Marek Kucia, Wstęp do socjologii
Wykład 3a i 3b: Interakcje, stosunki społeczne, organizacja, struktura społeczna
3a. Interakcje
Zagadnienia
¡ Kontakt społeczny
¡ Istota interakcji
¡ Teorie interakcji
¡ Od interakcji do stosunków społecznych
¡ Stosunek społeczny
¡ Kategoryzacje stosunków społecznych
Kontakt społeczny
¡ para działań społecznych wzajemnie zorientowanych ku sobie [Sztompka, s. 67]
l działanie inicjujące
l działanie reagujące
¡ Kontakty społeczne
l bezpośrednie
l pośrednie
Istota interakcji
„cztery jedności”
¡ osób (ci sami partnerzy)
¡ akcji (o to samo chodzi)
¡ miejsca (partnerzy są współobecni)
¡ czasu (akcja toczy się bez przerwy)
[Sztompka, s. 69]
Interakcje proste
Sieci interakcji (działania łączne, zgromadzenia)
Cztery teorie interakcji
1. Teoria behawioralna
„Interakcja to wzajemne modyfikowanie zachowania poprzez wymianę bodźców.” R. Fairchild
S. Mika
G. C. Homans
2. Teoria wymiany
B. Malinowski: do ut des
M. Mauss
C. Lévi-Strauss
„daj – przyjmuj – odwzajemniaj”
Teoria racjonalnego wyboru
wymiana dóbr między partnerami
3. Symboliczny interakcjonizm
Charles H. Cooley
George H. Mead
4. Teoria dramaturgiczna
E. Goffman
Od interakcji do stosunków społecznych
¡ Interakcje powtarzalne
l te same osoby
l podobna treść
l nieregularność
[Sztompka, s. 87]
¡ Interakcje regularne
pojedyncze interakcje układają się w czasowy rytm
[Sztompka, s. 88]
¡ Interakcje regulowane
istnieje powinność, obowiązek, oczekiwanie
[Sztompka, s. 89]
Stosunek społeczny
wielość interakcji między tymi samymi partnerami, które są nie tylko powtarzalne czy regularne, ale i regulowane
[Sztompka, 89]
3b. Stosunki społeczne
Organizacja społeczna
Struktura społeczna
¡ Osoby a osoby społeczne
¡ Konglomerat pozycji
¡ Krąg społeczny
¡ Stosunek społeczny [przypomnienie]
¡ Organizacja społeczna
¡ Struktura społeczna
¡ Trzy poziomy analizy socjologicznej
Osoby a osoby społeczne
Osoby – podmiotami:
działań, interakcji, kontaktów
„Osoby społeczne” [F. Znaniecki]
„Pozycje społeczne” / „statusy społeczne”
„Pozycjo-role” (statuses-roles) [T. Parsons]
– podmiotami stosunków społecznych
Dwa rozumienia pojęcia „pozycja”/„status”
- synonim prestiżu [M. Weber]
- miejsce w systemie społecznym [R. Linton]
Konglomerat pozycji
wiele pozycji-ról,
jakie zajmuje-wypełnia osoba
Pozycje cząstkowe
Pozycja naczelna i pozycje podrzędne (kulturowo)
Pozycja centralna i pozycje peryferyczne (subiektywnie)
Konflikt pomiędzy pozycjami / konflikt pozycji
Konflikt pomiędzy rolami / konflikt ról
Krąg społeczny
zbiór pozycji otaczających daną pozycję, powiązanych z nią typowymi dla niej stosunkami społecznymi
[Sztompka, s. 115]
Konflikt w ramach pozycji społecznej
Konflikt pomiędzy segmentami roli
gdy wymagania różnych segmentów roli są niespójne, rozbieżne lub sprzeczne
Kategoryzacje stosunków społecznych
1. wg rodzaju pozycji społecznych (przypisanych i osiąganych) – wg kryteriów uniwersalistycznych (np. merytokracja, równość szans) i partykularystycznych (konkurs dla wybranych, nepotyzm, korupcja, frakcyjność, dyskryminacja)
2. stosunki instrumentalne i autoteliczne oraz pseudoautoteliczne (dealer, który jest miły, bo chce nam sprzedać samochód)
3. wg charakteru regulacji: formalne i nieformalne
4. wg zakresu działań i interakcji: rozproszone i zogniskowane
5. wg kryterium czasu: ciągłe i terminowe
6. wg usytuowania partnerów na skali nierówności społecznych: egalitarne i nieegalitarne
7. wg podobieństw i różnic co do innych cech społecznych: homogeniczne i heterogeniczne
8. wg roli motywacji emocjonalnych: intymne („gorące”) i oficjalne („zimne”)
A. Cooley: w grupach pierwotnych i w grupach wtórnych
B. Tönnies: we wspólnocie i w stowarzyszeniu
zintegrowany zbiór pozycji społecznych i stosunków społecznych, realizujący wspólnie jakieś istotne społecznie funkcje, tworzący swoistą całość odróżnialną od innych podobnych całości
[Sztompka, s. 125]
czysta konfiguracja stosunków społecznych, niezależnie od tego, między kim występują i czego dotyczą
[Sztompka, s. 136]
Trzy poziomy analizy socjologicznej
Konkretny – działania i interakcje
Abstrakcyjny I – stosunki społeczne
Abstrakcyjny II – struktura społeczna
goffu