'Sjużet' - co to za zwierz - R. Zimand.PDF - Teoria literatury - aprilka87

'-i-

jJEd

r,,rr7l

:t!']

y'-)- 6

l E{caf

-:t d

zeL,,, I)vZeCZ \/ tyttr, ze zal.owrio ,,wit;clCylti,', jali

i,,clyspecZel'eln', postrgr-ijsie2 1itclzie nie zasLalla-

wiajcy si tlircl lvasttylrr jtizyltietrt: clziettllijtilt'ze

i Leclrricy. A1e ,,SiLtzeLa'' c1o polszt:zyzlty 1lalii't

,,stuf p'r'" - co 'L'o zL z\,YrliLtz?

Ci, lrt,5r-ych zarvoclrllvyrtr ollorviz1<ictlr witltlzt ll5,[

l'e'tleks.ia lracl tyrn, cC) s,tetrowirv ic}i lrl.acy glovzlre

narzclzie i zarazerll plzecllrtiot pOZtlallii.r, tj. l',^,,i_

tlie nacl jzyliienr.

Moze rvarto'.icl1'.121;zegnywa, ze rvpi.tlrvaclzetlit dcl

polszczyzly fl'at.rcttsl<iegosowa V/ ztt'ieiisztaccirrytr'l

r.osyjslrirlr llrztnierritt jest poln;l5{91' niestlltcz1lylIl.

NTozna by por,vieclziec, ze to stiLt'ealiz,tlr, gtlylty lrie

t0, zc nielr|repolnysySufrealistolv lly;.ZabllwlIe'

illteligerrtilei liie pozbawioneivdziliLt.l

Notaberre, ieli lrto trie rrioze jlrz ,yc |lez tegr.l sltl_

lva (a postararrr si t1oivie,ze nlclzlta), to w \:.az-

clyrr-rrazie lrie ,,SiLiZet'', Iecz,,sjt.iziet'', 1]t-li-ll,'il

lr'cz n;'

i; onr y sl

Rotnatt Zimmrl

'$tuut'l.'.. c0 to z?| zlyierz,|

l,. Prosperr.rj e. L uclzie

udai, Ze w jzyl<r-r polskirn istrlieje sowo ,,SiilZeL''.

I-,t-l.clzie'

11ozi<lvi

l.-ly-

aby poprawna tlarlsl<rypcja. Arli w sowic rosyj-

sl<irn, ani w jego francuskim wzorcr.l zadnego ,,siu"

rtie nla. A zttclzetlietrrjes.t, jal<ol;y SIrl1o,,S.iLl'' cz:r-

rrio rlobri1 polszczyzrl.

EnLr-rzjasta ,,siuzeLA" (irtolego od tego monrenlti rra.'

zyrva }.lc1 jec-lliak,,sjuzietenr'') Il.}oZe powieclzie,

ze nic go nie obclloc1z pii<nodttcholvsl<ie aIgtllTIelt-

ty, ze aparaLura pojciort'a r,vspczesrlej teorii iiLr:*

ratr.rr.ylrie 1.rloZe si bez,,sjrlzieta'' olly, borvierrl

sorvo to jest r.riezastpowalne, a oz,nacza ctl lli.rt.clzo

waZneg(l r.11azrozttrniellia istoty rriel<|oryc:ii ttLt'O-

ror'lil,erac:1<icir. I tu zaczyna si II]eIyLor'5'6'.-',.,

st,rotta ilr.r;blt:1]1tl.'\lllor,.zietn w iparatttrze poie2r:io-..

wej fornralisto.,v r-osyiskicil termitt ,,sjuzie L" ltit] lrlr]'

uzywan)' ieciuoznacznie. Zclawali soi;ie z tego spi'a*

11,sirrrli forrrlirlici: Bor-ys,I.ornasze.*'slii w I{r tlilrt'

/irr,l.sie po.etylti pisze , ze i.lo jcia ,,f itl.ltt1a''i ,,Sj r'tzicL'l

tlZywane S l]a r ztre silosoby z.liA rloclac l.ly tu lI]'.

iezatl: lv i'lztry s1lrlsb przez |ycr salrrycll atttt)l.('l\\,.

I"].:

to znaczy pr'zecle wSZyStl<iirr tuntacze, LIZa

ich przyl<a.1ern .Leoretycy i 1ristorycy 1iLei.atrrr.y.

\Mprawdzie tltmacze Magorzata Czerrrririsl<a

i trlzbieta Pleszlrurr-Gawlil(olva -_- zciradzaj lal<ie

za}ratrrowani, ale spyctraj je sl<rztnie cicl pi.zyi'li-

sot,v l. V te]<stachgor,vnycr obie panie iezaIez-

nie od siebie _- wa1 ,,siu;ietami'' na ietvo i prarvo.

