Beata Filipiak-Dylewska, Adam Szewczuk - Elementy finansów publicznych.doc

UNIWERSYTET   SZCZECIŃSKI

Elementy
finansów
publicznych

SZCZECIN 2001

Komitet Redakcyjny

Tadeusz Białecki, Janusz Faryś
Stanisław Czepita - przewodniczący
Marian Gołębiowski - redaktor naczelny

Recenzent

prof, dr hab. Stanisław Dolata

Redaktorzy naukowi

Beata Filipiak-Dylewska
Adam Szewczuk

Autorzy

Hanna Babis - r. 3.4, 3.5
Marek Dylewski - r. 4
Beata Filipiak-Dylewska - r. 2, 3.1-3.3, 3.6, 5.1, 5.3.1, 5.7, 6
Małgorzata Gorzałczyńska-Koczkodaj - r. 7
Agata Prochotta-Miłek - r. 5.2, 5.3.2-5.6
Adam Szewczuk - r. 1

Redaktor Wydawnictwa

Joanna Dżaman

Korektor

Renata Bacik

© Copyright by Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2001

ISBN 83-7241-150-6

WYDAWNICTWO  NAUKOWE  UNIWERSYTETU  SZCZECIŃSKIEGO

Wydanie! Ark. wyd. 13,5. Ark. druk. 18,0. FormatB5.
USPoI 46/2001

SPIS TREŚCI

Wstęp              7

Rozdział 1

PRZEDMIOT I ZAKRES NAUKI O FINANSACH PUBLICZNYCH

1.1.     Finanse publiczne - przedmiot i zakres zainteresowań              11

1.2.     Dobro publiczne i dobro społeczne

-              mechanizmy alokacji i wyboru              22

1.3.              Funkcje finansów publicznych              33

Funkcja alokacyjna              33

Funkcja redystrybucyjna              36

Funkcja stabilizacyjna              39

1.4.              Finanse publiczne jako przedmiot zainteresowań

różnych dyscyplin              45

1.5.              Proces transformacji systemu finansów publicznych w Polsce

-              szanse i zagrożenia              51

Rozdział 2

SYSTEM FINANSÓW PUBLICZNYCH

2.1.              Finanse publiczne jako podmiot oddziaływania

polityki gospodarczej państwa              58

2.2.              System finansowy państwa, istota i struktura              '.              67

2.2.1.                                    Sektor państwowy w systemie finansów publicznych              67

2.2.2.                                    System finansowy państwa i jego struktura              72

2.3.              Podział zadań i kompetencji między sektor rządowy

i samorządowy              78

2.3.1.                                    Zadania sektora publicznego              78

2.3.2.                                    Podział kompetencji między organy rządowe

a samorządowe              82

Zadania i kompetencje terenowych organów administracji

rządowej              82

Zadania i kompetencje terenowych organów
samorządowych              85

Rozdział 3

ORGANIZACJA SYSTEMU BUDŻETOWEGO

3.1.                   Podział podmiotów w systemie finansów publicznych              93

3.2.                   Podmioty rządowe i ich rola w systemie finansów publicznych              94

3.3.                   Podmioty samorządowe i ich rola w systemie

finansów publicznych              101

Samorząd wojewódzki              101

Samorząd powiatu              104

Samorząd gminy                            110

3.4. Formy organizacyjne jednostek sektora publicznego              113

3..5. Instytucja zamówień publicznych              120

3.6. Regionalne izby obrachunkowe              128

Rozdział 4

SYSTEM BUDŻETOWY I GOSPODARKA BUDŻETOWA

4.1.                    Cechy, funkcje oraz zasady budżetu państwa              133

4.2.                    Projektowanie budżetu państwa              142

4.2.1.                                    Projektowanie założeń do budżetu państwa              142

4.2.2.                                    Planowanie dochodów budżetowych              146

4.2.3.                                    Planowanie wydatków budżetowych              148

4.3.                    Uchwalanie budżetu państwa              151

4.4.                    Wykonywanie budżetu państwa              154

Dyscyplina finansów publicznych              160

Rozdział 5

DOCHODY PUBLICZNE

5.1.                    Przesłanki gromadzenia dochodów publicznych              163

5.2.                    Rodzaje dochodów publicznych              164

5.3.                    Podatki jako źródło dochodów publicznych              171

5.3.1.                                     Istota i klasyfikacja podatków              171

5.3.2.                                     Cechy i funkcje podatków              176

5.3.3.                                     Zasady podatkowe i elementy technik podatkowych              180

5.3.4.                                     Ogólna charakterystyka polskiego systemu podatkowego . 188

5.4.                    Dochody z majątku i działalności gospodarczej              197

5.5.                    Opłaty              200

5.6.                    Dług publiczny              201

5.7.                    Kierunki ewolucji dochodów państwa              205

Rozdział 6

WYDATKI PUBLICZNE

6.1.                   Istota wydatków publicznych              209

6.2.                   Rodzaje i systematyka wydatków publicznych              213

6.3.                   Metody racjonalizacji wydatków publicznych              219

6.4.                   Granice wydatków publicznych              228

Rozdział 7

ZADANIA I PROBLEMY KSZTAŁTOWANIA POLITYKI FISKALNEJ
PAŃSTWA

7.1. Pojęcie, istota i zakres polityki fiskalnej               232

7.2. Redystrybucja budżetowa oraz stabilizacyjna polityka fiskalna ... 237

7.3. Problemy kształtowania polityki fiskalnej              241

7.4. Zasady kształtowania polityki podatkowej jako elementu polityki

              fiskalnej              247

7.5. Cła i polityka celna              251

ANEKS              259

Literatura              291

Spis tabel i rysunków              295

WSTĘP

Zmiana systemu społeczno-ekonomicznego w Polsce, jak również
związana z nią ciągła przebudowa systemu finansów publicznych, po-
wodują potrzebę coraz większego zainteresowania zjawiskami finanso-
wymi, w tym finansami publicznymi. Biorąc pod uwagę, że finanse pub-
liczne odgrywają coraz bardziej znaczącą rolę w dziedzinie realizowania
i organizowania procesu zaspokajania potrzeb społecznych, celowe się
wydaje poznanie procesów i problemów związanych z gospodarowaniem
publicznymi zasobami finansowymi.

Gospodarka publicznymi zasobami finansowymi wpływają na pro-
cesy zachodzące we wszystkich sferach życia publicznego i gospodar-
czego. Decyzje podejmowane przez władzę państwową wpływają na sys-
tem gospodarczy całego państwa. Stąd też nie można zrozumieć gospo-
darki rynkowej bez należytego wniknięcia w skomplikowane zjawiska
i procesy zachodzące w zakresie finansów publicznych.

Prezentowany podręcznik jest skierowany do studentów studiów
dziennych i zaocznych, słuchaczy studiów doktoranckich i podyplomo-
wych. Mamy również nadzieję, że będzie on służył wszystkim zaintere-
sowanym problematyką finansów publicznych, gdyż znajomość zapre-
zentowanych w nim zagadnień pomoże zrozumieć podejmowane decy-
zje, wybory społeczne, a w dalszej kolejności pozwoli na zrozumienie
nowej, ukształtowanej na skutek reform, rzeczywistości społeczno-gos-
podarczej.

Celem, jaki postawili sobie autorzy niniejszego podręcznika, jest
przedstawienie wiedzy z zakresu podstaw finansów publicznych, a w tym

...