socjologia(1).pdf

Podstawy Socjologii

Według Urlicha Bega – Socjologia Ryzyka:

1) Obecnie produkcji bogactw towarzyszy społeczna produkcja ryzyka

2) Życie młodych staje się coraz bardziej ryzykowne

3) Następuje rozluźnienie więzi społecznych

4) Występuje coraz większa swoboda, ale jednocześnie jednostka musi coraz częściej samodzielnie

podejmować decyzje, w związku z tym:

- przygotować się na podjęcie odpowiedzialności

- każdy musi być przygotowany, że jego życiowy plan się nie uda, życie ułoży się inaczej

Socjologia jako przedmiot i nauka badań, oraz jej miejsce wśród nauk

Socjologia – nauka humanistyczne, samodzielna (z założenia przyjmuje, iż człowiek jest istotą społeczną i nie

może żyć bez społeczeństwa).

Powstała i zaczęła rozwijać się od początku XIX w.

Socialis (łac.) – społeczeństwo

Logos (gr.) – nauka

Po raz pierwszy terminu „Socjologia” użył (1837) August Kont (filozof)

Teoria – system twierdzeń uporządkowanych i sprawdzonych, bez sprzeczności.

Teodorre Abbel pisze, że twórcami teorii socjologii byli:

Max Weber

Emole Dorkhai

Georg Ziemmel

Charles Mortr Cooley

W drugiej połowie XIX w. Rozpoczęto badania empiryczne.

Socjologia ma charakter utylitarny.

Socjotechnika – inżynieria społeczna – nauka praktyczna, formułująca lub przygotowująca na podstawie

twierdzeń jak przez oddziaływanie społeczne osiągnąć zamierzone cele (sprawnie, efektywnie i tanio).

Teoria Socjologii – Jerzy Szacki – siłą socjologii jest nie abstrakcyjna doskonałość formalna budowanej przez

nią Teorii, lecz podejmowanie doniosłych teorii społecznych w sposób, choć trochę bardziej racjonalny niż

potrafi to zrobić myślenie potoczne.

Od XIX w. Rozwijają się badania empiryczne, które weryfikują poprzednie teorie socjologii.

Wyłaniały się szczegółowe subdyscypliny (dzisiaj jest ich ponad 30), takie jak: socjologia wsi; młodzieży;

sportu; ryzyka; ale także i np. życia roślin i życia zwierząt (w symbiozie z człowiekiem) – fito i zoosocjologia;

rodziny; prawa; patologii; stosunków społecznych.

Socjologia – interesuje się człowiekiem i jego aktywnością – nauka empiryczna, spokrewniona z psychologią,

filozofią i prawem, potrzebuje badań do weryfikacji teorii.

Teoria Socjologii – wyjaśnia nam procesy społeczne, oraz ukazuje istotę społeczną człowieka. Dowodzi, iż

człowiek jako istota społeczna, rozwija się tylko w stosunkach interpersonalnych.

Strona 1 z 9

Mariusz Borowiec IZ2 01 – Podstawy Socjologii – ostatnia aktualizacja 2004-05-31

Poprawki i uzupełnienia - Robert Pietranik IZ2 02

Ludzie poczynając od pierwszych dni życia tworzą różnorodne społeczności – od rodziny do narodu. Żyją w

społeczeństwie bardzo zróżnicowanym. Występuje wiele stereotypów – Polska / Niemcy.

Złożone życie społeczne ludzi jest przedmiotem badań i zainteresowań socjologii. Jej badania dotyczą jednak

również innych gatunków.

W każdej z nauk społecznych badacze zastanawiają się nad ludzkimi potrzebami i poczynaniami.

Socjologia ma swoją perspektywę badawczą, warsztat poznawczy i metodologię badań.

Socjologia jest naukowym badaniem ludzkich problemów – zarówno jednostek, jak i grup społecznych.

Socjologia – dzieli się na wiele działów i subdyscyplin: ogólne i subdyscypliny ☺

Socjologia ogólna formułuje twierdzenia ogólne dotyczące prawidłowości wykraczających poza określoną

dziedzinę życia społecznego.

Do jej zadań należą także badania nad metodami analiz (metodami badawczymi).

Socjologia Ogólna przygotowuje grunt, na podstawie którego tworzy się teoria.

Wyróżnia się:

a) teorię struktur społecznych – dotyczy form więzi grup społecznych

b) teoria zmian społecznych – dotyczy zachowań jednostek i grup społecznych

Tradycje socjologii w Polsce:

Socjologia zaczęła się rozwijać dopiero po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Powstały 3 szkoły:

• poznańska – prof. Florian Zawadzki

• warszawska – prof. Ludwik Krzywicki

• lwowsko-warszawska – prof. S. Czarnowski i S i M Ossowscy

W 1920 roku założono Polski Instytut Socjologii.

Zaczęto wydawać wiele periodyków socjologicznych, np. Przegląd Socjologiczny.

Jednak potem komuniści uznali socjologię za naukę burżuazyjną, i zakazano jej uprawiania.

Zmiana nastąpiła dopiero po XX zjeździe KPZR (razem z wieloma innymi przemianami).

Podstawowe metody badań socjologicznych:

1) eksperyment

2) obserwacja

3) wywiad socjologiczny

4) badanie ankietowe oraz metody doboru próby

5) technika badań socjologicznych

Na gruncie Socjologii podstawowymi metodami badawczymi są metody od 1 do 4. Metody badawcze służą

doświadczalnej i praktycznej analizie zjawisk społecznych, i są one niezbędne do tworzenia i rozwoju teorii.

Ad 1) Eksperyment: to złożony czynność badawcza polegająca na wpływaniu na obserwowane (badane)

zjawisko, zmieniając w sposób kontrolowany warunki, aby sprawdzić czy i jakie zmiany w tym zjawisku przy

danych zmiennych warunkach jego występowania, występują. Bada przyczyny i skutki.

Strona 2 z 9

Mariusz Borowiec IZ2 01 – Podstawy Socjologii – ostatnia aktualizacja 2004-05-31

Poprawki i uzupełnienia - Robert Pietranik IZ2 02

Eksperymenty w Socjologii dzielimy na laboratoryjne i terenowe.

Ad 2) Obserwacja: w odróżnieniu od przypadkowo dokonywanych spotkań ma udzielić odpowiedzi na z góry

ustalone pytania. Obserwacji podlegają zewnętrzne zachowania ludzi oraz rezultaty tych zachowań.

Obserwacje są zewnętrzne (badany – obserwator) lub uczestniczące (badacz wtapia się na przykład w grupę

którą bada i w związku z tym może dokładnie obserwować dane zachowania).

Ad 3) Wywiad socjologiczny: nie wszystko co interesuje socjologa można zbadać ankietą, obserwacją lub

poprzez eksperyment: np. uczucia, motywację itp. Aby uzyskać dane o takich zjawiskach jak np. wyobrażenia,

uczucia, motywacje, należy skorzystać z wywiadu, czyli swoistej rozmowy kierowanej między co najmniej

dwoma osobami. Nie jest to jednak zwykła konwersacja, tylko rozmowa, poprzez którą badacz chce uzyskać od

respondenta odpowiedzi na ustalone pytania. W czasie rozmowy można nagrywać odpowiedzi i np. notować

spostrzeżenia o np. emocjach, zmianach zachowania itd.

Wywiad jest jedną z najbardziej elastycznych ale też i najbardziej wnikliwych metod badań. Wyróżnia się:

1) wywiady ustne

2) wywiady pisemne – mają charakter scenariusza pisemnego

3) wywiady skategoryzowane – przygotowane według scenariusz pytań i określonego problemu

4) wywiady nie skategoryzowane – mają charakter luźnej rozmowy, zadaje się rutynowe pytania

5) w jawne – przedstawia się problem i prosi o odpowiedź

6) wywiady ukryte badacz tak kieruje rozmową, że nie ujawnia celu rozmowy (np. metody policyjne)

7) wywiad zbiorowy

8) wywiad indywidualny

9) wywiad panelowy – dyskusja ogólnodostępna na określony temat – zaprasza się ekspertów oraz

specjalistów znających temat

Polska ma duże osiągnięcia w doskonaleniu metod i badań. Mówi się wręcz o polskiej specyfice badań.

Socjolog bada rzeczywistość społeczną, a szczególnie: zjawiska i procesy społeczne; instytucje społeczne;

zbiory i zbiorowości.