Nic wic dzir,vnego, Ze ,,S,{uzet'' prosperuje L toz-

l<i,vita.iV[oe juz nawet za pno lla telr artyllu1.i}<?

W lloncrr jarvlr-v IuSyC)IZIn,,rvioticy'' uzyslial llaj-

wy7'sze pclparcie, a riielrrao itrcizi lrtovr,i,,clyspe-

czgf ".

Nie lubi ,,wioclcego'', ale Ltwaz-alll go za co rrririej

horrenclalnego ntz ,,clyspeczer", lilory z l<olei !vy-

claje nu :it I'1 1-590 ll}li9]]:]]]_.11{|l..y-1'_1-.

'a.we zycie

,,siLte'ttl,'

,,Sjrlz.i c''

LL 1os)' ju'l;iclr

lUt.]l}ilis|ti.''l

,,'1.'-

r Porr. M. Czermir'ls'Jra: prizyilis Z ,cl,o R. M. Ei,citenbaurn:

J a] .zrobiolti7 jest <Ftoszc,, Gogoltr. W: Iiosy jsko szkon

slyilstgici' W5'.b'r. te'ics'tw i'opra.ccltwalllrie Nlirrlii 1lenata

Mayenorva, Zygmunt Salorli. Warszalv 1g?0, s. 4gl;

E. f,jesz.lrttn-Gilrwlikolva: przyl1ils 2 cl.o I\,1.P'ietro.'vsilri: I),I<lr-

f olc;gitt ttotpeli. ,,Pl:zegl4ci IIunl.artils;tyC1]Ily'' 1g,l2 ]l}. l , S. tj().

:l '-]|!

-!! yfu :!.' ]l !j l.-.:..!::y:.l

- W 1]*.

l.,Ur. i].

,'fl01l.t3SlZe'\\ns|rij

: Lirotl;i j /;tt'l.s 7loe|'il;i, iv-i'-lr5'}i

1^,,;-1'

I iJ:Jti, 's.

I{).t (1rr-,,vrlr'. 1i!12'l).

TJie s l r-l

:1."

l;-r-i'.*Sra;d{tffii

ii.!,^.t.ra.:

IIOMAI'I ZI^,IAND

Lylrrrle I,eslct-ll-u prozu |Ds7)t(:zesnQ, piSZc o przel

trriaracr powieci etrropejsl<iej oc1 laL sieclelnclziei

sityclr trlliegego wielrtt, EicherrbllllTl rvynrierlia

t'ozwtlj trrayclr forrtt o przewar1ze czyrrrroci opo.. e

wiaclania, literatur wsl]omliier-riou,, reportaze llrlcl- 1

rztricze, szlrice obycziijolve i clot1aje,,sjuteti4JjeF

elietnienty rolnol}o w c01.az vikszyrn sLopriirr przej.

,,sluf.Ejr"

jaho clgl,llr[l ZajSxdia nebo.r1rlni 'opa,rtej n,a rotzci.r.ob.ien1iui lra-.

rno-waniu"

I nieco clalej:

'\t'

o:znyiclclrwytw sjuietostoenija (k,or-xrtruJtcja.

stlopn[orwa, paral'elizri,'olbr.arnowaruie, rnandzyw.anie i,;:)

oltretrio r zni'c rqirlzy elernerrt.anTti .lnonrph'u'kqj! . tltwr2qq

a eJerrrelrarulitwo.r*zqcyppi jego..l.abeni.-

|:)

-- fabu, rlryibo-

Alir:ja u

I,lichenltarrrna

ji. i td.', 6

Marn;r wic tl tego samego autora teksty, w kt-

rych ocir zrrienie ,,sjuzietu', od ,,-fabuy', jest teore-

tycznie zrraczce i doniose, oraz takie, w ktrych

pojcia te ttzywane sq de facto wymiennie. Zajmij-

my si najpierw plzypadkiem pierwszym,,sjuziet''

i ,,fabtta', zrrajdujq si wzgldem s,iebie w opo-

Zycji. ,,tr'abua'' to jec1en z elementw tworzqcych

mater.ia powieci, noweli, bajki, filmu - ,,sjttziet]''

to sposb, w jaki ten element zosta w danym kotrj''

krebnym utworze uporzqdlrowany. esL to jeclno ze r,

znac'ze ' ,,sjuzieht''. Drugie to. ,,poczenie motyw#.'

za pomocq. ich motywacji''. $o ile rrie wig . si, ze f.

formalici uzywali pojcia ,,motywacja'' w znacz,e),..

