nie jest samodzielną częścią mowy. Występuje głównie z rzeczownikiem i razem

tworzą całość znaczeniową (wyrażenie przyimkowe) - np. na podstawie, na wycieczkę, pod

względem.

Przyimki dzielimy na proste (bez, do, z, za, o, w, dla, przed, pod, między, ku, po, przy, na, mimo, u,

nad itd.) i złożone (ponad, pomiędzy, oprócz, spoza, obok, wbrew, zza, poprzez, pośród, pomimo

itd.). Przyimki złożone z przyimków z prostych zawsze piszemy razem.

CZĘŚCI ZDANIA

W zdaniu wyróżniamy grupę podmiotu (podmiot i wyrazy, które go określają) i grupę orzeczenia

(orzeczenie i wyrazy, które go określają).

Trzej najlepsi przyjaciele | bawili się w rycerzy w ruinach średniowiecznego zamku.

grupa podmiotu grupa orzeczenia

Podmiot z orzeczeniem tworzą w zdaniu związek główny. Pozostałe części mowy tworzą związki

poboczne.

Podmiot - nadrzędna część zdania. Jest wykonawcą czynności. Odpowiada na pytania; kto? co?

Wyróżniamy następujące rodzaje podmiotów:

- gramatyczny - wyrażony w mianowniku, np. Malarz namalował piękny obraz .

- logiczny - wyrażony w dopełniaczu, np. Nie ma sukcesów bez ciężkiej pracy.

- domyślny - np. Pojechaliśmy do Krakowa. [my]; Pójdę do sklepu po zakupy. [ja]

- szeregowy - np. Tomek , Łukasz i Jakub grają w piłkę nożną.

Orzeczenie - określa czynności lub stany osób albo rzeczy. Wyróżniamy dwa typy orzeczeń:

- czasownikowe - wyrażone osobową formą czasownika, np. Jutro pojedziemy do lasu na grzyby.

Deszcz padał przez cały dzień.

- imienne - złożone z łącznika (osobowa forma czasowników: być, stać się, zostać) i orzecznika

(innej części mowy), np. Jarek będzie pierwszy . Ta książka jest interesująca . Ania została

aktorką . Ten dom jest z drewna .

Określenia:

Przydawka - określa rzeczownik. Odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które?

czyj? czyja? czyje? ile? czego? Z czego?

Dopełnienie - określa czasownik. Odpowiada na pytania: kogo? co? czego? komu? czemu? kim?

czym? itd. - odpowiada na pytania przypadków oprócz mianownika. Dopełnienie może być bliższe

lub dalsze.

Okolicznik - określa czasownik. Wyróżniamy okoliczniki: miejsca, czasu, celu, przyczyny,

sposobu, przyzwolenia, warunku.

Równoważnik zdania - wypowiedzenie, które nie zawiera osobowej formy czasownika, np. Gdzie

Agnieszka? O której godzinie przylot samolotu? Nie deptać trawników! Pisać to zadanie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: