Rozdział III
KSZTAŁCENIE SPECJALNE
Nieszczęście systemów edukacyjnych ;-' na tym, że są one sposobem lira.
młodego pokoleł'!ia za pomocą idei prz: ~ przez stare pokolenie.
(R. Hzc.',-
1. Szkoła specjalna, jej cele i zadania
W Zarządzeniu Nr 29 z 4 X 1993 r. w sprawie statutu szkoły podsta-~ _
specjalnej (załącznik Nr 2) czytamy, iż celem szkoły specjalnej jest:
(...) wszechstronny rozwój i rewalidacja społeczna uczniów oraz wychowanie ich na t\\ ,..,.~~ obywateli w stopniu dla nich dostępnym ze względu na rodzaj i stopień upośl"'~a w szczególności:
- przygotowanie do pracy, ukształtowanie zamiłowania i szacunku do pracy, rozb~ i umocnienie poczucia obowiązku i dyscypliny społecznej, wdrożenie do poszanowania!:_ społecznego.
Jak wynika to z nazwy, szkoła specjalna, to taka w której naj~ realizowane są zadania pedagogiki specjalnej. Termin szkoła specjalna w ": mieniu obowiązujących przepisów obejmuje wszystkie szczeble edw.specjalnej, a zatem:
- przedszkola specjalne,
- szkoły podstawowe specjalne,
- szkoły zawodowe specjalne oraz różne formy rehabilitacji dorosłych w :.ć
cówkach określanych jako specjalistyczne ośrodki rehabilitacji zawodc ~
(schemat nr 7).
Szkoła specjalna w obecnym rozumieniu - to przede wszystkim insty~w.:c.
powołana w celu:
a) kształcenia i wychowania dzieci i miodzieży upośledzonej, która z t:~_:t tego upośledzenia nie może uczęszczać do szkoły normalnej lub też nie m.~ sprostać wymaganiom tej szkoły,
b) umożliwienia dzieciom i młodzieży upośledzonej wypelniania obowiąU szkolnego.
Dzieci uznane za niezdolne do nauki w szkole normalnej wypełr~-.: obowiązek szkolny w szkołach specjalnych. Ustawa "O systemie oś\,i::.:- .
z dnia 7 września 1991 r. wyraźnie to stwierdza.
64
-,e : wychowanie w szkole podstawowej specjalnej ma za zadanie c możliwie wszechstronnego rozwoju ucmiów, ich rewalidację :o:.ę. resocjalizację), w tym także wychowanie w dostępnym im zakresie
-~:.ch i odpowiedzialnych obywateli. W szczególności szkoła powinna:
2': zamiłowanie i przygotowywać do pracy,
--'-~,wać w duchu patriotyzmu, praworządności i humanistycmych za
-ł -~życia, ~-izać i utrwalać poczucie obowiązku i dyscypliny społecmej oraz
pIIL~ę poszanowania mienia społecmego,
2:e"'~Ć ucmiom, w dostępnym dla nich zakresie, wiedzę o dziejach oraz Clt!:-7.e narodu i ludzkości, o procesach kulturalno-społecmych, a także ]c. gotować do dalszego kształcenia oraz zdobywania kwalifIkacji w trakcie ~.:.;::""lywania pracy zawodowej,
, - T"'. -. ~ywać swoje zadania, w dostępnym dla ucmia zakresie, przez realizację - :ac~'lednich programów nauczania, a także w czasie zajęć pozalekcyjnych
:-czaszkolnych, wzbogacających i rozszerzających treści programów
.::.:ł.~ych o sprawy związane ze środowiskiem społecmym szkoły,
-,. ~:!'abiać nawyki higieniczne oraz wpajać zasady przestrzegania higieny
;, zyciu osobistym.
!-:C'!~lceniem specjalnym objęte są dzieci: upośledzone umysłowo w stopniu ~-"-o umiarkowanym i znacznym, niesłyszące, słabosłyszące, niewidome, ~x-,'.idzące, przewlekle chore, kalekie (z zaburzeniami narządu ruchu), 1Iej~osowane społecmie, upośledzone, u których występuje ponadto upo~e umysłowe (upośledzenie sprzężone). Mogą być też tworzone szkoły dla =::,.;~i i młodzieży z innymi odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi wyżej nie ... ""llenionymi.
',\F szkole zorganizowanej w państwowym młodzieżowym ośrodku wycho.,:~'Czym (lub placówkach zdrowia) przewiduje się organizowanie klas "~iÓwnawczych w zakresie nauczania początkowego, w których realizuje się :c-ębny plan programu nauczania.
W każdej ze szkół mogą być organizowane odrębne klasy właściwe szkołom -~o typu, np. w szkole dla niewidomych mogą być zorganizowane klasy dla ~ewidomych upośledzonych umysłowo lub klasy specjalne w szkołach podsta".owych powszechnych (schemat 7).
