typ dziedziczenia jednogenowego u człowieka.pdf

Typy dziedziczenia jednogenowego u człowieka – fizjologia i patologia.

Przykłady kliniczne chorób jednogenowych.

Dr n.med. Marzena Wi Ļ niewska

Katedra i Zkład Genetyki Medycznej UM w Poznaniu

Rodzaj uszkodzenia materiału genetycznego decyduje o zakwalifikowaniu

choroby genetycznie uwarunkowanej do jednej z nast ħ puj Ģ cych grup:

• spowodowanych aberracjami chromosomowymi

• spowodowanych mutacjĢ pojedynczego genu

• uwarunkowanych wieloczynnikowo

Choroby jednogenowe – dziedziczone zgodnie z prawami Mendla, powodowane sĢ

mutacjami w jednym lub w obu genach tworzĢcych parħ genów autosomalnych lub w

genach wystħpujĢcych w chromosomach płciowych. WykazujĢ charakterystyczny

sposób dziedziczenia, rozpoznawalny na schematach rodowodów.

Zmiany materiału genetycznego sĢ submikroskopowe (badanie kariotypu nic tu nie

da!), dostħpne do badania jedynie metodami biologii molekularnej. Niestety w

stosunkowo nielicznych udało siħ juŇ wykazaę okreĻlony defekt molekularny.

Diagnostyka chorób uwarunkowanych jednogenowo jest oparta na:

• ocenie klinicznej

• analizie rodowodu

• badaniu DNA (tam gdzie to moŇliwe).

CzħstoĻę – ok.1% populacji ogólnej jest dotkniħtej chorobami uwarunkowanymi

jednogenowo.

W wydaniu internetowym „Dziedziczenia Mendlowskiego u Człowieka” Victora

McKusicka ( Online Mendelian Inheritance In Man, OMIM , www.ncbi.nlm.nih.gov ) –

stan na dzieı 16.11.2006r. - wymieniono ponad 17 000 znanych jednogenowych

cech zdefiniowanych do tej pory u człowieka: 16 143 z nich to cechy zlokalizowane

na autosomach, a 962 na chromosomie X.

WiħkszoĻę badaı skupia siħ na cechach jednogenowych i to właĻnie dziħki nim

dokonujĢ siħ najwiħksze postħpy w dziedzinie genetyki medycznej.

DĢŇenie do zmapowania genu do okreĻlonych miejsc na chromosomach,

sklonowanie i zsekwencjowanie.

Wybrane przykłady cech dominujĢcych i recesywnych u człowieka:

cechy dominujĢce

cechy recesywne

włosy falujĢce

włosy proste

włosy nierude

włosy rude

włosy ciemne

włosy jasne

oczy brĢzowe

oczy niebieskie

brak piegów

piegi

rzħsy długie

rzħsy krótkie

policzki z dołkami

policzki bez dołków

uszy odstajĢce

uszy przylegajĢce

zwijanie jħzyka w trĢbkħ

brak zdolnoĻci zwijania jħzyka w trĢbkħ

Najczħstsza choroba uwarunkowana autosomalnie dominujĢco:

• rodzinna hipercholesterolemia (FH, OMIM #143890)

czħstoĻę 1:500; najczħstsza choroba jednogenowa;

wĻród osób po przebytym zawale serca czħstoĻę heterozygot 1:20 !

mutacja genu (LDLR) kodujĢcego receptor dla krĢŇĢcych we krwi lipoprotein o

niskiej għstoĻci LDL; chromosom 19p13.2

Najczħstsza choroba uwarunkowana autosomalnie recesywnie:

• mukowiscydoza (CF, OMIM #219700)

czħstoĻę dla Europy Pn 1:2500; czħstoĻę nosicieli genu 1:25;

mutacja genu (CFTR) kodujĢcego produkt białkowy okreĻlany jako

„przezbłonowy regulator transportu jonów”; chromosom 7q31.2

najczħstsza mutacja: ÅF508 (delecja fenyloalaniny w pozycji 508)

Najczħstsza choroba sprzħŇona z chromosomem X:

• daltonizm - Ļlepota na barwħ czerwonĢ i zielonĢ (OMIM +303800)

czħstoĻę 1: 12 mħŇczyzn; 8% mħŇczyzn w Europie nie odróŇnia tych barw;

gen na chromosomie Xq28

Przykłady kliniczne chorób jednogenowych:

Dysplazje kostne:

• achondroplazja

• hipochondroplazja

• pseudoachondroplazja

• zespół Marshalla

• dysplazja kamptomeliczna

Z. Bealsa

Z. Marfana

Z. Ehlersa-Danlosa

Z. cutis laxa

Progeria

Z. Wernera

Fakomatozy - Stwardnienie guzowate

Z.Goltza

Z.Aperta

Z.Crouzona

Z.Treachera-Collinsa

Wodogłowie sprzħŇone z chromosomem X

Dysplazja ektodermalna hipohydrotyczna

Zespół Smith-Lemli-Opitz

Acrodermatitis enteropatica

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: