Rozwój uzależnienia od alkoholu
1. nieumiarkowane picie towarzyskie,
2. sporadyczne upijanie się,
3. powtarzające się kace,
4. pijesz w celu poprawienia samopoczucia, uzyskania ulgi i odprężenia (wytwarza się zależność psychiczna),
5. coraz łatwiej poddajesz się towarzyskiemu przymusowi picia,
6. wzrasta tolerancja organizmu na alkohol (tzw. "mocna głowa"),
7. coraz częściej poszukujesz i stwarzasz okazje do picia,
8. pojawiają się luki pamięciowe ("przerwy w życiorysie", "urwany film"),
9. pojawiają się naruszenia zwyczajów związanych z ilością i okolicznościami picia alkoholu w Twoim środowisku,
10. pojawiają się objawy upośledzonej kontroli nad piciem,
11. coraz częściej pojawia się poczucie winy z powodu picia,
12. lekki niepokój, napięcie, rozdrażnienie, itp. dolegliwości po "przepiciu" utrzymują się coraz dłużej i są bardziej przykre niż kiedyś (wytwarza się zależność fizyczna),
13. lekceważysz ostrzeżenia ze strony bliskich i przyjaciół, narastają konflikty z otoczeniem, szukasz usprawiedliwienia dla swojego picia,
14. unikasz tematów związanych z Twoim piciem, reagujesz agresją,
15. coraz częściej występują luki pamięciowe,
16. pijesz alkohol bez względu na porę dnia,
17. coraz częściej pijesz w samotności,
18. masz kłopoty finansowe i zawodowe,
19. coraz trudniej powstrzymać Ci się od picia,
20. narasta złe samopoczucie przy próbach przerwania picia (objawy abstynenckie),
21. musisz "klinować",
22. wydłużają się okresy picia codziennego,
23. zaniedbujesz swoją pracę i w końcu ją tracisz,
24. tracisz dotychczasowych przyjaciół, a często również i własną rodzinę,
25. coraz łatwiej upijasz się, obniża się Twoja tolerancja na alkohol,
26. pijesz alkohole niespożywcze,
27. narastają klopoty ze zdrowiem (fizycznym i psychicznym).
28. (...)
Przedstawione objawy mogą pojawiać się w nieco innej kolejności,
jednak zawsze prowadzą do tego samego skutku.
Jak do tego dochodzi...
1. Coraz bardziej odpowiada Ci stan odprężenia po wypiciu alkoholu. Chętnie do niego wracasz. Początkowo nieświadomie, a później już celowo szukasz okazji do picia.
2. Wypijasz bez przykrych konsekwencji znacznie wiecej niż kiedyś. Podziwiają Twoją "mocną głowę". Cieszysz się, ale jednocześnie nie wiesz, że jest to wynik przyzwyczajenia się organizmu do alkoholu.
3. Poczatkowo "przerwy w życiorysie" i "urwany film" wystepują sporadycznie. Wkrótce będą towarzyszyły każdemu piciu. Nie zwracasz uwagi na ten kolejny sygnał ostrzegawczy, bo nie wiesz, że jest on skutkiem nieprawidłowego funkcjonowania mózgu.
4. Planujesz wypicie tylko kilku kieliszków, a wypijasz znacznie więcej. Obiecujesz, że w najbliższych dniach nie będziesz pić, ale pijesz, bo to "bardzo ważna okazja". Już nie jesteś w stanie kontrolować swojego picia. Jest bardzo źle!
5. To już nie jest "kac", to są objawy abstynenckie. W czasie trzeźwienia czujesz silne osłabienie, nadmiernie pocisz się, drżysz, masz nudności, wymioty, biegunki, odczuwasz niepokój, źle sypiasz.
6. Ktoś doradził Ci wypicie "klina". Poprawiło Ci się samopoczucie. Teraz robisz to po każdym "przepiciu". To dowodzi, że organizm człowieka uzależnionego domaga się kolejnych porcji alkoholu.
7. Coraz częściej masz różne dolegliwości: bóle serca, wątroby, żołądka. Pogorszyła się pamięć, masz trudności w chodzeniu (nogi "jak z waty"). Jeżeli będziesz pić dalej może wystąpić padaczka, a nawet choroba psychiczna.
Pamiętaj!
1. Bez względu na stopień zaawansowania istnieje zawsze możliwość zatrzymania "błędnego koła" i powrót do normalnego życia.
2. Podstawowym warunkiem jest jednak uświadomienie sobie narastającego problemu, przyznanie się do niego i autentyczna chęć zmiany swojego postępowania.
3. W Twoim otoczeniu na pewno znajdą się osoby, które chcą i mogą Ci pomóc. Możesz również zwrócić się o poradę do lekarza oraz uzyskać pomoc w grupie AA.
W drugiej połowie XX wieku notuje się systematyczny wzrost rozpowszechnienia różnego typu uzależnień. Mimo bardzo różnej budowy chemicznej, substancje wywołujące uzależnienia mają jedną wspólną cechę - działają na ośrodkowy układ nerwowy (o.u.n.) człowieka modyfikując nasze samopoczucie i zachowanie. Stąd pochodzi ich nazwa -substancje psychoaktywne. Niektóre z nich są powszechnie i bez trudu dostępne jak alkohol i tytoń. Ten ostatni znajduje się na pierwszym miejscu jeśli chodzi o zasięg poważnych powikłań zdrowotnych, które powoduje; w 1994 papierosy paliło w Polsce blisko 7 mln ludzi, w tym 26% kobiet. Inne substancje psychoaktywne są dostępne jedynie na recepty. Są to leki - głównie uspokajające (przeciwlękowe), nasenne oraz przeciwbólowe. Warto dodać, że leki uspokajające zwłaszcza z grupy benzodwuazepin, należą do najczęściej przepisywanych i to nie tylko w Polsce, przez co skala uzależnienia które powodują jest naprawdę poważna. Istnieje również duża grupa środków łatwo dostępnych w sklepach, stosowanych w celu odurzania się: np. kleje, rozpuszczalniki do farb i lakierów. Wreszcie środki, które są do zdobycia tylko na czarnym rynku: narkotyki takie jak heroina, kokaina, amfetamina i haszysz.
Według międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych (ICD-10)do substancji psychoaktywnych, których używanie prowadzi do zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania, zalicza się: alkohol, opiaty (opium i jego pochodne, substancje o budowie podobnej do morfiny) kanabiniole (konopie indyjskie), leki nasenne i uspokajające ( z grupy benzodwuazepin i barbituranów) kokainę, substancje psychostymulujące (w tym kofeinę), lotne rozpuszczalniki, substancje halucynogenne, tytoń i inne.
KONSEKWENCJE
Z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych, w szczególności z takim które prowadzi do uzależnienia, wiążą się problemy zdrowotne, materialne i emocjonalne jednostki i jej rodziny, poważne koszty społeczne i ekonomiczne (przestępczość, koszta leczenia, nieobecność w pracy, wypadki itd.). Straty zdrowotne zależą od rodzaju substancji, drogi podawania, częstości przyjmowania oraz osobniczej wrażliwości. Niezależnie od tego, wszyscy którzy przyjmują środki psychoaktywne są bardziej narażeni na wystąpienie urazów i wypadków komunikacyjnych, chorób przewlekłych (w tym powikłań neurologicznych i psychiatrycznych), a także przedawkowań tych substancji, które prowadzić mogą do zgonu (zatrucie lekami uspokajającymi jest trzecim co do częstości sposobem odebrania sobie życia w Polsce). Do tego dochodzą konsekwencje ogólnomedyczne, jak np. choroby układu oddechowego i krążenia, nowotwory i inne, będące konsekwencją palenia papierosów. Ogólnie, w populacji ludzi przyjmujących i uzależnionych od środków psychoaktywnych zwiększona jest śmiertelność w porównaniu z resztą społeczeństwa.
DEFINICJE
W międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych (ICD-10) zostało wyróżnionych szereg zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania, które są konsekwencją epizodycznego lub stałego używania środków psychoaktywnych.
1. OSTRE ZATRUCIE
Jest to stan spowodowany przyjęciem środka psychoaktywnego np. alkoholu. Charakteryzuje się zaburzeniami świadomości, procesów poznawczych, afektu (nastroju) i innych funkcji psychicznych, a także zaburzeniami wegetatywnymi i somatycznymi (czyli dotyczącymi organizmu). Na ogół jest ściśle związane z wielkością dawki, ale u niektórych osób nawet minimalne ilości substancji mogą powodować nieproporcjonalnie ciężkie zatrucia. Reakcja organizmu bywa związana z wyjściowym stanem psychicznym człowieka oraz uwarunkowaniami środowiskowymi. Objawy zatrucia nie zawsze przypominają podstawowe działanie substancji, np. leki działające tłumiąco na mózg mogą wywoływać podniecenie, a stymulujące - spowolnienie.
2. UŻYWANIE SZKODLIWE
Jest to taki sposób przyjmowania substancji, który powoduje szkody zdrowotne (somatyczne, np. poalkoholowe zapalenie trzustki lub psychiczne, np. obniżenie nastroju występujące po ciągu alkoholowym). Pojęcie "używanie szkodliwe" zbliżone jest do amerykańskiego terminu "abuse" (nadużywanie); takie przyjmowanie substancji często prowadzi do uzależnienia.
Klasyfikacja ICD -10 uwzględnia również sytuację w której nadużywanie dotyczy substancji nieuzależniających, takich jak: środki przeczyszczające, przeciwbólowe (nie z grupy opiatów, ich nadużywanie prowadzi do uzależnienia), witaminy, leki przeciwdepresyjne, czy hormony sterydowe. Nadużywanie tych środków jak np. steroidów (anabolików) w celu przyrostu masy mięśniowej ma również wyraźnie zły wpływ na zdrowie człowieka.
3. UZALEŻNIENIE (zespół uzależnienia)
Określa się w ten sposób zespół różnych zjawisk na poziomie fizjologii, funkcjonowania psychicznego (procesów poznawczych) i zachowania człowieka związanych z przyjmowaniem substancji lub grupy substancji psychoaktywnych, które zaczynają dominować nad zachowaniem, które charakteryzowały jednostkę przed uzależnieniem się. Głównym objawem zespołu jest przemożny, odczuwany jako nie do odparcia, głód (pragnienie) przyjęcia danego środka psychoaktywnego.
Poniższy zestaw objawów pozwala na rozpoznanie uzależnienia (przynajmniej 3 z 6, występujące łącznie):
a. Silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania substancji.
b. Trudności z samokontrolą dotyczącą powstrzymania się od zażycia środka, przyjmowanej ilości oraz czasu zakończenia jego przyjmowania.
c. Wystąpienie zespołu abstynencyjnego (czyli zespół objawów występujących po zaniechaniu przyjmowania środka lub wydatnego zmniejszenia jego dawki dobowej). Określony zespół objawów jest charakterystyczny dla danej substancji psychoaktywnej.
d. Stwierdzenie tolerancji, tj. sytuacji w której dla osiągnięcia zamierzonego efektu konieczne jest przyjmowanie coraz wyższych dawek substancji.
e. Utrata zainteresowań i przyjemności istniejących przed uzależnieniem się; wszystkie wysiłki uzależnionego skierowane są na zdobycie środka.
f. Przyjmowanie środka mimo ewidentnych dowodów na jego fatalny wpływ na zdrowie jednostki oraz jej stosunki społeczne (np. picie alkoholu mimo stwierdzenia marskości wątroby u osoby uzależnionej od alkoholu).
Uzależnienie od substancji psychoaktywnej może mieć charakter psychiczny i/lub fizyczny.
Zależność psychiczna - charakterystyczne dla niej jest silne pożądanie danej substancji. Środek ten jest przyjmowany celem doświadczenia pożądanego działania albo też celem uniknięcia złego poczucia powstałego w obliczu braku tego środka. Zależność psychiczna nie prowadzi do wystąpienia zespołu abstynencyjnego przy odstawieniu substancji.
Zależność fizyczna - stan ten charakteryzuje zjawisko tolerancji, czyli konieczności zwiększania dawki dla uzyskania pożądanego efektu. Dochodzi w nim do neuroadaptacji względem danej substancji (zmian neurochemicznych i strukturalnych w mózgu), w rezultacie gwałtowne jej odstawienie prowadzi do rozwinięcia zespołu abstynencyjnego.
Obecnie w środowisku naukowym istnieje tendencja aby nie rozróżniać zbyt ostro obu typów uzależnień i mówić raczej o jednym zespole uzależnienia.
Wyraźną zależność fizyczną powodują tylko trzy grupy środków, których przyjmowanie prowadzi do wystąpienia tolerancji. Są to: alkohol, narkotyki i leki z grupy opiatów (morfinopodobne), oraz leki uspokajające i nasenne.
Należy pamiętać, że często obserwuje się zjawisko politoksykomanii, czyli przyjmowania i uzależnienia od więcej niż jednej substancji psychoaktywnej.
Zgodnie z wiedzą medyczną uzależnienie jest stanem chorobowym wymagającym leczenia, a państwo powinno podejmować działania profilaktyczne na różnych szczeblach aby mu zapobiec.
4. ZESPOŁY ABSTYNENCYJNE (patrz cechy uzależnienia)
Składają się na niego charakterystyczne dla danej substancji objawy somatyczne oraz psychopatologiczne o różnym stopniu nasilenia. Może być wikłany napadami drgawkowymi oraz majaczeniem w wypadku alkoholu (zobacz alkohol i delirium tremens).
5. ZABURZENIA PSYCHOTYCZNE
Mogą mieć różny obraz psychopatologiczny w zależności od rodzaju przyjmowanej substancji, osobowości człowieka i jego stanu psychicznego oraz otoczenia, w którym się znajduje. Najczęściej występujące objawy to: halucynacje, nastawienia urojeniowe i urojenia, zaburzenia nastroju i napędu oraz jakościowe zaburzenia świadomości, najczęściej o typie przymglenia. Na ogół wszystkie ustępują, przynajmniej częściowo w ciągu miesiąca, a całkowicie zanikają przed upływem 6 miesięcy. Do tej kategorii nie zalicza się ostrego zatrucia oraz stanów psychotycznych w przebiegu zespołu abstynencyjnego.
6. ZESPÓŁ AMNESTYCZNY
Typowo występuje w przebiegu długotrwałego alkoholizmu. Charakteryzują go znaczne zaburzenia pamięci świeżej, dotyczące utrwalania śladów pamięciowych bieżących wydarzeń, co powoduje narastanie luk pamięciowych, które pacjent wypełnia konfabulacjami (czyli wymysłami). Pamięć wydarzeń dawnych może być również upośledzona, podczas gdy przypominanie jest prawidłowe. Inne funkcje poznawcze na ogół są dobrze zachowane.
7. ZABURZENIA PSYCHOTYCZNE REZYDUALNE oraz późno ujawniające się
Ta kategoria mówi o zaburzeniach dotyczących procesów poznawczych (w tym otępienia), afektu, osobowości lub zachowania, związanych z przyjmowaniem substancji psychoaktywnej i utrzymujących się dłużej niż okres jej bezpośredniego działania. W tej grupie są np. tzw. "flashbacks" czyli krótkotrwałe powracanie do przebytych kiedyś doznań (np. po LSD).
Zamieszczony poniżej opis zawiera omówienie objawów towarzyszących zwykle piciu alkoholu, bedących bezpośrednim efektem zależnym od stopnia stężenia alkoholu we krwi osoby pijącej o średniej wadze ciala (ok. 75 kg). Podkreślamy jednak, iż tabela ta nie jest wyrocznią, przedstawia ona bowiem jedynie pewien ogólny schemat zjawisk. W rzeczywistości objawy występujące po wypiciu rożnych ilości alkoholu mogą być u tej samej osoby zaskakująco rozmaite.
ZATRUCIE ALKOHOLEM
Poniższe zestawienie obrazuje rozwój objawów zatrucia w zależności od poziomu alkoholu we krwi.
0,30-0,5 promila
Upośledzenie koordynacji wzrokowo - ruchowej, nieznaczne zaburzenia równowagi oraz euforia i obniżenie krytycyzmu;
0,50-0,7 promila
Zaburzenia sprawności ruchowej (niezauważalne osłabienie refleksu), nadmierna pobudliwość i gadatliwość, a także obniżenie samokontroli oraz błędna ocena własnych możliwości, które prowadza do fałszywej oceny sytuacji;
0,7-2,0 promile
Zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej, obniżenie progu bólu, pogłębiający się w miarę narastania intoksykacji alkoholowej spadek sprawności intelektualnej (błędy w logicznym rozumowaniu, wadliwe wyciąganie wniosków itp.), opóźnienie czasu reakcji, wyraźna drażliwość, obniżona tolerancja na innych, zachowania agresywne, pobudzenie seksualne, wzrost ciśnienia krwi oraz przyspieszenie akcji serca;
2,0-3,0 promile
Zaburzenia mowy (bełkotliwa), wyraźne spowolnienie i zaburzenia równowagi (chód na szerokiej podstawie, chwianie i przewracanie się), wzmożona senność, znacznie obniżona zdolność do kontroli własnych zachowań ( w większości przypadków trudno jest mówić o jakimkolwiek samodzielnym działaniu i wykonywaniu skoordynowanych ruchów);
3,0-4,0 promile
Spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, zanik odruchów fizjologicznych oraz głębokie zaburzenia świadomości prowadzące do śpiączki;
Powyżej 4,0 promili
Głęboka śpiączka, zaburzenia czynności ośrodka naczynioruchowego i oddechowego, możliwość porażenia tych ośrodków przez alkohol. STAN ZAGROŻENIA ŻYCIA
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZATRUCIE?
------------------------------------------------------------------------
Stopień stężenia alkoholu we krwi zależy od wielu różnych czynników, nie tylko od samej ilości wypitego alkoholu. Czynnikami tymi są na przykład:
Wchłanianie - Wchłanianie alkoholu do krwioobiegu odbywa się najwolniej w żołądku, najszybciej w jelitach. W konsekwencji żołądek napełniony jedze niem opóźnia wchłanianie i spowalnia proces intoksykacji (zatrucia). Wino i piwo zawierają elementy odżywcze, które równiez wpływają na zmniejszenie tempa wchłaniania alkoholu zawartego w tych napojach.
Waga ciała - Budowa i waga osoby pijącej wpływa naturalnie na prędkość intoksykacji, czyli stanu upojenia. Pijąc w identycznych okolicznościach, duży mężczyzna o wadze 100 kg będzie musiał wypić dwa razy tyle alkoholu co drobna, mała kobieta o wadze 50 kg, aby osiągnąć taki sam stopień koncentracji alkoholu we krwi.
Tolerancja - Nie ma dowodu na istnienie jakichś większych róznic pod względem tolerancji fizycznej na alkohol wsród normalnie pijących ludzi Niektóre osoby wyraźnie jednak osiągają osobliwą tolerancję psychologiczną, dziąki której mogą wypijać dość duże ilości alkoholu nie wykazując wyraźnych objawów intoksykacji w swych zachowaniach. Gdy jednak stopień; stężenia alkoholu w ich krwi dojdzie do poziomu 3 promili, ich tolerancja niczym nie rożni się od czyjej- kolwiek innej. Tolerancja może obnizyc się wskutek zmęczenia, stresu emocjonalnego lub innych czynników.
Utlenianie - Alkohol jest wchłaniany i rozprowadzany po całym organiźmie, dostając się do wszystkich płynów nstrojowych ciała. Część alkoholu (okolo 10 procent) wydalany w moczu, bardzo małe ilości wydalamy również przez oddychanie i pot. Reszte trzeba spalić (utlenić) w ciele, podobnie jak tłuszcze, cukry i inne skladniki pożywienia, Tylko wątroba jest przystosowana do spalania alkoholu i w dodathu odbywać się to może w określonym tempie: 15-20 g wysokoprocentowej wódki na godzinę przez średnio zbudowanego męzczyznę. Nic, nawet gwałtowne ćwiczenia fizyczne, zimny prysznic ani sen, nie są w stanie przyspieszyc tego tempa. Poniższy wykres pokazuje, jak długiego czasu potrzeba na spalenie alkoholu w organiźmie mężczyzny o średniej wadze ciała doprowadzając stopień stężenia alkoholu we krwi do bezpiecznego poziomu
FIZYCZNE I PSYCHICZNE SKUTKI NADUŻYWANIA ALKOHOLU?
Otyłość - Jako substancja odżywcza, alkohol podobnie jak czysty tłuszcz czy cukier dostarcza jedynie kalorii. Jedna szklanka piwa lub 25 g 45 procentowej wódki zawierają około 70 kalorii. Picie napojów alkoholowych w dużych ilościach oznacza wiec dostarczenie dużej ilości kalorii, Może to powodować nadmierny tycie.
Niedożywienie - Alkohol nie jest pełnowartościowym pożywieniem, Nie zawiera żadnych ważnych witamin, minerałów ani aminokwasów (białek). Może jednak, jak to często się zdarza w przypadku osób nadmiernie pijących przez wiele lat, powodować utrat; apetytu naruszając prawidłowy sposób odżywiania. Efektem bywa często wycieńczenie organizmu z powodu niedożywienia
Wątroba - Długotrwałe picie alkoholu uszkadza wątrobę powodując jej powiększenie i otłuszczenie (zwyrodnienie otłuszczeniowe). Prowadzi to często do zaniku wątroby i marskości.
Układ nerwowy - W wyniku długotrwałego nadmiernego picia alkoholu może dojść do zaburzeni o charakterze neuropatycznym lub do delirium tremens Wczesne objawy zmian neuropatycznych polegają na mrowieniu, drętwieniu piekących bólach i osłabieniu kończyn. Delirium tremens (majaczenie drżenne, zwane też .,biała gorączka") jest często spotykana ostra psychoza alkoholowa. Pojawia się zazwyczaj u osoby uzależnionej po zaprzestaniu wielodniowego i intensywnego życiu. Charakteryzują ten stan ha1ucynacje, silne drgawki, utrata zdolności do snu i skrajne wyczerpanie fizyczne. W drastycznych przypadkach. u osób wyjątkowo długo nadużywających alkoholu może dojść do trwałego uszkodzenia mózgu i nieodwracalnych zaburzeń psychicznych wymagających dożywotniego pobytu w szpita1u psychiatrycznym.
Uzależnienie - Alkohol w dużych ilościach jest ,,narkotykiem" i niektórzy ludzie mogą się od niego uzależnić lub do niego przyzwyczaić. Objawia się to piciem pomimo jednoznacznych i wyraźnych ostrzeżeń, kar, mandatów, lub skazujących wyroków sądowych. Osobom takim potrzebny jest specjalistyczna pomoc profesjonalna w zakresie terapii odwykowej.
ROZPOZNAWANIE ALKOHOLIKA?
Objawy Występują one w trzech kolejnych stadiach choroby, zachowując na ogół tendencję do nasilania się i pogłębiania. Oto najbardziej typowe objawy z uwzględnieniem trzech głównych etapów choroby alkoholowej:
Wczesna faza
> Picie w dużych ilościach
> ,,Przerwy w życiorysie" nie pamiętanie zdarzeń towarzyszących pijaństwu
> Utrata kontroli nad ilością, wypijanego alkoholu
> Podejmowanie prób abstynencji
Zaawansowana faza
> Uzasadnianie picia
> Samotne picie. Zachowania sprzeczne z normami społecznymi
> Dotkliwe kace picie od rana
> Utrata zdrowia utrata pracy
Późna faza
> Ciągi pijackie
Do osób, których bliscy piją zbyt wiele
...
majmar5