• zbiory i zbiorowości społeczne – mniejsze i większe grupy, klasy społeczne

• instytucje zajmujące się człowiekiem – np. rodzina, szkoła, kościół, wiezienie

• procesy społeczne – rozmaite przebiegające po sobie regularnie wzajemnie warunkujące się

przeobrażania w różnych tworach społecznych lub w życiu danego społeczeństwa

• zjawiska społeczne – wszelkie uzewnętrznione i masowe wytwory współżycia i wzajemnego

oddziaływania ludzi na siebie: np. moda, zainteresowania, opinie, alkoholizm.

Cel badań empirycznych socjologii – naukowe poznanie rzeczywistości społecznej, ale nie jest to cel jedyny.

Jest nim także kształtowanie rzeczywistości społecznej, kreowanie zachowań społecznych, eliminowanie

negatywnych zjawisk ( np. samobójstw, niżu demograficznego, itd. )

Efektem przeprowadzonych badań teoretycznych oraz praktycznych są twierdzenia o charakterze:

a) diagnostycznym – które orzekają o istniejącym stanie faktycznym badanego zjawiska

b) terapeutyczne – które dają odpowiedź na pytanie jak doprowadzić do określonych przekształceń i zmian

Proces badawczy (musi być przygotowany) jest niezwykle złożony. Aby był efektywny musi być starannie

przygotowany. Przez przystąpieniem do badania musi być przygotowany plan/projekt badań:

1. ustalenie celu badawczego – dokładnie co chcemy badać, jego specyfikę, oraz ustalenie aspektów

poznawczych i praktycznych

2. sformułowanie hipotez do zweryfikowania poprzez badania

3. określenie danych potrzebnych do weryfikacji hipotez

4. ustalenie populacji jaką trzeba zbadać aby uzyskać dane

Strona 3 z 9

Mariusz Borowiec IZ2 01 – Podstawy Socjologii – ostatnia aktualizacja 2004-05-31

Poprawki i uzupełnienia - Robert Pietranik IZ2 02

5. określenie technik, zasad weryfikacji i metod prowadzenia badań

6. sporządzenie harmonogramu

7. sporządzenie kosztorysu

----------------------------- dopisane 2004-04-26 -----------------------------

Ad 4) Badanie ankietowe oraz metody doboru próby:

Badania ankietowe – stanowią najbardziej popularną metodę badań, umożliwiają badanie bardzo licznych

zbiorowości. Jest to swoisty typ wywiadu pisemnego na dany temat, np. referendum, ankieta na temat danego

produktu, problemu, procesu społecznego, w którym istotną rolę odgrywa ankieta. Ankietę opracowuje badacz,

a wypełnia badany. Ankieta z reguły jest bardzo oszczędna jeśli chodzi o ilość pytań ze względu na środki czas

potrzebne do jej wypełnienia. Ankietę w przeciwieństwie do kwestionariusza, wypełnianego przez badacza

podczas wywiadu ustnego, wypełnia respondent. Do zadań badacza należy:

• opracowanie stosownej ankiety

• wybór grupy oraz liczby respondentów

• rozprowadzenie ankiet

• opracowanie wyników

W badaniu ankietowym najważniejsza rola przypada ankiecie, dlatego od solidności jej przygotowania zależą

wyniki. Ankiety najczęściej mają charakter anonimowy (jest to ich cecha wyróżniająca), przez co są one

wypełnianie bardziej szczerze i otwarcie.

Sposoby rozpowszechniania ankiet:

• ankiety środowiskowe – rozprowadzane bezpośrednio przez ankietera wśród respondentów

• ankiety prasowe – rozprowadzane na łamach prasy – gazet i czasopism

• ankiety dołączane do gazet i czasopism w formie wkładek

• ankiety pocztowe – rozprowadzane za pośrednictwem poczty na konkretne adresy

Obok zalet (prostoty, obiektywności, możliwości badania dużych grup) ankiety mają także wady:

• w wywiadzie ustnym można oprócz pytań obserwować stan emocjonalny badanego

• w każdej zbiorowości jest niewielki odsetek ludzi nie rozumiejących pytań

Badania ankietowe stworzył George Gallup (Amerykanin). Specjalizował się on w sondażach preferencji

wyborczych: po analizie zachowań przedwyborczych mógł określić praktycznie w 100 % kto zostanie wybrany

na prezydenta.