niu ,,kompozycjat' --' a wieclza ta nie jes't ani pory-

szechna, ani obowiqzkowa - to sformuowanie po-

wysze nic nie znaczf. A1e nawetl wiedzc'. cO zna-

Czy tu ,,mowacja'', trzeba uzna j za nieszczli-

w artykulacj pier.wszeo z wyrpienionycl-r tu zna-

czeil' pojcia ,,sjuziet''' = ':

Najjaniej problem wykada chyba. Borys Totrra-

szewsl<i:

,,1Mszy.st1<ie}VYPadki zwizane z wyclarzetriem pod-

stawowym, cae zaclrowarrie si i wszystkie postp-

]ri osb, biorcych udzia- l,v akcji, skadajq si na

to, co n.azyY/a si fabu (...)',. Poniewaz za ,,t&

5 Ei.ct,ettbaLLnL:Tieorija formalnego 'm,ietoda. W: Litiera-

tuLr&, tieoriio,,.. Cytowarre f'nagmenty srtarrowi s|trr'esacze-

nje tez Szilro{wsk.{ago, f.awafirtyrch .w .j,ergo. I)p.lsatn]''tm .1v

19.19 r. aa'ty]rule ,Sujaz' pri1enlou s1lLietosoenia s obszczi-

n prijotnaltti stIa. Z,a'aerna te Ei,chenb'aunr zarlazenl pre-

zetlt.uj'e j'ir,l<o w6plrne calej szkole fornna',n.ej.

6 lbident.

lrrttje scetl:tr.iusz filrnowy',-:l. lVe frrg.,'".,"iu ty*,

s j ttzi tz tll,y j e eli.eni erttE 1. o,nlanLLLo rr a j rvyra ni e j akc- j a,,

l,y |ali IzeC, dziarrie si rv1rclarzen oIaZ ciialog po.

sur'vajcy al<cj naprz;cl _- sowenl sjuzietngje elie*

lt en"ty 1.olLana tralezy tlurrraczyc jako

r mn.' nn,gty'w

;!"..bohaLe0:&W,

.i,d

,,fabularrre.

\'VCaylnartykirle pojcia ,,sjtt-

zieL,, i ,,fallltla'' uZylVane S r'ymienttie, trrinlo i

W pracacli i,vczenieiszyclr Jo|t a.cbtolly jest

uPtaszczr,.l(Jogola . i Teoria ntetocly Jorntcilnej

,,sjuzieL''uZywa].y. jest z intericj przeciwstawienia

go ,,falrrrle". !v ariyr<trre o p!,aszczu Gogola to rro-

czelrie lnoLyworv przy pomocy nrot1,wacji a.

W Teorii netodg

Jornutlltej ciwa frag-merrty- Bowi;

,,Sjuriet'';-

sposb; 'l j'aki

fa.bula jes

.uponzdkowa.

cone sq el<spIikacji r.zrricy nliclzy ,jiiziete'nu

.l ,,Iabu''.oto olle: :

''(...) t'eztl, o Li:sLnetilu 'odrb'nyc.r ch,vlyt,rw sjuetos,oenijct

zjlusbr,owana'Ogr'om|n4 iioci przylrlacl rw pnzeksztalc'ala

brady.c1'jrie '"vy,obraeuuie O sjttietie ja1rtr o poqczeniu

sfereEtl 'trlottyrvrrv i 'przenlclsia rje 6 l{7i.fll2i1ny pqj .tetna.

tycztlyclr'V/ sfer po'j ikonlsbnLrllcT.jrny,g|1.

rym sa]l)ylI}

1lojcrie sjuietu .llallierra'o n,owego z,n'aozgni-a, nie pok'rywa-'

jcego si'Z pojcriem fabtty, a lS,3[Illo sjt ietos,oenije

\v s1>o.s'll n,attraltry ,rvclrod:zi'9 w sklad ana.hzy fonnlalnej

jalto |L-e'clralspecytiozll.a uLrvorrw litar,ackich. (,,.) Donios4

rol teirretycztl,ot1egrao usalerr.ie arnalolgiIi,'l.ii'y ch.vy-

|anri sjuietosloeltLja i c'lrrvybarni styu. cla.aktei"J.'"

r],la epolsu ..lronst,rtr1rcja sbgprrrlgw znaj'dCi$/] si 1v tert{

spcxstrb ;w tyrnr slaoIlyrrrr Iszc.fegIt; co pqwt6rrz'ernia rl1ai1jelrv,,ri

tau[ologie, 'tattol.ogiczrrre ,paratre}izrrry, powt.t",,

,,S jrrzie t"

a fallLta

..;;j.-.

