psychologia_stresu_rozdz.5.doc

„Psychologia stresu” W. Łosiak

rozdział 5 – Następstwa stresu

1)     Drogi oddziaływania stresu

                            bezpośrednia (stres-następstwa),

                            pośrednia (stres-radzenie sobie-nastepstwa)

Obserwowane następstwa stresu są efektem oddziaływania obu dróg i niemożliwe rozgraniczenie i odpowiedzenie co i w jakim stopniu jest spowodowane jednym i drugim.

2)     Następstwa stresu

Setptoe: fizjologiczne (zmiany w ukł. Immunologicznym), behawioralne (agresja), doświadczeniowe (uczucie lęku), poznawcze (zaburzenia pamięci)

                            najbardziej rozpowszechniony podział: Lazarus: wczesne/krótkofalowe i                                                         późne/długofalowe

3)     Zdrowotne następstwa stresu

• • początki badań – psychoanaliza medycyna psychosomatyczna – stres=konflikt wewnętrzny, nierozwiązany, prowadzący do objawów somatycznych, które rozwijają się w chorobę (wrzodową żołądka, naczyń wieńcowych, serca, astmę).

• • Selye - „choroby z przystosowania”=spowodowane nadmiernymi przystosowawczymi odczynami obronnymi ustroju

è    nadciśnienie, schorzenia serca, naczyń krwionośnych, nerek, przewodu pokarmowego, nowotwory, zaburzenia odporności, przemiany materii, zapalenia stawów, skóry i oczu, alergie, zaburzenia seksualne, zaburzenia psychiczne.

è    Przyczyny – zwiększone wydzielanie kortykoidów w czasie stresu

è    Przyczyny Seley'ego potwierdzone i dokładniej opisane, jako zmiany:

energetyczne – przygotowanie organizmu do zwiększonego wysiłku (uwolnienie zasobów glukozy i tłuszczów; ale nadmiar powoduje zmiany miażdżycowe)

obronne – za sprawą kortyzolu zakłóca działanie odporności – osłabia odp. Komórkową (ryzyko nowotworów), wzmacnia humoralną (ryzyko zaburzeń atopowych – astma); spadek liczby komórek NK

• • Steptoe – afekt-poznanie-zachowanie (stres w pracy-negatywne emocje-papierosy-relaksacja+zakłócenia zdrowia)

• • współczesne badania – stres w pracy (nadmierne wymagania, bezradność pracownika=poczucie kontroli) a choroba sercowo-naczyniowa. Efekt dla obu wskaźników, ale silniejszy dla poczucia braku kontroli.

Istnieje umiarkowane prawdopodobieństwo, że stres doświadczany w pracy przyczyni się do wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej. Mniej jednoznaczne są wyniki dotyczące choroby nowotworowej.

• • Stres a ryzyko infekcji i przeziębienia –

Cohen, Tyrell, Smith: już samo wystąpienie negatywnego wydarzenia życiowego wystarczy, aby zwiększyć ryzyko przeziębienia, niezależnie od subiektywnej oceny stresu i przeżytego doświadczenia (negatywne konsekwencje nawet bez świadomego odczucia).

              Cohen: ryzyko stresu związane z chronicznymi, przewlekłymi stresorami, mającymi               charakter konfliktów interpersonalnych lub związanymi z pracą.

• • Stres a zaburzenia zachowania (zab. Adaptacyjne, ostrego stresu, stresu pourazowego) – rozstrzygnięcie jednoznaczne – stres jako warunek diagnozy

• • ogólne wnioski:

è    stres jako czynnik ryzyka wystąpienia choroby -  może przyczynić się do wystąpienia choroby w zależności od wystąpienia dodatkowych czynników (wł. indywidualnych, stylu działania, czynników biologicznych. Ale nie: powoduje chorobę).

è    Bardziej jednoznaczne wyniki odnośnie zmian somatycznych pod wpływem stresu (podwyższone ciśnienie krwi, zmniejszona liczba komórek odpornościowych).

è    Wpływ stresu na zdrowie dopiero w przypadku przewlekłego stresu – kumulowanie się efektów nadmiernego wydzielania kortyzolu, zmian składu chemicznego krwi. To jaka choroba się ujawni – zasada słabości narządu. Krótkotrwały epizod zazwyczaj nie ma takiego znaczenia.

è    Wpływ czasu trwania stresora, ale także jego intensywności.

4)     Wczesna następstwa stresu – ograniczają się do kilku godzin lub dni, choć trudno dokładnie sprecyzować ramy czasowe

• • obniżenie nastroju
  • zakłócenia somatyczne: skurcze żołądka, zaburzenia trawienia, przyspieszone bicie serca, napięcie niektórych mięśni, drobne dysfunkcje pracy niektórych narządów (zakłócenia somatyczne). W efekcie kumulacji mogą prowadzić w dłuższym czasie do następstw późnych.
  • modyfikacje procesów poznawczych – tendencyjność uwagi (bodźce zagrażające u osób lękowych, odwracanie uwagi od bodźców pozytywnych i utrzymywanie na negatywnych u osób depresyjnych); pamięć związana z emocjami (przypominanie sobie więcej zdarzeń negatywnych u osób depresyjnych)
  • pogorszenie sprawności działania – stres pracy na działanie, stres egzaminacyjny na wykonywanie zadań

5)     Późne następstwa stresu – przewlekle działający stresor / kumulowanie się efektu sekwencji stresorów / nieskuteczne lub szkodliwe formy radzenia sobie ze stresem / zjawisko sekwencji stresowych wydarzeń – wystąpienie jednego stresora powoduje nieuchronnie pojawienie się następnych będących konsekwencją pierwszego

·         zmiany postaw wobec świata

·         pogorszenie funkcjonowania społecznego – mniejsza otwartość, skłonność do współpracy, pogorszenie możliwości kontrolowania negatywnych emocji, impulsywność, drażliwość (zwłaszcza w PTSD i związanego z nim lęku społecznego)

·         zmiany postawy wobec siebie – pogorszona samoocena, przekonanie o własnej skuteczności, dezorganizacja obrazu własnej osoby, pesymistyczny styl atrybucyjny

·         wypalenie zawodowe – zwłaszcza u osób, których praca polega na kontaktach z ludźmi, poradnictwie czy opiece (lekarze, pielęgniarki, pracownicy socjalni, nauczyciele). Charakterystyczne zmiany w wypaleniu – depersonalizacja, wyczerpanie emocjonalne, brak satysfakcji z pracy

Eriksson, Wallin – neurobiologiczne wyjaśnienie wypalenia – pojawiający się jako efekt stresu deficyt neurogenezy w obszarze hipokampa

·         negatywny wpływ na możliwość realizacji celów życiowych – wpływ na wypełnianie roli społecznych, ograniczenie niektórych ważnych form aktywności, dominacja form pasywnych i pozbawionych celu