Zadaniem szkoły specjalnej w obecnym systemie szkolnym jest przejęcie ze szkoły masowej dzieci i młodzieży, które nie są w stanie sprostać normalnym wymaganiom, przez co dezorganizują i hamują pracę dydaktyczną oraz wychowawczą i którym szkoła nie może zapewnić odpowiednich środków : metod kształcenia. Podstawową funkcją w działalności szkół specjalnych jest zatem realizowanie specyfIcznych celów i zadań, które ułatwiają jednostkom
65
aa
ETAPY REWALIDACJI
IV
PRACY
ZAWODOWEJj!
I
III KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO
II SZKOLNY
I PRZEDSZKOLNY
STRUKTURA SYSTEMU REWALIDACJI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO
STOPIEŃ UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO
GŁĘBOKI I ZNACZNY I UMIAAKOWANY I LEKKJ
NIEUPOŚLEDZENI
ZAKŁADY PRACY CHRONIONEJ SI
ZAKŁADY OPIEKUNCZE DLA OSÓB GŁĘBOKO
l
UPOŚLEDZONYCH;
ODDZIAŁY .S. PRZY SZKOtACH (MASOWYCH) PODSTA. WOWYCH
SZKOŁY PODSTAWOWE (MASOWE)
PRZEDSZKOLA (MASOWE)
SCHEMAT ZAMIESZCZONY W: W. DYKCIK: WSPOŁPRACA SZKOl. Y SPECJAl.NEJ ZE ŚRODOW1SKJEM.
UAM POZNAŃ J 979 r. S. 10
Schemat nr 7
~~.§
g. N g.
~~ [
~~~
g. (IQ
S
. o
et
~.~
o-S
Os
"g'< S"a
~:f ~
-'0
f» =:
=;J S
o
~
~ _.
~~
Ul o
~o
Ul. o
(') Ul
;~:
~-g
00.. ......
O" f»
~ =;J
(') _.
::rg.
a. s=
-~
;. i
la- t=.
s. ~
~D~ specjalnych gromadzi się dzieci i młodzież o możliwie
. .:: rodzajach upośledzeń. Są więc szkoły dla upośledzonych
'- .ekkim i upośledzonych umysłowo w stopniu głębszym, szkoły dla
- szkoły dla niewidomych. Są też przyszpitalne oraz przysanatoryjne
~ ~ednostek przewlekle chorych i kalekich w okresie tzw. intensywnej
.. ~.: i.tabela 6).
lec ~:-stępują upośledzenia sprzężone, odpowiednie władze kierują
~ ilpośledzoną do takiej szkoły, jaka odpowiada w konkretnym
- Jpośledzeniom dominującym. W razie braku odpowiedniej szkoły
=_ bądź też wobec innych przeciwwskazań dotyczących uczęszczania
. .:z szkoły, istnieją formalne możliwości organizowania indywidualnego
~ w domu.
,. ~x'(1sumowaniu naszych rozważań nałeży przypomnieć, iż ogólne pojęcie
;.-łh: -ecjalna, jako stanowiące określony system jest nadrzędne w stosunku
D. :. specjałnych poszczególnych typów oraz określonych szczebli admini
-=--:-. ch.
1 Pntdszkola specjalne
.:~~ pracy dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej w przedszkolu ~~.1TI jest wszechstronny rozwój dziecka, rewalidacja wychowanków .. :a.:'S:t]>n)1l1 dla nich zakresie oraz przygotowanie do podjęcia nauki w szkole.
':-:ro1ie prowadzone są przedszkola dla dzieci z następującymi odchyleniami . :'~~y: niewidomych i z wadami wzroku, niesłyszących i słabosłyszących, Do~ przewlekle chorych, upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowa~ . znacznym, z upośledzeniami sprzężonymi i innymi nie wymienionymi, 1 .-."T..agającymi specjalnych form i metod wychowania i zakwalifIkowania do .D ...:..~ola specjalnego (tabela 1).
?:.'Z4 przedszkolami specjalnymi mogą być organizowane specjalne oddziały ::r:;:-.iszkolne przy przedszkolach powszechnych, szkołach podstawowych !Le.:.a1nych, innych placówkach oświatowo-wychowawczych lub placówkach 3r-=-- zdrowia.
Pr7edszkole specjalne realizuje swoje zadania w ścisłej współpracy : :odzicami (opiekunami) wychowanków i placówkami służby zdrowia. .. zależności do potrzeb i warunków przedszkola mogą być zorganizowane:
- )lko placówki samodzielne,
- z internatami, zwane wówczas specjalnymi ośrodkami szkolno-wychowaw
~1l11,
- -:" specjalnych szkołach podstawowych,
- ";" zakładach leczniczo-wychowawczych,
- -, przedszkolach i szkołach powszechnych.
67
Tabela 1
PRZEDSZKOLA SPECJALNE W LATACH 1980-1994
WYSZCZEGOLNIENIE I 1980
1985
1990 I 1991
1992
1993 I 1994
OGÓŁEM
Przedszkola
122
132
141
135
121
123
103
zuza_k5