--.-

Podob,nie u

T,o'r-naszevr-

sk,ieg,o

3 B. Iichernlbaum: I'ieskou

I'itieraturrt, tieorija, lritLla,

s. 214.

i sousrientientaju .pTozu.

Ttolietnika. Le.ni:rgrarl 1927,

a ]iicllelul.}aur1}:

J a|c zrobiong jest <P,aszcz> Gogolu.

syls/cn szlcoLu stuListylci, s. 4g1 (p,rrvcir.. .l g l g).

Ro-

,,fIls,talerrfie

sliadrriliipowieCi''.

loNIAN ZIIVIAN])

,,siuzEt"' - co

'r'o zL z.wrL,t(z7

.sama fabtra .wyozona moze by lla wiele roznyclti

sDosobow'', p.1'9tg..-potlzgpn9

,lo

LAI

oznaczaoby ovv korlstiulicj .fabuy.

.. jest pojcie, ktore

pc;jcit-lwa pclvr'itltltt lraztle z tycir zjar'visi< OZ.])lC7-l-lC

przy poITloCy illnego tel.nrirru. IVIozna lvic owe t'y-

powe- i - z ltatut'y rzeczy - allstral<t:yjtle, istnic.;

jce jeciyrrie rv .rraszej wiadorrtoci, poza ]<clrtiit'eL=.

rryrni utworalrii fabtry nazwa,,schellatalni fablt:

1arny1t1i]', . .1lo 1ronkreLrlyc}r rea1izacj t za zeicllowtr'

,,fabu'', uztt1lelniajc Letr terrnit'l w ltriar' pol"rzelly

Laliinri pojciarrri, jalr,,lrcltlstt.u1<cja i'abulit'tla,',,,llLl-

c]owit falltty'',,,I{Ulllpozyc.ia

Stci,,sjttzief,,

jest to rozrnieszczenie epizociow i scetr rozr,vijajcyc}i

t'emat.il}V i:rzeciwienstwie do, Jabuty tlctclj'.i'n..

trrate.r zdai'zenia sta'owiaicego Pr.zedmioL..,[*,o.u,

sj,tttet jes'b opracowanyn.l sclrerrratern ut.worLI', 7.;l,

Dla badaczy ros;rjsliicr n,a pi.zeorrrie clrugiegcl

iLr.zeciego dziesitka ]at jlaSZego wicl<tl Sl)ra\Va

uwii<arra bya w polenril<i LeoreLyczlrciiiterac'rie

(z Czego rvcze'n.ie zciali sobie sprar,v) oraf w nattt-

.alnq dla nich s;rir.racj jzyliowtl (nact czyrIL si

nie zastanawiari). Bezsensowne prze.oszellie cro ,a-

szej aparatury pojcio'wej sowa ,,s juziet,, nie nla

llic wspoinego z mei.itum problen."tyt.i: wyglc1a

na to' ie tulracze Za sedno Sprawy trznali warrie

owe okolicznoci tolvarzys ZCe: clzieje polenriir

i cizieje jzylra. By clorvie powyzszego' rvyabstra-

hujnry mer.itum zagadnienia.

faLrty''. I]tl!lrtgtrjl1t:'l;i

t:} apar.atul., ITroZna 1lowieclzie, Ze f:rllua 1,rzeclt

rnltszlreter,w realizuje scherrr.rt fabu1arny ]'9lI.}a1r:

tyczrlej pclwieci "..paszcza..'.i'.szpacly, . fabtra L)rnttlL'

scltadzelc Za fulrlrcjor'ruje jedyrrie dlatego, ie ll.l0-.

. emy j rrretttalnie przyrrvna clo sclietnatttfabu-

iarnego powiec.i

Sclierrrlrl"

fabrrlarrry

i 1|allrr;t

^ t I

-,, t-,bb(, L.,,l'.

lt (

krymitralrlej.i

A1e po jcie ,,sClrelilat fallrilar]]y', obe jrrrowac 11IoZe

intr jeszcze 1rategori zjawisl<. I tle t'ttcLo, liiec1;'

forrrralici rosyjsby przeciwstawiaii ,,fatbu sju*

zietowi,,, to TaZ L)rzez ,,f abu'' l-ozurnieli tyilorvy

schenrat fabularny gatutilcu, liiecly illclziej za ''ll)l-

terial zdarzeniowy" w sensie nierniecl<iego Stot'f.

Forrrralis Low tert ,,1llatei:ia', interesowa W llie.,vie1-

lrim stoptritt, korrsLrul<cje fabularne za ittLeresowzry

ich jalro chwyty tecl-rnicztte. W.cl]rlo st1zi jedliall,

ze iclr pornys lna sel-]sznacztlie istotrriejszy'

oto c]la pl'zyliaclu zitgadtlietrie, lrtrego trie I])()ZJla

],y bylo sf orrnuowa llez wprowaClZ01.}egrJ pr,Zez

for-rrialist rv odr'rizl'lieniii sc}telraLti fltllrrlarneg.] oc]

I.etbtty.Werrly utwory |alr LozIIe, jali Absalolttie,

Absnltltn.ie l.zrullinera t l{oniec uZgocl'y II urorl .:urt

Parnick'iegt.r,'W obtr wyclarzerria (a nalezalol.ry sobie

iltlwiec1zie, Co t0 jest ,,lr'yL1arzellic'', alc ttl otlrt;)ltrt

i balrlzo skorrrplil(owana sltran,a) olror,viarlartc '' sl1

tlie wedle zasac1y 1ll'osLelgo tiast1lstrvir w r:zirsie tttti

wec[1c porzilclktl czasow{)-przyczYrtowt]go, o irL r;'llr

rrie l,vietc1otrtt-l

At'ia1izrrjqc wtlri fabu]arr-re

literacliich oraz w filmie,

wiska:

w roznych gatunl<erc_lr

st'wierdzu-y

-ji"* *1n-

Powtarzalno

wbkw i nie-

pow'}arz.al,noi

rons trulrcji

fabularnycli

iVIanry wic' przykacloWo, typow-q fabu'i (cilej.

i<illia typowych fabu) westerriir jako pewl)ego gl-

Lunl<lt filrlrowego i konl<retn f abu f ilrrru Win:

chester 73 ltrb Jeclziec z n,il<,cpcl,trDobr-a

aparatLrr:a

7 'l'.orlna,szewskj: oI). cit', S. 101. La1licia,rrrrie fortnuu je t

te'ze To.llrastze.lvs,ki w .;tzydatnej w 1925 r. ,],ieorji ]itiertur.lJ]

i tliestet1., tpiszc tiniejszy arty.ku, ni.aenr ,cl'o.stpjedynlie

do fr.art.c'uslrieg'o p.ze'ir,ari

tl .fira,gtneltttw tej po.zy'cji. !]oi.--

'l'nula l.,olnasz,ewslcieg.o br:znli:,,Itr15tko rrrrv1ic, ofabua,,

jest tyun, co si rzecyrv'iicie z-da.r'zylo, s1sjuzie|>1 to spos'i,,

lv jabi clzyie]in['lr z.otsbaje o tyrn .por,/jaclotni'ouly''. Z,clb. 13. ,I.o.

'tnasze'lvlslri: T.t'.nrctiqlre.'W:,],.torie d'e la littratlre.

T.extes 'cl es fo'l'rrlarlis;tes il]Lls|Ses retLnis, 1>r.riseuuts e.L tracirt|s

par'lzvetan

cllaczego si1dzi si, Ze jesl, prrlst.y, 1ecz

,rv strlosob rrrniej 1ul bar'clziej,,1lop1tatty''.'At.cliitelr_

tclriillzi te$o 1;t>pli1arlia i ty11rrl'lntt

..ll.lllity

il';ilt]l.; trel.i

i .1.'irr

jllLet.estl.

nieli icrlr;

I'.ocl,o,rrc.rv.

parls

1g66, s. 26U.

r,vaall"v l'litclltr.:::ll

c;t.toclrlllsy.jl

regtl rvzgle;detl,, z'aIrl7.el.l

.]'.o"wtazalnoc ltonstrukcli fabuiai'rrej ko,=

, "ry ttit-,-,.

a) porvtarzalrros vrtkow fabularnyclr, dziki i(t_#f

rej rtozerrry je giupowa i l<iasyfilrowa;

|-l

-- <:() 'rO Z-eL ZWII!"L7Z?

...czyLeltri}row ...0bu po5,*

\vieCi, . czy popl.oszolla''o. ..slIeS9,?]l-.ig

rna 1<oustrukcjr;

raczej ,,fauilrlrerowskq,, lliz . ,,arystotelesowsl<l,".

Wyniki t"i i.rotocznej obserwacii homplikuje do-

clatkowa, elenlentarna chociazby wieclza f-ilozoficz'

1]a, l<tl.a gosi, ze. ltasLpstwo czasowe i zwizek

Przyc.zy7iowy Lcl c1wa rzne porz4c]ki. Sowern, Toz^

putiy*".'u jalro filozoficzrre pytanie: dlaczego czo-

wiek czytajcy I{on,iec oZgody Norodtu, ttsir-rje

zbtrclowa trie istniejcy schemat fallularrry tej po-

wieci i cllaczego jest mu to potrzeblre c1o zrozLl-

lnienia korrl<retnej fabuy ziobionej przez Parrric-

lriego? ;-. pYtarrie to nie jest bynajmniej tak atwe,

jakby si mogo zdawa, Nie podejmttjqc W ty-

miejscu rozlvizywania tal< slromplilrowanej kwestii,

chciabym jeclynie zwtlci uwaB lla to, ze sano

jej sformutowan.ie stao si moiiwe midzy inny-

mi dlatego, \z forrnalici rozbili stare rozttmietrie

po jcia fabuy.

A co ze,,sjttzietent"?

Sprawa przeclstawiaa si tak, ze kiecly !v drugiej

poowie lat,,tastych'' poniejs.iforrnalici rozpoczy-

lr.aii swoje kampanie polemiczne, w interesujcym

11&S .pfZe.cltniocie. zastii ....,..

:9Z. lla !vaS-

lly ttzy Ielr, 1lo rzcll<u j t1c-;;sob

i e, w' r.'.g.S.i.

y. j 1flu

prze czyLatr cz,

.b clzie. btrrzy.. f;i;i.;.;'ja /i.'.'ic-j

.i-1r11

11'

.,.:- do taltiego.t

1lSzerego1a1ia. 1c't-.zti,,,.lr[p1.e

ograrriczol]yJrl s.]-<11!lriel*

.]razwaozna Po

rz4cl'l<ierrlAl.ys totele sor,vs.kiln?,T'rl

acze j : dlaczego..llla-$

z?i san

f ab uq,,Ab saLonliO, ;, $ g alom e,'.streszcza j cy-'..il

i ell'ia.,.ze l., sko mp 1ilrclwan ,, .Ie{z''..

cIzie

rrsiowa zbudowa-.. nie'..istniej 4Cy.,'.schelnat fi[rtrlar-

Ily tej po'uvieci?

Pytanie nlozlta rozumiec clwojal<o?

Roz'uviqzywane 1,\/obi-bie wslro rozumianej teor'ii

]itelaLur.y pro'WadZi clo wnioslru, iz peu4=*f,qtl.g5r,

oclbi erane j a 9 sl<ornplillowane' ..o.

.;?ffiili,='j..'o

sclrenrattt farulaInego clarreggaLunlru {co jest rlaj-

czcie

. cllai.go,,'

z,.qcibjoici

8 4.;.P9'9.1',%''-{'.B*l

j czynnoci calrowici milowiedn4, pocl

pro gie rrr wiaci.olnoci),

.Iecz. dla-tego,l.'ze*tl.udno ocl-

biorrr z'I)LIsza go c]o.,poci'icia. proby sfworzetrja,.

w oparciu o fabir powieci, SClrertratirfabu]afnegt] f

tej i tyliro tej powieci. F

Ale caia ta lrr,vestia )noze' a trar,vet powirrna by

rozpatrywana r wniez na ptraszczyrrie filozoficznej.

Mrlzna bowienr domnienr;nva, ze talrie prby, jali

wspolnlriatle przed c}rwil, n}tiszq by rlokonywarre,

poniewa istrrieje 'co talriego, ia}< rraturalny, ga- fi

tttttlrowo prz y rod Zot)y sp osb- li op 11

j.9.'z=IF.+'}-=9FJj9iil]l1..

.uzy'wanych poj:.',,fabual' i,,sjuziet'.

Stwierdziwszy, iz w zjawisku, }<tre dawniej okre_

lano rnianem ,,fabuy'' lub ,,sjuziettt',, mamy de

Jacto cio czytrierria z co najmniej ciriema odrllny-

m i splaY a3.]'|i1."'?.-fjW$.Ii,

tr'ole,milcir

forrrlalistrv

rzetliacli. (Zdaje si, ze l<tt tairienlu . nrntetnanitl

sikarria]isi forrnalicil) Sposll ten miaby polega

lla tyitt, ze ttarlar,vca u' sposb r:raturalny, bo rvis-F

nie . gattrriliowo.''.wyzrracztry;' szereguje rveclle 'o- /

s[psIwa w czasie,rveclle AiysLoteleiowsi..j "u"a.ly: l

po,97qtt.l',-.

lr il5 9...y4a'n

i ,

"q;.

.,? _

7 -'YYr1ii:11vnr lr.lrtowa lri em

tycli poj,.'bizyjli, i kazcie z nieh ozTlacza co jn-

ne$o. A trczynili to z ca;rrrrimpetem powstajcej

szkoy, ktorej wyzna\/cy' rratura1n rzeczy kolej,

si<orlr-ri sq rnrlienra , e clotarli d.o rodta iywe j

rvocly, pocirwyciii Pana Boga za nogi itp'

Nie bez kozery w 1925 I. Eichenbatrrn ;lisa: ,,M-

rvic o trretodzie Iornra1nej, naley rnie cay Czas

na ltrvaclze, ze wiele zasad, sf'orrrruowarryclr ptzez

forrrralistw '"v 1atactr penych lrapi wail< z prze_

ciwtlilcami, penio fun'kcje .nie tylko prirrcipiow

[]atttrnkorvo

pr zyrr-idzony

sF.lsob llo-

tn ttlritl<

ta lrrfsi

J* n.'y*istosciq.>;t".t tcl'jec1lral< oczyw.istoc pi-l-

Zorlla. Z pral<tyki zycia coc1zierrriego \,ietty, iz

()gl'ornrla wil<szo1rrclzi rrie poLrafi, ltrb z trttcletn ?

1;otraIi tli-lorvieclzie

= " roclel< 1<orrieci1;*.F;l{..oPozycja

jal<i clg lvy11arzeti ,,po krllei''.

Plotl<a. 1' a {]Z)'!]le j.st p1otl<a, 'je,li ilie fabu14.l-

rv Ielacji'',tzt::pitrsLego"'iz]owieka"

Szlr.tl;,fr;i-tlalttej. Wolnr .srlllic jeclrlalc zac|ac itrne

pytarrie: cllacze$o .l.wil<.szo:

zr.eszrtq v

j qc clo.,.z;tr

cj . clrwytu.ilie

.}lars p

u;yme,nstie

rrvaln

o 'zrlarzeniach?

,,s]t'l .]'..I',, - (jt) 'l.() Zl\ ''wI]t,,L|'L'!

lecz i hase paratlosl<alnie r,vyostrzo-

nycll, ily podJrresli ich polenriczrro i rv celaclr

propagandowycir. Porrtijanie tego faktu, Lraktowa-

nie prac <Opojazu> z lat 1916-1921 jal<o akade.-

lrticlrich

rr1aczl<a cytorvanego jtlz' ar.tylir-rtr ILiclrelrbatirlltr

<l l,taszztt Gogclla rrta przeozy fragrrrellr| ij5l'u Go-

golii do l,uszlrina, w 1rtoryrrr tradiwcir prosi o 1lr'lcl-

rzucenie 11r[l jal<iego porrlysr-r, zawiz1ii Iabuy,

an egcl o ty...iAl e.:.v.,9..;'f

byoby lwrr.oznaczlre z.1ignorclwalrienr

r.agrrren ci e tyrrr p o j awi l o si IIra.

hisLorii" B.

Cal1owite .przeciwstawjenie,,sjgziett'' i,,,fabuyi|

Iornralistorn si nie .udao i.-lrie llrogo uclac. .eCho-

ciazlly ze r'zg.ldw czysto jzyl<or,vycll..Po pierw-

sze bowieuti nawyl( \,vymiennego tlahtowaliia tych

poj by zT:yt silrrie za,}<or.zenionyw jzylrtr rosyj-

slriin. ,,S jttziet,, ].ozuiniany jalro akcja lub fabtta

by sowem codzierlrl).m' podczas gdy ,,fal;ua'' no-

sia i rrosi.pitno ar-clraiznru i sztucznoci.Po drti-

gie, jzylr rosyjslri nie Zna pochodilyclt ,,f abuy,',

tal<ic}r jalt ,,niefa.lttlarny'', a 1rorzysta tu z poclrocl-

nycli ,,sjrtzietu,, - ,,usniesjuietngj,,. No, a w obr-

lrie tyclr poclrodrryc}r wyrzrrienie tego, co forrnaii-

ci c}rcieli odrzrti, nie jest talrie atwe. !V zaba.'vrly

sposob wiadczy o tym przyl<iad tytuu piert,vsze*

go artylrtru Szkowskiego, podejnltrjcego ca pfo-

blenratyl<. Brzrni on po rosyjsiru Sujaz, prjonlou

sjuzietostoenija s obszcziltti prijomanl,i stil"a. o't

niopnzypadlkiowo ft.,ar.r,otrc1li

iE7CIll:,''.sowo.. -.

wol;ec C7,ego polski pr'zel<1acl

jgl*F.i, .da jcie " . jal<ilroIrvie]r sitrzet,

jairlrolwiek lriieszrr CZy rrietrtieszlr, a1, czysto

rosyjslr ane8c1ot (...)'''o. Zupetl,ie jali gclylly Go- ..Da.jcie ja'lii.

gol uzyrva

.,S juzie,l"

i,,fabua''

wynijen,nie

cz-y przecriw-

sta wrnie

w 1B35 l'.!