Od roku 1958 działa w Polsce OBOP – Ośrodek Badań Opinii Publicznej. Bada preferencje Polaków,

przeprowadza ankiety, sondaże przedwyborcze itp. itd.

Od roku 1982 istnieje przy rządzie CBOS – Centrum Badań Opinii Społecznej. – między innym przeprowadza

ankiety, bada procesy społeczne, dokonuje oceny decyzji ... itd.

W badaniach ankietowych ważne są tak zwane próbki badawcze lub reprezentacyjne.

• Kwotowa – proporcjonalna do danych klas, grup społecznych czy całego społeczeństwa – np. dla 38

milionów Polaków grupą reprezentatywną adekwatną dla całego kraju jest 1380 osób

• Losowa

Strona 4 z 9

Mariusz Borowiec IZ2 01 – Podstawy Socjologii – ostatnia aktualizacja 2004-05-31

Poprawki i uzupełnienia - Robert Pietranik IZ2 02

Stratyfikacja społeczna

• Wymiary stratyfikacji

• Przyczyny stratyfikacji

• Badania nad stratyfikacją społeczną

• Klasy, warstwy i grupy społeczne

Stratyfikacja – (łac. Stratum czyli warstwa) – uwarstwienie, rozwarstwienie, zróżnicowanie, podział

społeczeństwa, zróżnicowanie klasowo-warstwowe.

Stratyfikacja społeczna jest kluczem do zrozumienia problemów i procesów zachodzących w społeczeństwie.

Występuje od początku występowania społeczności.

Kiedyś stratyfikacja determinowana była majątkiem lub urodzeniem. Już Arystoteles w IV wieku p.n.e. widział

przyczyny stratyfikacji w niesprawiedliwym podziale bogactw.

Stratyfikacja – podział na grupy społeczne, co daje określoną pozycję społeczną – prowadzi do uzależnienia od

siebie (lub bycia uzależnionym) pewnych grup i ustalenia relacji między nimi.

Przejście z jednej klasy do drugiej określane jest jako awans społeczny lub degradacja.

Podział stratyfikacyjny zmienia się w miarę upływu czasu.

Obecnie stratyfikacja występuje na podstawie posiadanych własności i środków produkcji, podziału pracy,

posiadanego majątku i władzy, warunków socjalnych.

Obecnie dawne tradycje podziału stratyfikacyjnego odchodzą w zapomnienie (np. typowy podział na chłopa i

szlachtę) – tracą całkowicie znaczenie, a na pierwszy plan wychodzi przede wszystkim posiadany majątek,

znacznie mniej pochodzenie – z reguły pochodzie z wyższych warstw społecznych daje lepszy start. Ważną

rolę w tej chwili ma również przynależność etniczna oraz religijna.

Dekompozycja stratyfikacji społecznej – występuje, gdy jednostkę szacuje się wysoko ze względu na jeden

czynnik stratyfikacyjny a zdecydowanie niżej na drugi.

Dla przykładu „nowobogadzki” właściciel warsztatu samochodowego, wysoko oceniany za wielkość

posiadanego majątku, a nisko ze względu na wykształcenie.

Stratyfikacja społeczna to nie to samo co podział społeczny – jest to zróżnicowanie społeczeństwa jako całości

(pod wzgl. Prestiżu, dochodu, ….), natomiast podział społeczny, to różnice klasowo-warstwowe. Różnice

między dużymi grupami społecznymi prowadzą często do spięć, konfliktów.

Klasy i warstwy

Przynależność do klas i warstw nie jest sformalizowana, a głównym kryterium jest czynnik ekonomiczny.

Wszystkie inne podziały są pochodnymi podziału społecznego.

Wykład z 9 maja 2004

Klasa – pewna wielka zbiorowość społeczna odróżniająca się od innych interesem ekonomicznym.

POLSKA:

Przed wojną wyróżniano 3 klasy

Strona 5 z 9

Mariusz Borowiec IZ2 01 – Podstawy Socjologii – ostatnia aktualizacja 2004-05-31

Poprawki i uzupełnienia - Robert Pietranik IZ2 02

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: