1.1  Reforma szkolnictwa

Dążenie Polski do wejścia do Unii Europejskiej sprawiły, że musieliśmy uświadomić sobie jakie mamy opóźnienia cywilizacyjne i wymagania jakim musimy sprostać, aby stać się członkiem taj organizacji. Wśród nich priorytetowe znaczenie mają te, które dotyczą systemu edukacji.

„Reformując wiec polska, oświatę musimy brać pod uwagę; wiele czynników, przede wszystkim potrzeby i kierunki zmian gospodarki rynkowej, ale także edukację w krajach wysoko rozwiniętych (wyma­gania jakościowe rynku pracy związane z szybkimi zmianami współczesnej techniki i technologii, bezrobocie wśród młodzieży, przemia­ny modeli życia społecznego, przemiany filozofii edukacji, nasilanie się w różnych krajach tempa upowszechniania kolejnych szczebli kształcenia oraz procesów migracyjnych, wreszcie wspólną w krajach UE polityką edukacyjną - przynajmniej w zakresie celów strategicz­nych itp.).”(A. Bogaja, 1997).

Ministerstwo Edukacji Narodowej przedstawia trzy podstawowe cele dla których wprowadzono reformę.

Pierwszy, to upowszechnienie wykształcenia na poziomie średnim i wyższym, aby znacznie większa grupa młodzieży kończyła pełne szkoły średnie i zdawała egzamin dojrzałości i żeby więcej młodych niż obecnie kończyło studia wyższe lub licencjackie. Ze statystyk wynika, że już w roku 2005 80% młodzieży powinno trafić do szkół średnich, różnego rodzaju szkół licealnych, liceów zawodowych, kończących się egzaminem maturalnym, a 20% do szkolnictwa zasadniczego zawodowego. To stwarzałoby szansę, żeby z tych 80% uczniów połowa będzie później studiowała na wyższych uczelniach lub w wyższych szkołach zawodowych, tak że w roku 2010 liczba populacji studentów podniesie się od 35 % do 40 %.

Drugim celem reformy jest zwiększenie dostępu dzieci do edukacji. Wynika on z badań i z tego, jak postrzegana jest dzisiejsza edukacja w całym systemie oświatowym. Dane statystyczne dowodzą, że po pierwsze, dzieci powielają wykształcenie swoich rodziców, czyli dzieci z rodzin, gdzie wykształcenie jest na poziomie podstawowym, rzadko kiedy osiągają poziom ponadpodstawowy. Dzieci z rodzin o wykształceniu wyższym mają znacznie większe szansę na to, żeby je zdobyć. Aspiracje edukacyjne rodziców powodują, że dzieci nie mają równych szans, ich szanse uczenia się zależą od tego, w jakim domu i jakiej rodzinie się wychowują. Kolejny powód, to wykształcenie dla dzieci z rodzin patologicznych, środowisk, które są w ogóle niewydolne wychowawczo. Jeżeli szkoła nie pomoże tym dzieciom, to nie mają szans na wykształcenie, jak również na wydostanie się z niekorzystnego środowiska rodzinnego. Dzieci powielają również losy swoich rodziców. Okazuje się, że dzieci z rodzin alkoholowych bardzo często mają większą jak gdyby skłonność do popadania w alkoholizm. Należy więc zadbać, aby dzieci specjalnej troski miały szansę dostępu do edukacji na każdym etapie kształcenia.

Trzecim celem reformy jest podniesienie jakości edukacji i stworzenie zdrowych proporcji między wiedzą nauczaną w szkole, uczeniem się, i wychowaniem. Jeżeli chcemy przywrócić rolę wychowawczą szkole, musimy to robić zarówno w programach nauczania i wychowania, jak i w sferze organizacyjnej. Stworzyć takie warunki, żeby wychowawca mógł wychowywać, mógł mieć bardzo bliski kontakt z rodzicami, a szkoła była rzeczywiście środowiskiem lokalnym. Wychowanie w szkole powinno wspierać wychowanie rodzinne dziecka.

Aby wyżej wymienione cele osiągnąć należy dokonać zmian pewnych obszarów. Pierwszy dotyczy zmian zarządzania oświatą i sposobem jej nadzorowania. Mówiąc o zarządzaniu oświatą można powiedzieć najkrócej, że to jest zmiana , która wynika z reformy administracyjnej kraju. Od 1 stycznia 1999 roku szkoły i placówki oświatowe przechodzą pod zarząd samorządów terytorialnych. Po drugie, wszystkie placówki oświatowe przekazujemy samorządom terytorialnym. Powiaty, drugi szczebel samorządu terytorialnego, będą nadzorować szkoły ponadgimnazjalne i większość placówek opieki. Samorząd wojewódzki będzie sprawował opiekę nad placówkami związanymi z doskonaleniem nauczycieli, bibliotekami pedagogicznymi i placówkami, które działają na znacznym obszarze kraju. Ta zmiana weszła  w życie od 1 stycznia 1999 roku.

Druga zmiana związana z pierwszą, dotyczy sposobu finansowania oświaty. Wprowadzono tzw. bon oświatowy do szkół, czyli liczenia budżetu pojedynczej szkoły.

   Trzeci obszar związany jest z tym, co w szkole jest najważniejsze, a więc czego i jak należy uczyć. Są to nowe podstawy programowe, a za tym idące programy nauczania, metody nauczania i metody oceniania. Mówiąc najkrócej reforma polega na dużej autonomii i prawie nauczycieli do tworzenia własnych programów nauczania. Co jest ograniczeniem tej swobody i co daje pewność, że zachowamy wspólne ramy, jednolite dla całego polskiego szkolnictwa? Dwa dokumenty, które są obowiązujące dla każdej szkoły i każdego nauczyciela: podstawy programowe i wymagania egzaminacyjne. Te dwa wyznaczniki określają ramy nauczania. Można też skorzystać z oferty banku programów, który jest przez Ministerstwo Edukacji zaoferowany. W ofercie tej znajduje się komplet materiałów, a zatem program, podręcznik dla ucznia i poradnik dla nauczyciela. Wraz z nowymi programami powinny wchodzić do szkół nowe metody nauczania i oceniania ucznia. I w tym dowolność i swoboda szkół będzie znacznie większa niż obecnie.

Czwartym elementem w przygotowywanej reformie są egzaminy. Muszą one spełniać trzy podstawowe warunki: po pierwsze muszą być rzetelne: sprawdzać to, co chcemy uzyskać, a więc nie tylko wiedzę, ale również umiejętności ucznia. Po drugie, muszą być obiektywne, sprawdzać też wiedzę o samym uczniu i jego drodze życiowej. Trzecim elementem egzaminów jest to, że muszą być porównywalne.

Ostatnim elementem reformy, tym, bez którego reforma się nie uda, jest nauczyciel. Chcielibyśmy połączyć awans w zawodzie nauczyciela z jakością pracy. Musi istnieć awans w tym zawodzie, tak jak w każdym innym, a nie tylko przegrupowania związane ze stażem i z kolejnymi latami pracy; musi być taki system motywujący, że nauczyciele, którzy dobrze pracują, mieliby z tego nie tylko satysfakcję, ale również gratyfikację finansową.

Dla mnie, jako studentki pedagogiki z przyrodoznawstwem najważniejszą zmianą związaną z reformą jest nowa struktura systemu szkolnego.

Schemat 1. Struktura nowego systemu edukacji

System ten bardzo dobrze przedstawia powyższy schemat. Krótko omówię niektóre ze szczebli.

Typy szkół

Nowa struktura systemu szkolnego obejmować będzie:

×      placówki wychowania przedszkolnego - w tym roczne przygo­towanie do szkoły dzieci 6-lelnich, co nadal zostaje prawem każdego dziecka, ale nie obowiązkiem. Obecnie z przygotowania przedszkolnego korzysta 97% dzieci sześcioletnich;

×      szkoły podstawowe sześcioklasowe z wewnętrznym podziałem na dwa cykle dydaktyczne: nauczanie zintegrowane w klasach I - III i nauczanie blokowe w klasach IV – VI. Klasa VI kończyć się będzie sprawdzianem tzw. kompetencje. Sprawdzian ten w żadnym punkcie nie ma charakteru selekcyjnego, ponieważ dzieci mają prawo uczenia się w gimnazjum. Sprawdzian ma dostarczyć informacji samemu dziecku o jego osiągnięciach, nauczycielom, rodzicom i szkole informacji zwrotnej, czego naprawdę przez sześć lat dziecko nauczyła;

×      trzyletnie gimnazja – to drugi etap szkolny, kończący się również egzaminem, lecz ten miałby już charakter orientacyjny, decydujący o dalszej drodze edukacyjnej ucznia;

×      trzyletnie licea profilowane – (techniczne, zawodowe i ogólnokształcące), licea te będą realizować kanon wykształcenia ogólnego, wspólny dla wszystkich uczniów, oraz kształ­cenie w danym profilu. Profil jest rozumiany jako rozszerzony program grupy przedmiotów ogólnokształcących lub przedmiotów i zajęć, określonych w podstawach programowych profili kształcenia zawodo...