Stanisław Moniuszko...
...jako syn, mąż i ojciec
Stanisław Moniuszko to polski kompozytor i dyrygent, tworzący w epoce romantyzmu w XIX wieku. Urodził się 5 maja
1819 roku w Ubielu, niedaleko Mińska. Był synem Czesława Moniuszko i Elżbiety Madżarskiej. Ojciec Stanisława Moniuszki - Czesław - jeden z sześciu synów zamożnego ziemianina, brał udział w kampanii Napoleona 1812 roku. Warunki, w jakich Stanisław się wychowywał były szczególnie sprzyjające uwrażliwieniu go na wszystko, co narodu polskiego dotyczyło. Dzieciństwo miał Moniuszko pogodne i radosne. Otoczony życzliwością i miłością rodziców i bliskich, nie odczuwał trosk ani kłopotów, wszystko zdawało się składać na przepyszny wieniec szczęścia i pomyślności. Legenda moniuszkowska mówi, że nad kołyską małego Stasia jaskółka zaczęła lepić gniazdo, miało to być dobrą wróżbą. Całe dzieciństwo zdawało się sprawdzać te wróżby. Jedyną rzeczą, jaka mogła mu dokuczyć, było słabe zdrowie, skłonność do chorób.
Siedemnastoletni Moniuszko pokochał w 1836 roku o rok młodszą od siebie Aleksandrę Müllerównę. Była to jego pierwsza i ostatnia miłość. Mimo, że tak młodzi, wytrwali w wierności i tacy przez całe życie pozostali. Wzieli ślub w 1840 roku. Ojciec panny młodej był bogatym człowiekiem, posiadał ekskluzywny dom zajezdny. Małżeństwo z Mullerówną zaowocowało dziesięciorgiem dzieci. Stanisław Moniuszko zmarł 4 czerwca. 1872 roku w Warszawie.
Pogrzeb artysty stał się manifestacją narodową.
...jako uczeń i nauczyciel
Zdolności muzyczne przejawiał już w we wczesnym dzieciństwie, dlatego postanowiono kształcić go w tym kierunku.
Jego pierwszym nauczycielem muzyki była matka. Gdy w 1827 roku cała rodzina przeniosła się do Warszawy,
ośmioletni Staś rozpoczął naukę u Augusta Freyera, organisty w miejscowym kościele Świętej Trójcy. Po trzech latach rodzina przeprowadziła się do Mińska, gdzie Moniuszko kontynuował naukę u Czesława Stefanowicza.Ze szczególnym zainteresowaniem przysłuchiwał się zawsze muzyce ludowej, wiejskim przyśpiewkom, mazurom, oberkom i krakowskim sentymentalnym, balladom. Każda nowo usłyszana melodia wywoływała w sercu chłopca niezapomniane wrażenia. W 1836 roku stryj Aleksander zabrał go do Wilna, gdzie Stanisław mając 17 lat poznał opery Mozarta, Rossiniego i Webera. W 1837 wyjechał do Berlina, aby kształcić się muzycznie u Carla Friedricha Rungenhagena, u którego studia ukończył w 1840. Następnie zamieszkał w Wilnie, gdzie działał jako organista, kompozytor, pedagog i organizator życia muzycznego w mieście. W 1858 przeniósł się wraz z rodziną do Warszawy, gdzie objął stanowisko dyrygenta opery. Jednocześnie od 1864 był wykładowcą w Instytucie Muzycznym w Warszawie. Podczas swych podróży zainteresował się operą i muzyką krajów zachodnich.
...jako kompozytor
Stanisław Moniuszko podczas swych podróży i kształcenia zaczął działalność również jako kompozytor. Jego pierwsze
kompozycje ( pieśni ) wydano w Berlinie. W mieście tym napisał również dwa kwartety smyczkowe. Ze względu na ciężką sytuację rodzinną zaczął pisać w Wilnie operetki wystawiane w wielu miastach. Zaczął też pisać i wydawać pieśni, które z czasem drukowano jako periodyczne zbiorki. Pierwszy ukazał się w 1844 roku. Nazwano je "Śpiewnikiem Domowym". Ogółem ukazało się 12 śpiewników, zawierających pieśni zrozumiałe, trafiające do serca i wyobraźni, bardzo polskie. Dlatego też cieszyły się wielką popularnością. Spełniały rolę kolportera polskości, były konkretnym przykładem żywotności kultury polskiej i piękna polskiej pieśni. Odniesiony przez to wydawnictwo sukces zachęcił kompozytora do spróbowania swoich sił w muzyce operowej. POstanowił odnależć libreciste, którego znalazł w Warszawie. Był nim Włodzimierz Wolski. Efektem ich spotkania była pierwsza dwuaktowa wersja opery "Halka" zwana "Halką Wileńską", gdyż w Wilnie właśnie została po raz pierwszy wystawiona w 1848 roku. W tym samym roku Moniuszko wystawia "Mildę" - kantatę do słów Ignacego Kraszewskiego i komponuje muzykę do fragmentów "Dziadów" Adama Mickiewicza, dając jej tytuł "Widma". W ciągu kilku następnych lat pisze kilka operetek, pieśni świeckie i kościelne. W 1858 roku po przerobieniu "Halki" z dwuaktowej na czteroaktową została ona wystawiona w Warszawie, gdzie zbudziła prawdziwy entuzjazm. W tym samym roku Moniuszko pisze jednoaktową operę "Flis" oraz zostaje Dyrektorem Opery w Warszawie. W tym okresie następuje największy rozkwit sił twórczych kompozytora. W 1860 roku wystawiono "Hrabinę" - trzyaktową operę stanowiącą satyrę na francuskie obyczaje polskiej arystokracji, będącą zarazem apologią polskości i patriotyzmu. W niecały rok później wystawiono jednoaktową operę Moniuszki - "Verbum Nobile", o którym pisano "...Dawno na naszej scenie nic podobnie udatnego jak ta opera nie widziano..." W styczniu 1863 roku wybuchło powstanie styczniowe. Niezaprzeczalnie pod jego wpływem napisał Moniuszko bodaj największe swoje dzieło - "Straszny dwór", który wystawiono we wrześniu 1865 roku. Dalsze lata życia Moniuszki to ciągłą walka o byt i kłopoty zdrowotne. Napisał jeszcze muzykę do "Sonetów krymskich" Adama Mickiewicza, nieco mniej udaną operę "Paria", operetkę "Beata" oraz szereg pieśni.
Wybrane dzieła:
- opery:
"Halka" (premiera wersji 2-aktowej 1848, wersji 4-aktowej 1858)
"Sen Wieszcza" (nieukończona, pisana w latach 1852-1853)
"Flis" (premiera 1858)
"Rokiczana" (nieukończona, pisana w latach 1858-1859)
"Hrabina" (premiera 1859)
"Verbum nobile" (premiera 1861)
"Straszny dwór" (premiera 1865)
"Paria" (premiera 1868)
"Trea" (nieukończona, pisana w roku 1872);
- balety:
"Monte Christo" (1866)
"Na kwaterunku" (1868)
"Figle szatana" (1870);
- operetki:
"Loteria" (ok. 1840)
"Żółta szlafmyca" (1841)
"Jawnuta" (1850)
"Betty" (1852)
"Beata" (1870 lub 1871);
- kantaty
cztery "Litanie Ostrobramskie" (1843-1855)
"Milda" (tekst - fragm. "Witoloraudy" Józefa Ignacego Kraszewskiego) 1848
"Nijoła" (tekst jw.) po 1848
"Widma" (tekst - "Dziadów część II" Adama Mickiewicza) ok. 1852
"Sonety krymskie" (tekst - wybrane 8 sonetów Adama Mickiewicza) 1867;
- msze;
- uwertury koncertowe:
"Bajka"
"Kain"
"Uwertura wojenna";
- pieśni:
"Ojcze z niebios, Boże Panie"
"Dziad i baba"
"Pieśń wieczorna"
"Znaszli ten kraj" (2 wersje)
"Trzech budrysów"
"Prząśniczka"
"Złota rybka"
"Krakowiaczek"
"Kozak"
"Świtezianka"
"Czaty"
"Lirnik Wioskowy".
Kuba97skc