terlrtirltr,,sjltz,iet'' r,v ]<ol'rv'ie]r

''..[yllt,..szezego|llylll

i', i;zck-9.Ltlt]';ll,i'eJ]l.lltr'uaczaltrytrt

siLlzet"

j aki .lladali .rrrttc'f cjin-iaiici' Czys Lr rnagia l

Do jal<iego stol>nia wpi'owaclzanie ,,siuzel.Ll" jest

zbdrte i lrotiselisowne wiaclczy nota, w lrtre j

Elzbieta Pleszlrutr-Gawli]iciwa ttimaczy l<oniecz-

noc postLlgiwania si tyrrl sowerrt (l'ly ttzrra na

clrwil, ze jest to sorvo w jakirrrl<o1r,vielr

jtizylitr).

Warto olv rlot przytoczy w caoc{:

,,..Situeit, vyda'rzeur|ie ltr.b .Sz'ereg po'czo.iry'clr 'ze .sob i ,lno-

iejli,o 1'g{7:V/ijnjrgyrghsi wydla'rzeli, }rtr'e stanclwri tr.e

ulbwoalu li'e'aoldegou (Sloruor, so3-tn.ientienno'go rttsslcogo li-

tieraturttogo jczykct pod u'ed. W. I. Czennyrsz,ewa, Mostlcwa

Lerringnad 1963). S,oivo !o rl.ie ma w jzy1rLr polslrlinl

do,kadhe.go odporwiaclrLiika. R. We'.Lle.lr i A. W.artrion fu.air{lu-

jac je w,IeoriL Literatury jalro rwn'orrva,tt'eallg'ials4nie.rlrtt

plr-l, urrwi. ,tea .o ls;iruzgcie <rsLr:uilol.t'r'a

,,Sittzt:1,"

l1o ,,prIoil"'i

turnac'z n pu.zej S.i

plolkLr:ewier1t'warrt sztjet i sj.ttieta i 1:r"ze1"c'lyt ow ty_

tu jako Le l,ieruen,tre les procds de coltt1lositiott,

et les pl,ocds styltstiqlles gn'raut 9. Nasi turrra-

Cze zfutlclowatiby nam ZapeWIle Co W rodzajrr

Z,t'uizek cltu:yt6u: siuzetolconstrulcc ji z ogIltyzlti

c.ltltuytatni stylu. Borrvierrn nlasi [}u'nracze i czLeu-.

ratytlrcrw'lilLe'labuLry r,ieirz, iz dzwik cizjiwott]wornr-t

,,sli,u.ze|L'' p'osliada c'VclwoOi rrragliczure, clllw.iera

podwoje s}<arbca teoretyczrrycit g1bi. W te.j lna-

giczrrej wierze dochoclzi si clo allsur-du. oto tlr.

urlarua'cy j,lta>, Co jes.b

f orm ni.e'wyg|odtll w rty'ciit. Z tyctr wz:gl'r1w poZ;olstl-

t'larn 11, pr.zeltlardzle ory.$ilialrl4 f'or.rn rotsy jsrlr', 11.

Zabawrre jesL pfzede WSZyStkiln [0, 7'e trrttlaczlra,

clicc rtzasaclrri lcorrieczrto \/ilr-Owac[zerria c1o Lel'..

tnirlologii po1sl<iej ,,sirtzeLu'' !v szczeg lr]yIIi' war.

cirv1'trr f ortrralistolrr rozuttrietritr tego sOw:r, po-

suzya si [rrli jego elisp1il<ac

L)L'ZeZ !Ve]lelia i \\ral.r'e*

B E,i'cllerlbaLtl11:7'eorija IornuoLlrogo ln.ietotltt.

9 I'crr' ,],horie de La litterature, s. 50. N,trta'betre

Ze ]ZroZti|I]l'iay'ch ;wzg1dclw, ni.g llr'ajq 1ropotorv

ietettt''.

l0 J trlc zrobiolty jest <I)ttszcz, GogoLtt,

stgl"istylci, s' ,92.

1l Pies;zthuu-Clawlikr:;rva: prz-yp,i5 2 cio

s. 60. '

W: /lrr;sgjs/cu szlc<tttt"

l Y.a,IIJCUZl,

ze,,sjtl-

I]i.er'uws.lr,i:op, cit,,

I1&Ukow;rc:l1,

llrznri: . ,,?.t*.}

'..L.S8]lSi-Q,.

jq, 1<t,or'asLatlowi

cloklaclle zalllzet:zeltit: tego, o cro cltot,lz-ilo [ot'ttral-

listom !

Jc1i clrclclzi () l)1.OiJO110\^/aIIil

'Sjużet' - co to za zwierz - R. Zimand.PDF

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: