Uniwersalny wzmacniacz samochodowy.pdf

Projekty AVT

U niwersalny wzmacniacz

samochodowy

Proponowany układ jest tanim i prostym

w wykonaniu wzmacniaczem, przeznaczo−

nym w zasadzie do zamontowania w sa−

mochodowej instalacji nagłaśniającej. Pros−

tota wykonania i taniość nie idzie jednak by−

najmniej w parze z pogorszeniem paramet−

rów układu. Wprost przeciwnie, zastoso−

wanie nowoczesnego monolitycznego

układu końcówki mocy pozwoliło na osiąg−

nięcie doskonałych parametrów i co bardzo

ważne, na zbudowanie urządzenia odpor−

nego na większość „nieszczęść”, jakie mo−

gą spotkać wzmacniacz samochodowy.

W wersji podstawowej nasz wzmac−

niacz posiada cztery tory wzmacniające,

umożliwiające zasilenie czterech nieza−

leżnych kolumn głośnikowych. Jeżeli jed−

nak taka liczba głośników nie będzie wy−

korzystywana, a zależy nam na osiągnię−

ciu dużej mocy, to przez proste dodanie

kilku zwór i „wywalenie” niektórych ele−

mentów z układu możemy zbudować

wzmacniacz dwukanałowy, o mocy dwu−

krotnie większej od mocy każdego z ka−

nałów wersji podstawowej.

Każdy wzmacniacz mocy wydziela

podczas pracy duże ilości ciepła, które

muszą być odprowadzone do otoczenia.

Wprawdzie zastosowany układ scalony

jest zabezpieczony przed uszkodzeniem

wynikającym z ewentualnego przegrza−

nia, ale nadmierny wzrost temperatury

może uniemożliwić jego poprawną pracę.

Przy pracy wzmacniacza z pełną mocą (p−

onad 40W) do przegrzania doszłoby już

po kilku sekundach! Tak więc zastosowa−

nie odpowiedniego radiatora okazało się

absolutnie konieczne.

Najczęściej jednak nie wykorzystujemy

pełnej mocy wzmacniaczy akustycznych.

W większości przypadków pracują one wy−

korzystując jedynie ułamek swoich możli−

wości. Jednak musimy także zapewnić so−

bie możliwość stworzenia w samochodzie

prawdziwej dyskoteki i umożliwić układowi

długotrwałą pracę na „maksymalnych ob−

rotach”. Wiąże się to z koniecznością zasto−

sowania radiatora o bardzo dużych wymia−

rach, kosztownego i wykorzystywanego je−

dynie sporadycznie. Nie ma to większego

sensu technicznego i ekonomicznego, i dla−

tego zdecydowaliśmy się na zastosowanie

nowoczesnego i skutecznego rozwiązania

jakim niewątpliwie jest chłodzenie wymu−

szone. Użycie radiatora z wentylatorkiem

od CPU pozwoliło na radykalne zmniejsze−

2273

nie wymiarów wzmacniacza, bez ponosze−

nia większych kosztów. Autor lansował już

(opis „Aktywnego radiatora”) i z uporem

będzie lansował dalej taką koncepcję chło−

dzenia urządzeń elektronicznych dużej mo−

cy. Oferowane obecnie „wiatraczki” do

procesorów i wentylatory są tak tanie i łat−

wo dostępne, że ich stosowanie zamiast

dość kosztownych radiatorów ma także

sens ekonomiczny.

Być może niektórzy czytelnicy zanie−

pokoili się, myśląc o szumie generowa−

nym przez wentylator, który mógłby prze−

szkadzać w słuchaniu muzyki. Obawy ta−

kie są jednak całkowicie nieuzasadnione.

W samochodzie, nawet jeżeli to będzie

najbardziej komfortowy model Mercede−

sa, szum silnika zawsze zagłuszy pracę

wentylatorka. Jeżeli wzmacniacz zasto−

sujemy w domowej instalacji nagłaśniają−

cej, to pamiętajmy, że wymuszone chło−

dzenie włącza się dopiero po przekrocze−

niu pewnej mocy wyjściowej, tak że od−

głosy pracy układu chłodzenia mogą być

słabo słyszalne jedynie podczas krótkich

przerw w odtwarzaniu muzyki.

Opisany niżej układ nazwany został

wzmacniaczem samochodowym, bo ta−

kie jest jego podstawowe zastosowanie.

Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby

wykorzystywać go do innych celów. Nis−

kie napięcie zasilania predestynuje nasz

wzmacniacz do stosowania we wszelkie−

go rodzaju przenośnych instalacjach na−

głaśniających, zasilanych z akumulatorów

lub baterii. Bez najmniejszych przeróbek

może on zostać zastosowany jako

„dopalacz” do walkmana, umożliwiając

głośne słuchanie muzyki np. w domku

letniskowym. Dodatkowym atutem prze−

mawiającym za zastosowaniem naszego

wzmacniacza w urządzeniach o zasilaniu

bateryjnym jest możliwość okresowego

wprowadzania go w stan STAND BY,

w którym pobór prądu jest praktycznie

niemożliwy do zmierzenia za pomocą

prostych przyrządów pomiarowych.

Opis działania

Podstawowy schemat naszego wzmac−

niacza wykonanego w wersji czterokana−

łowej pokazany został na rysunku 3. Jak

widać, sercem układu jest monolityczny

wzmacniacz scalony typu TDA7374. Jest

to bardzo interesująca kostka i warto po−

wiedzieć o niej parę słów. Z konieczności

będą to informacje o charakterze skróto−

wym, ponieważ pełny opis układu zajmuje

w biuletynie USKA RTV i AV 4/1995 aż 10

stron formatu A4! Do lektury tego biulety−

nu (dostępnego w naszej ofercie handlo−

wej) zapraszamy czytelników, którzy

chcieliby lepiej poznać zastosowany w na−

szym wzmacniaczu układ.

Układ TDA7374 jest poczwórnym

akustycznym wzmacniaczem mocy pra−

cującym w klasie AB, wykonanym za po−

mocą nowoczesnej technologii. Struktura

umieszczona jest w typowej dla tej klasy

układów obudowie MULTIWATT15. Pod−

stawowym zastosowaniem układu jest

praca w radioodbiornikach i radioodtwa−

rzaczach samochodowych. Wzmacniacz

umożliwia uzyskiwanie dużych mocy bez

stosowania kondensatorów sprzężenia

bootstrap.

Z powyższych danych można wyciąg−

nąć wniosek, że układ TDA7374 jest

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/98

Projekty AVT

wzmacniaczem prawie idealnym, zabez−

pieczonym przed wszelkimi pomyłkami

w montażu i awariami samochodowej in−

stalacji nagłaśniającej. Jednak do niektó−

rych danych katalogowych należy podcho−

dzić z dużą ostrożnością i zabierać się za

dokonywanie ryzykownych eksperymen−

tów dopiero po zapoznaniu się z treścią ca−

łłejj karty katalogowej. Jako przykład może

posłużyć podana przez producenta,

umieszczona dużymi literami na początku

karty katalogowej informacja o tym, że

wzmacniacz jest odporny na omyłkowe

odwrócenie polaryzacji zasilania. Czy ozna−

cza to, że możemy bez najmniejszych

obaw dołączyć nasz wzmacniacz „odwrot−

nie” do zasilania i spokojnie obserwować

zachowanie się tak torturowanego układu?

Bynajmniej, ponieważ w dalszej części ka−

talogu, w szczegółowym opisie kostki

TDA7374 czytamy, co następuje: „Układ

może bez obawy uszkodzenia przewodzić

prąd nawet do 10A o odwróconej polaryza−

cji przez czas dłuższy, niiż potrzebny do

przepallaniia szybkiiego bezpiieczniika”. Tak

więc eksperyment polegający na prostym

odwróceniu polaryzacji zasilania w układzie

nie zabezpieczonym bezpiecznikiem topi−

kowym z pewnością skończyłby się na−

tychmiastowym uszkodzeniem kostki!

Powyższe informacje pozwolą czytel−

nikom z grubsza zorientować się

we właściwościach kostki TDA7374, po

pozostałe dane odsyłamy do wspomnia−

nego już biuletynu USKA. Warto jednak

jeszcze opisać dwa wyprowadzenia ukła−

du, które mogą posłużyć do ciekawych

(bezpiecznych!) eksperymentów i ewen−

tualnej rozbudowy układu. Na rysun−

ku 1 pokazano uproszczony schemat bu−

dowy wewnętrznej układu, a na rysun−

ku 2 opis jego wyprowadzeń.

Wzmacniacz TDA7374 wyposażony

został w wewnętrzny układ wykrywający

nasycenie jednego z czterech stopni wy−

jściowych, czyli przesterowanie wzmac−

Rys.. 1..

którekolwiek z wyjść

określonego poziomu

zniekształceń. Wypro−

wadzenie to może zo−

stać wykorzystane do

realizacji współpracy

układu wzmacniacza

z kompresorem

wzmocnienia, co za−

pewni wysoką jakość

dźwięku przy wszyst−

kich poziomach odsłu−

chu. W najprostszym

przypadku wyjście to

może zostać wyko−

rzystane do włączania

diody LED w momen−

cie przesterowania

wzmacniacza. W na−

szym układzie diodę

taką możemy dołą−

czyć do wyjścia ozna−

czonego CON2, a re−

zystor R2 ogranicza

płynący przez nią prąd.

Drugim wyprowa−

dzeniem układu, które

może zainteresować

wielu czytelników jest wejście

SBY (STAND BY). Podczas normal−

nej pracy wzmacniacza jest ono

dołączone do plusa zasilania za po−

średnictwem rezystora R1. Rezys−

tor ten, łącznie z kondensatorem

C13 tworzą filtr RC zabezpieczają−

cy przed powstawaniem przykrych

stuków w momencie włączania

zasilania układu. Podanie na we−

jście SBY stanu niskiego (zwarcie

go do masy) spowoduje natychmiastowe

wyłączenie wzmacniacza i przejście

w stan oczekiwania, przy którym pobór

prądu spada do pomijalnie małej wartości.

W instalacji samochodowej, dysponującej

z zasady wielką rezerwą mocy, wejście to

możemy pozostawić nie wykorzystywa−

ne. Natomiast w urządzeniach zasilanych

z baterii może ono oddać nieocenione

usługi. Zachęcamy czytelników do prób

zbudowania np. prostego detektora wy−

krywającego sygnały akustyczne na we−

jściach wzmacniacza. Przy braku tych syg−

nałów układ przełączałby wzmacniacz

w stan oczekiwania, oszczędzając w ten

sposób kosztowne baterie.

Cała dolna część schematu przedstawia

układ sterowania wentylatorem chłodzą−

cym radiator zamocowany do kostki

TDA7374. W układzie zastosowano naj−

prostszy i najtańszy wzmacniacz operacyj−

ny typu TL081, pracujący w układzie kom−

paratora napięcia. Porównuje on napięcie

uzyskiwane z dzielnika z termistorem RT1

z napięciem regulowanym za pomocą po−

tencjometru montażowego PR1. Jeżeli

oporność termistora RT1 pod wpływem

Rys.. 2..

niacza objawiające się silnymi zniekształ−

ceniami. Informowaniu „otoczenia” o ta−

kim fakcie służy wyjście oznaczone CD

(Clip Detection). Jest to wyjście typu ot−

warty kolektor, którego stanem aktyw−

nym jest przewodzenie tranzystora wy−

jściowego w momencie osiągnięcia przez

Podstawowe włłaściiwościi wzmacniiacza

• Minimalna liczba elementów zewnętrznych

• Rozwiązanie układowe bez sprzężenia zwrotnego bootstrap

• Możliwość pracy w układzie BTL (dwa kanały o podwyższonej mocy wyjściowej

• Detektor przesterowania wzmacniacza

• Stałe wzmocnienie

• Bardzo mały prąd w stanie oczekiwania (typowo 1µA)

• Zabezpieczenie przed zwarciem wyjść do masy i napięcia zasilania

• Zabezpieczenie przed przekroczeniem bezpiecznej temperatury pracy

• Zabezpieczenie przed impulsowymi przepięciami zasilania

• Zabezpieczenie przed odłączeniem obwodu masy

• Zabezpieczenie przed odwrotną polaryzacją zasilania

• Zabezpieczenie przed wyładowywaniami elektrostatycznymi

Parametry charakterystyczne

• Zakres napięć zasilania

8...18VDC

• Spoczynkowy prąd zasilania

(bez włączania trybu STAND BY)

maks. 150mA

• Maksymalna moc wyjściowa

4x10,5W (przy zasilaniu 14VDC)

• Wzmocnienie napięciowe

26dB

• Zniekształcenia

0,1% przy 10W mocy wyjściowej

• Impedancja wejściowa

10k

• Prąd w stanie oczekiwania

1µA

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/98

Projekty AVT

temperatury spadnie poniżej

wartości powodującej powstanie

na wejściu 2 wzmacniacza napię−

cia mniejszego od ustawionego

na wejściu 3, to na wyjściu

wzmacniacza postanie stan

„wysoki”. Tranzystor T1 zacznie

przewodzić, włączając wentyla−

torek F1. Po opadnięciu tempera−

tury wymuszone chłodzenie wy−

łączy się. Tak więc układ pracuje

jakby jako regulator temperatury,

zapewniając kostce TDA7374

stabilne warunki pracy. Rezystor

R5 wprowadza do układu nie−

wielką histerezę, zabezpieczając

go przed ewentualnym wzbudza−

niem się.

Na rysunku 4 przedstawiono

drugą wersję układu wzmacnia−

cza, która być może zostanie

uznana przez wielu czytelników

za podstawową. Tym razem

TDA7374 pracuje w układzie po−

dwójnego wzmacniacza BTL

(mostkowego). Dopiero teraz wi−

dać, że informacja producenta

o minimalnej liczbie elementów

zewnętrznych potrzebnych do

pracy TDA7374 nie była bynaj−

mniej czczą przechwałką. Do

zbudowanie wysokiej klasy wzmacniacza

2x21W potrzebne są zaledwie 4 konden−

satory (nie licząc kondensatorów blokują−

cych zasilanie) i jeden rezystor! I pomyśleć

tylko, że za czasów „elektronicznej mło−

Rys.. 3.. Schemat iideowy wersjjii czterokanałłowejj

dości” autora zbudowanie takiego układu

wymagałoby zastosowania kilkunastu

tranzystorów i wielkiej liczbie elementów

biernych, a i tak zmontowany układ praco−

wałby najczęściej jako generator!

W wersji dwukanałowej nie stosuje−

my elektrolitycznych kondensatorów wy−

jściowych, dołączając głośniki bezpośred−

nio do odpowiednich wyjść układu

(szczegółowy opis dołączenia głośników

w dalszej części artykułu). We−

jścia TDA7374 zostały także od−

powiednio połączone parami.

Przy pracy wzmacniacza w ukła−

dzie BTL uzyskujemy dwukrotne

zwiększenie mocy kosztem re−

zygnacji z dwóch kanałów. Nasz

układ będzie teraz pracował jako

typowy wzmacniacz stereofo−

niczny, dostosowany do współ−

pracy z większością tanich od−

biorników i radioodtwarzaczy sa−

mochodowych.

Pozostała część układu jest

identyczna, jak w wersji czteroka−

nałowej i nie wymaga komentarza.

Rys.. 4.. Schemat iideowy wersjjii dwukanałłowejj

Montaż i uruchomienie

Na rysunku 5 przedstawiono

mozaikę ścieżek płytki drukowa−

nej wzmacniacza oraz rozmiesz−

czenie na niej elementów. Płytka

została zaprojektowana jako uni−

wersalna, co pozwoli na zmonto−

wanie na niej dowolnie wybranej

wersji wzmacniacza, oraz na

ewentualną zmianę tej wersji

w gotowym układzie. Płytka zo−

stała wykonana na laminacie jed−

nostronnym i niestety nie unik−

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/98

Projekty AVT

nięto konieczności zastosowania dwóch

zwór, oznaczonych na schemacie symbo−

lem „Z”. Od nich właśnie rozpoczniemy

montaż układu, w dalszej kolejności wlu−

towując w płytkę rezystory i inne ele−

menty o mniejszych gabarytach. Jak

zwykle w układach „samochodowych”

zastosowanie podstawki pod IC2 jest

sprawą dyskusyjną: jeżeli jednak ją zasto−

sujemy, to musi to być podstawka najwy−

ższej jakości, najlepiej tzw. precyzyjna.

Po wlutowaniu mniejszych elementów

musimy podjąć decyzję, jaką wersję

wzmacniacza chcemy wykonać. Jeżeli

będzie to wersja czterokanałowa, to mon−

tujemy wszystkie elementy widoczne na

schemacie z rysunku 3, pozostawiając

wlutowanie IC1 wraz z radiatorem na ko−

niec. Jeżeli natomiast zdecydowaliśmy

się na budowę wzmacniacza stereofo−

nicznego to kondensatory C1...C4 zastę−

pujemy zworami wykonanymi dość gru−

bym drutem (najlepiej srebrzanką 1mm).

