Elementy składowe kapitałów firmy

Ze względu na źródło pochodzenia kapitałów, którymi przedsiębiorstwo finansuje swój majątek wyróżniamy:

-           kapitały własne, pochodzące ze źródeł zewnętrznych, tj. wniesione przez udziałowców oraz ze źródeł wewnętrznych

-           kapitały obce, występujące w formie pożyczek, kredytów lub innego rodzaju zobowiązań

Kapitały własne – składają się na nie:

-           wkłady kapitałowe właścicieli, wnoszone w formie udziałów, subskrypcji akcji itp., tworzące kapitał podstawowy (np.. kapitał założycielski, udziałowy, zakładowy, akcyjny),

-           zyski pozostawione do dyspozycji przedsiębiorstwa (tj. reinwestowanie w firmie), przeznaczone na pokrycie przyszłego ryzyka i umocnienie ogólnego standingu finansowego (np. na kapitał zapasowy, rezerwowy) lub z góry na określony cel (np. na fundusz inwestycyjny).

Kapitały własne znajdują się w bezterminowej dyspozycji firmy, a na ich zwrot udziałowcy mogą liczyć w zasadzie dopiero w momencie jej likwidacji. Ewentualne zmniejszenie kapitałów własnych o statutowym charakterze w okresie funkcjonowania firmy wymaga specjalnej procedury prawnej, uwzględniającej m.in. zabezpieczenie interesów jej wierzycieli. Kapitały własne przedsiębiorstwa mogą ulec zwiększeniu w przypadku dopuszczonej przepisami prawa aktualizacji wartości majątku, uwzględniając skutki inflacji. W spółkach akcyjnych źródłem zwiększenia kapitałów zapasowych może być także nadwyżka występująca w przypadku wypuszczenia akcji po cenie wyższej (emisyjnej) do ceny nominalnej.

Źródła kapitałów firmy:

-           wpłaty udziałowców,

-          





zysk netto do dyspozycji firmy

-           emisja obligacji

-           bankowe kredyty inwestycyjne,

-           kredyty bankowe krótkoterminowe

-           emisja krótkoterminowych papierów wartościowych

-           kredyty handlowe i inne zobowiązania

Uzupełnianie kapitałów własnych – wynika z:

-           stworzenie podstawy do wydatniejszego rozwoju działalności firmy, pozwalającej także na zaciąganie w przyszłości większych kredytów, dzięki wzrostowi wiarygodności finansowej

-           przezwyciężenie rysującej się upadłości firmy, wskutek naruszenia płynności finansowej (utraty zdolności do terminowego regulowania zobowiązań) lub powstania strat

-           usunięcie skutków deprecjacji kapitałów własnych spowodowanej inflacją

Długoterminowe kapitały obce uzyskiwane są z dwóch zasadniczych źródeł, tj. emisji obligacji na rynku papierów wartościowych oraz z kredytów bankowych lub innych pożyczek głównie o inwestycyjnym charakterze.

Obligacja jest dokumentem, w którym emitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki w określonej wysokości i zobowiązuje się do jej zwrotu w podanym terminie oraz do zapłaty odsetek posiadaczowi takiego dokumentu, zgodnie z ustalonymi z góry zasadami. Obligacja nabywana jest przez subskrybentów, jeśli zapewnia większe korzyści aniżeli długoterminowe lokaty bankowe. Nabywcami obligacji mogą być inwestorzy, dysponujący nie tylko długoterminowymi ale także krótkoterminowymi kapitałami, gdyż w warunkach rozwiniętego rynku pap. wart. Istnieje możliwość wycofania lokaty przez sprzedaż obligacji innej osobie.

Długoterminowe kredyty zaciągane w bankach dotyczą z reguły zamierzeń inwestycyjnych, związanych z powiększaniem lub modernizacją majątku trwałego. Służą zatem na finansowanie zakupów nieruchomości, maszyn, urządzeń, itp. Uzyskanie tych kredytów łączy się z uprzednio dokonaną przez bank staranną analizą zdolności przedsiębiorstwa do obsługi zadłużenia w przyszłości (perspektywicznej zdolności kredytowej) oraz uwarunkowane jest przeważnie odpowiednim udziałem kapitałów własnych w realizacji danego przedsięwzięcia przez kredytobiorcę. Niekiedy przy udzielaniu poważniejszych kwot kredytów długoterminowych, m..in. w celu rozłożenia ryzyka banki tworzą specjalne porozumienia zwane konsorcjami. Ich uczestnicy składają się na łączną kwotę kredytu, przy czym jeden z nich przejmuje rolę wiodącą w organizacji porozumienia czuwając także nad prawidłową obsługą spłat rat kredytu i odsetek przez dłużnika.

Zobowiązania wynikające z normalnego cyklu rozliczeń służą finansowaniu majątku obrotowego, ale nie powodują konieczności ponoszenia z tego tytułu kosztów.

Zobowiązania stanowiące kredyt handlowy oznaczający odroczenie przez kontrahenta należnej mu płatności co łączy się jednak z dodatkowym kosztem który jest często wyodrębniany w formie skonta uzyskiwanego w razie bieżącej płatności.

Kredyt w rachunku bieżącym może być uzyskany w banku w którym firma taki rachunek posiada. Po przyznaniu kredytu na podstawie umowy zawartej z klientem bank wyraża zgodę na wykonywanie decyzji płatniczych (np. czeków, przelewów, wykupu weksli, jeżeli jest domicyliatem) do ustalonej sumy nawet w razie braku środków na rachunku bieżącym. kredyt  dostosowany jest automatycznie do faktycznych potrzeb płatniczych przedsiębiorstwa i spłacany w miarę wpływu środków na rachunek bieżący. Odsetki opłaca się więc tylko za czas, w którym wpłaty nie znajdowały pokrycia w dodatnim saldzie rachunku bieżącego firmy. Niekiedy kredyt w rachunku bieżącym ma ograniczony charakter. Wówczas bank upoważnia firmę do podejmowania gotówki tylko na pokrycie przejściowego jej braku w kasach przedsiębiorstwa (np. wypłaty wynagrodzeń pracownikom), albo tylko na regulowanie faktur dostawców.

Kredyt w rachunku kredytowym polega na ewidencji jego wykorzystania, oprocentowania i spłat na oddzielnym rachunku bankowym. Wówczas przedsiębiorstwo dysponuje samodzielnie rachunkiem bieżącym i z tego rachunku dopiero reguluje przeważnie spłaty kredytu w terminach ustalonych w umowie.

Linia kredytowa – w umowie z bankiem ustala się górny pułap wykorzystania (limit) kredytu. Po otwarciu linii kredytowej można z niej finansować powtarzające się transakcje. Po ich zrealizowaniu następuje spłata kredytu, z którego do wysokości limitu mogą być finansowane kolejne transakcje. Jest to tzw. kredyt odnawialny (rewolwingowy) przy którym nie określa się obowiązujących terminów spłat i rat wykorzystywanego kredytu, a jedynie termin końcowy jego funkcjonowania (np. 12 miesięcy od uruchomienia linii kredytowej lub 6 miesięcy po wykorzystaniu na finansowanie danej operacji).

Kredyty sezonowe można uzyskać w banku na pokrycie zapasów płodów rolnych, ich przetworów (np. cukru) lub przygotowania wyrobów do sezonowej sprzedaży (np. zapasów obuwia letniego w okresie poprzedzającym lato). Jego wielkość zależy od cyklu przyrodniczego, hodowli, przetwórstwa, itp. Jego spłata powoduje wygaśnięcie kredytu gdyż jest on nieodnawialny.

Kredyt wekslowy polega na przyjęciu przez bank w zamian za przekazaną do dyspozycji gotówkę, weksla własnej firmy lub obcego z indosem przedsiębiorstwa. Bank przekazuje wówczas na rachunek bieżący sumę przyjętego weksla pomniejszoną o dyskonto, tj. odsetki przypadające za okres do daty jego płatności oraz o ewentualną prowizję. Przy tym kredycie bank pobiera odsetki z góry tj. w momencie przyjęcia weksla do dyskonta. Można jednak również uzyskać kredyt zabezpieczony własnymi wekslami kredytobiorcy których suma opiewa na kwotę kredytu powiększoną o odsetki. W tym przypadku odsetki płacone są z dołu tj. dopiero przy wykupie weksla.

Kredyt akceptacyjny – bank nie udziela kredytu klientowi bezpośrednio ale godzi się na akceptowanie wystawianych przez niego weksli trasowanych (tj. ciągnionych na bank) przy założeniu że remitentem (tj. beneficjentem) jest wystawca. Może on wówczas regulować takim wekslem zobowiązania wobec swoich kontrahentów lub zdyskontować go w innym banku. Bank ponosi ryzyko finansowe związane z terminowym uregulowaniem zobowiązania za co pobiera odpowiednie wynagrodzenie.

Kredyty preferencyjne charakteryzują się niższą stopą procentową w stosunku do normalnie pobieranej przez banki (rynkowej), a często także dogodniejszym okresem spłaty. Są one narzędziem interwencjonizmu państwowego w pośredniej formie, gdyż ich uzyskanie uzależnione jest od spełnienia określonych warunków wynikających z ustalonych przez rząd założeń polityki gospodarczej.

Umowa kredytowa – występując o udzielenie kredytu przedsiębiorstwo formułuje swoje propozycje przeważnie w pisemnej formie określając: a) rodzaj i wysokość kredytu jaki chciałoby uzyskać, b)przeznaczenie kredytu, c) źródła i terminy spłaty kredytu, d) zabezpieczenie spłaty kredytu.

Bony pieniężne są oferowane przez emitenta na rynku pieniężnym według cen nominalnych, pomniejszonych jednak o z góry określone dyskonto. Jednocześnie emitent zobowiązuje się do wykupu tych bonów według pełnej ceny nominalnej po upływie jednolitego ustalonego z góry terminu nie przekraczającego 1 roku.

Korzyści z emisji bonów: umożliwia zaciąganie pożyczek na większą skalę gdyż nabywcami bonów może być wiele banków oraz innych inwestorów. Koszt tak pozyskiwanych kredytów jest przeważnie niższy od kosztu kredytu bankowego gdyż marża pobierana przez organizatora emisji jest z reguły mniejsza od marży doliczanej przez bank na pokrycie swych kosztów. Cykliczne powtarzanie emisji bonów komercyjnych w terminach poprzedzających spłatę poprzednich emisji umożliwia niekiedy przekształcenie tak pozyskiwanego kredytu w kredyt długoterminowy.

Gwarancja bankowa polega na zobowiązaniu się przez bank do uregulowania wierzycielowi jego należności jeżeli firma której wypłacalność bank gwarantował nie wykonała w ogóle lub należycie umownego świadczenia. Przy jej udzielaniu bank określa przeważnie górną kwotę do jakiej gotów jest uregulować wierzycielowi jego należność w razie niewypłacalności klienta.

Gwarancje rządowe polegają na zobowiązaniu się odpowiedniego organu administracji centralnej do uregulowania zobowiązań jeżeli kredytobiorca nie wywiąże się z nich w terminie.

Refinansowanie kredytów zastępowanie spłaconych zobowiązań zaciągniętymi nowymi kredytami.

Rodzaje zobowiązań: a)długoterminowe których okres uregulowania jest dłuższy niż 1 rok (wykorzystywane są na finansowanie działalności bez potrzeby ich odnawiania przez dłuższy okres sięgający kilku lub nawet więcej niż 10 lat), b) średnioterminowe o okresie spłaty dłuższym niż 1 rok ale nie przekraczającym 5 lat,

c) krótkoterminowe których termin spłaty nie przekracza 1 roku.

Kryteria najkorzystniejszej struktury kapitałów: a) maksymalizacja korzyści udziałowców firmy wyrażająca się m.in. stopą zyskowności kapitałów własnych, b) zapewnienie właściwego stopnia bieżącej i perspektywicznej płynności płatniczej tj. ograniczenia ryzyka jej utraty do granic uznanych za rozsądne.

Wzrost stopy zyskowności kapitałów – stopa zyskowności własnych kapitałów wzrasta w miarę zwiększania się udziału kapitałów obcych w finansowaniu majątku, jeżeli stopa odsetek płaconych jest niższa od zyskowności majątku osiąganej przez przedsiębiorstwo.

Ujemny wpływ na zyskowność własnych kapitałów – wystąpi wówczas gdy zyskowność majątku ukształtuje się na niższym poziomie niż wynosi stopa odsetek płaconych kredytodawcom od wykorzystywanego kapitału obcego. Wówczas korzystanie z obcych kapitałów powoduje obniżenie efektywności ekonomicznej funkcjonowania firmy.

Przeciętny cykl obrotu (cykl gotówkowy) obejmuje średni okres jaki występuje między wydatkami gotówkowymi poniesionymi na nabycie składników majątku obrotowego niezbędnych do prowadzenia działalności oraz wypływami pieniężnymi ze sprzedaży produktów i towarów.

Przeciętny cykl netto – różnica między łącznym cyklem obrotu zapasami i należnościami (cykl brutto) a okresem czasu przypadającym przeciętnie na regulowanie zobowiązań (z wyjątkiem zobowiązań z tytułu kredytów bankowych i pożyczek oraz kredytów handlowych).

Maksymalizacja udziału kapitałów stałych w finansowaniu środków obrotowych umacnia równowagę finansową firmy oraz jej standing ale korzystanie z kredytów długoterminowych łączy się zazwyczaj z kosztami wyższych odsetek niż wynosi ich stopa przy kredytach krótkoterminowych.

Maksymalizacja pokrycia środków obrotowych krótkoterminowymi zobowiązaniami daje szansę wyższych zysków i korzystniejszej ich relacji w stosunku do kapitałów własnych ale jednocześnie rośnie ryzyko pogorszenia lub utraty płynności płatniczej.