Następnie wykonujemy kolejne, dodatko−

we zwory w punktach oznaczonych na

płytce symbolem „X”. Kondensatorów

wejściowych C3 i C8 nie montujemy.

Ostatnią czynnością podczas montażu

wzmacniacza, którą zostawiliśmy sobie

„na deser” będzie przykręcenie radiatora

do IC1 oraz wlutowanie tego układu

w płytkę. W układach prototypowych sto−

sowane były dwa typy radiatorów z wen−

tylatorami: od procesora 486 i od PEN−

TIUM. Radiatory takie można nabyć

w sieci handlowej AVT oraz w każdym

sklepie z osprzętem komputerowym.

Dobrym miejscem zakupu radiatorów są

także giełdy komputerowe, gdzie ofero−

wane są one w wielkim asortymencie,

zróżnicowanym pod względem efektyw−

ności chłodzenia i oczywiście, ceny. Pod−

czas prób laboratoryjnych większy i wy−

posażony w mocniejszy wentylatorek ra−

diator od procesora PENTIUM wykazał

Rys.. 6..

ju POXIPOL. Możemy także zasto−

sować klej DISTAL, dobre rezultaty

można także osiągnąć za pomocą

poliestrowej szpachlówki do napra−

wiania karoserii samochodowych.

Sposób montażu radiatora zależy od

jego typu i z pewnością w wielu

przypadkach można będzie zastoso−

wać połączenia śrubowe.

Zmontowany układ wzmacnia−

cza nie wymaga ani uruchamiania

ani jakiejkolwiek regulacji i „od−

pala” natychmiast po włączeniu

zasilania. Natomiast układ stero−

wania wentylatorem radiatora

wymaga prostej regulacji. W tym

celu należy termistor RT1 pod−

grzać do temperatury np. ok.

60 o C. Następnie pokręcając po−

tencjometrem regulacyjnym PR1

„łapiemy” punkt włączenia się

wentylatora. Jeżeli układ ma pra−

cować w instalacji samochodo−

się większą efektyw−

nością chłodzenia i taki

właśnie radiator pole−

camy Czytelnikom.

Pierwszą czynnoś−

cią podczas montażu

radiatora będzie chwi−

lowe zdjęcie z niego

wentylatora, który

mógłby zostać uszko−

dzony podczas wierce−

nia otworu pod śrubkę

mocującą układ scalo−

ny. W radiatorze wier−

cimy otworek o śred−

nicy 2mm, uważając,

aby wypadł on dokładnie pomiędzy jego

żeberkami. Następnie przykręcamy do ra−

diatora układ TDA7374, niie zapomiinajjąc

o zastosowaniiu siilliikonowejj pasty pollep−

szajjącejj odprowadzaniia ciiepłła. Kolejną

czynnością będzie ponowne zamontowa−

nie wentylatorka

na radiatorze,

a następnie wlu−

towanie układu

IC1 w płytkę.

Otwarta pozo−

staje sprawa przy−

mocowania radia−

tora do płytki.

„Zawieszenie” go

na wyprowadze−

niach IC1 z pew−

nością skończyło−

by się ich uszko−

dzeniem! W ukła−

dach modelo−

wych radiator zo−

stał po prostu

przyklejony do

płytki za pomocą

znacznej ilości kle−

Rys.. 7..

Wykaz ellementów

Rezystory

R1: 10k

R4: 1,5k

Ω

R6: 5,6k

R7: 6,8k

Ω

PR1: 100k

Ω

RT1: ok. 20k

* przy 18 o C

Kondensatory

C1, C2, C3, C4, C10, C11: 3300µF/25V

C6, C5, C7, C8: 470nF MKT

C9: 47µF/25

C12: 100nF MKT

C13: 10µF/25V

Półłprzewodniikii

IC1: TDA7374

IC2: TL081

T1: BC548 lub odpowiednik

Dioda LED dowolnego koloru i średnicy

Pozostałłe

CON3, CON4: ARK3

CON1: mini ARK3 (3,5mm)

CON5, CON2: mini ARK2 (3,5mm)

F1: wentylatorek z radiatorem (nie

wchodzi w skład kitu AVT−2273B) patrz

tekst)

Rys.. 5.. Schemat montażowy

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/98

Ω

R3, R2: 510

R5: 1M

R8: 1,2k

Projekty AVT

wej, to po zakończonej regulacji koniecz−

nie musimy zabezpieczyć PR1 przed

przesunięciem pod wpływem drgań, za

pomocą kropli lakieru lub kleju. Nato−

miast termistor RT1 należy docisnąć do

radiatora i najlepiej przykleić za pomocą

kropli dobrze przewodzącego ciepło kleju

silikonowego.

Dołączenie diody LED do układu jest

opcjonalne, może jednak ona niekiedy

okazać się użyteczna, np. podczas dopa−

sowywania naszego wzmacniacza do ra−

dioodbiornika samochodowego.

Na rysunku 6 pokazany jest sposób

połączenia każdej z wersji wzmacniacza

z głośnikami, napięciem zasilającym

i stopniem wejściowym. Jeżeli jednak

nasz układ będzie, zgodnie ze swoim

podstawowym przeznaczeniem, praco−

wał w instalacji samochodowej, to zanim

umieścimy go w obudowie (koniecznie

z otworami wentylacyjnymi) i samocho−

dzie, to spodnią powierzchnię płytki mu−

simy dokładnie zabezpieczyć lakierem

elektroizolacyjnym (dostępny w ofercie

AVT). Pamiętajmy, że nawet w samocho−

dzie dobrej marki wilgoć potrafi się wcis−

nąć wszędzie!

Jeszcze jedna, użyteczna uwaga. Syg−

nał wyjściowy z odbiornika samochodo−

wego może okazać się zbyt silny (nie ma

takich obaw w przypadku walkmana)

i wystąpi zjawisko przesterowania

wzmacniacza przy większej sile głosu. Ta−

ki przypadek możemy stwierdzić „na

słuch” lub obserwując diodę LED dołą−

czoną do wyjścia układu. Środek zaradczy

jest bardzo prosty: zastosowanie proste−

go dzielnika napięcia na wejściu naszego

wzmacniacza. Autor zakłada, że jego czy−

telnicy wiedzą, jak taki dzielnik wykonać!

A teraz, na deser coś ekstra! Na rysun−

ku 7 pokazano jeszcze jeden sposób

skonfigurowania naszego wzmacniacza.

Jest to układ trójkanałowy, w którym dwa

kanały stereo pracują z mocą 10W, a trze−

ci kanał wykorzystuje dwa wzmacniacze

pracujące w układzie BTL i dysponuje mo−

cą 21W. Układ taki może być użyteczny

przy konstruowaniu bardziej rozbudowa−

nych systemów nagłaśniających. W takim

systemie dwa kanały 10W mogą zostać

wykorzystane do przenoszenia sygnału

stereo, a trzeci kanał o podwojonej mocy

można wykorzystać do zasilania środko−

wego głośnika przenoszącego tony niskie

i z zasady wymagającego wzmacniacza

większej mocy. I pomyślcie tylko, ile moż−

liwości kryje w sobie ta jedna, prosta

w stosowaniu i tania kostka – TDA7374!

Autorowi pozostaje już tylko życzyć

zmotoryzowanym czytelnikom miłego

słuchania muzyki podczas podróży (ale

błagam, nie za głośno)!

Zbiigniiew Raabe

Wielokanałowy interkom

ciąg dalszy ze str. 9

Z jednej strony tory te dołączane są

przez przekaźniki do punktów X, Y, Z. Oczy−

wiście punkty te dołączone są do punktów

Y, Z i jednego z punktów X centralki; po−

dobnie jak punkty obwodu zasilania P, O.

Z drugiej strony każdy tor ma wyjścia

oznaczone A i B prowadzące przez linie

połączeniowe do aparatów.

Jak się łatwo domyślić, w stanie spo−

czynku przekaźniki nie pracują. Przebiegi

zmienne z wyjścia wzmacniacza (czyli

z punktu Y) są podawane przez rezystory

R1 i bierne styki przekaźników, przez

punkt A na głośnik aparatu abonenckiego

(włączony w szereg z kondensatorem),

i z powrotem przez punkt B i kondensator

C3 do masy. W punkcie A i w punkcie

X napięcie jest równe dodatniemu napię−

ciu zasilania, co właściwie polaryzuje kon−

densatory C10...C13 w części centralo−

wej. Rezystory R1 są konieczne między

innymi dlatego, by przy włączeniu do jed−

nego wyjścia wzmacniacza dziesięciu

głośników 8−omowych, całkowita opor−

ność obciążenia nie była mniejsza niż 2

napięcia na rezystorze R5 powoduje ot−

warcie tranzystora T1 przez obwód R3,

R4 i kondensator filtrujący C2. Tranzystor

uruchamia przekaźnik i mikrofon zostaje

połączony do punktów Y i Z.

Praca systemu przy naciśnięciu kilku

przycisków nie wymaga komentarza.

Schemat ideowy aparatu abonenckie−

go jest pokazany na rysunku 4. Ponieważ

pokazany układ wymaga odpowiedniej

biegunowości napięcia stałego (połączo−

ne punkty A i B bloku przekaźników i apa−

ratu), zastosowano wskaźnik niewłaści−

wego podłączenia aparatu z czerwoną

diodą D2 włączoną przez zwykłą diodę

D1. Wskaźnik ten jest potrzebny tylko

podczas montażu systemu, potem w cza−

sie pracy dioda D2 oczywiście nigdy nie

będzie świecić. Sprawa właściwej biegu−

nowości jest ważna, ponieważ przy od−

wrotnym włączeniu aparatu kondensator

C1 w aparacie może się uszkodzić, a na−

wet eksplodować. Dlatego nawet

w obecności diod D1 i D2 nie należy po−

zostawiać na dłużej aparatu włączonego

do linii odwrotnie.

Działanie aparatu jest bardzo proste.

Przełącznik S1 raczej powinien być prze−

łącznikiem niestabilnym, powracającym

samoczynnie do położenia spoczynkowe−

go, ale może też być zwykłym przełączni−

kiem dwupozycyjnym. W położeniu spo−

czynkowym głośnik jest dołączony do linii

przez kondensator C1, a więc w linii na

pewno nie będzie wtedy płynął prąd stały.

Przełącznik S2 i rezystor R1 przewi−

dziano do skokowej regulacji głośności.

Zastosowanie tu przełącznika trzypozy−

cyjnego umożliwi uzyskanie: normalnej

głośności, zmniejszonej głośności i całko−

wite wyłączenie głośnika. Wartość R1

dobrano drogą prób.

Naciśnięcie przycisku S1 przełączy

aparat z odbioru na nadawanie. Ponieważ

pierwotny sygnał z mikrofonu jest nie−

wielki i byłby podatny na zakłócenia,

wprowadzono wzmacniacz sygnału

z tranzystorem T1. Elementy R3, R4, R5

i C3 polaryzują tranzystor. Rezystor R5

jest konieczny, by zapewnić odpowiednie

napięcie między punktami A i B linii. Bez

niego napięcie to wynosiłoby około 2V

i byłoby za małe do poprawnej pracy mik−

rofonu elektretowego Mikr.

Wzmocnienie wzmacniacza mikrofo−

nowego wyznaczone jest między innymi

wartością rezystora R2, ale głównie do re−

gulacji poziomu sygnału wysyłanego w li−

nię służy potencjometr montażowy PR1.

Potencjometr ten przewidziano na wypa−

dek, gdy poszczególne egzemplarze mik−

rofonów miałyby zdecydowanie różną

czułość. Mikrofony użyte w modelu miały

zbliżoną czułość i nie trzeba było indywi−

dualnie korygować wzmocnienia poszcze−

gólnych torów. Jednak wśród tanich mik−

rofonów elektretowych (cena poniżej 1zł)

zdarzają się egzemplarze uszkodzone lub

mające wyjątkowo małą czułość.

Szczegółowe wskazówki dotyczące

montażu i uruchomienia zostaną podane

w następnym numerze EdW.

Piiotr Góreckii

Zbiigniiew Orłłowskii

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 3/98

Dodatkowo rezystory R1 umożliwiają po−

prawną pracę systemu także podczas

przypadkowego zwarcia jednej z linii, za−

pobiegając bezpośredniemu zwarciu wy−

jścia wzmacniacza mocy.

W stanie spoczynku wejście przed−

wzmacniacza, czyli punkty Y i Z nie są po−

łączone z żadnym źródłem sygnału i tym

samym w głośnikach panuje cisza.

Naciśnięcie przycisku w jednym z apa−

ratów powoduje dołączenie mikrofonu

i przepływ prądu stałego przez rezystory

R2 i R5 odpowiedniego kanału. Spadek

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: