Nagłość zdarzenia
Zaistnienie zdarzenia umiejscowione jest w czasie. Jeżeli zdarzenie nastąpiło w czasie nie dłuższym niż jedna dniówka robocza, należy uznać nagłość zdarzenia. Przykładem może być sytuacja ostrego zatrucia pracownika, np. ksylenem stanowiącym rozpuszczalnik farby, którą malował pomieszczenie w czasie 6 godzin. Nie można natomiast uznać za nagłe zdarzenie zatrucia, które nastąpiło w wyniku codziennej pracy w ciągu tygodnia w pomieszczeniu, w którym np. wydzielał się wyżej wymieniony ksylen. Zdarzenie takie powinno być zakwalifikowane jako choroba zawodowa.
Przyczyna zewnętrzna
Przyczyna zewnętrzna istnieje wówczas, jeżeli inicjator zdarzenia był poza organizmem człowieka. Wszelkie urazy, których doznaje pracownik, są wywołane przyczynami zewnętrznymi. Określenie rodzaju przyczyny zewnętrznej komplikuje się w przypadku, gdy istnieje ona w powiązaniu z przyczyną wewnętrzną, na przykład: przepuklina, pęknięcie wrzodu żołądka, wylew krwi do mózgu, zawał.
W przytoczonych wyżej przypadkach można uznać zaistnienie przyczyny zewnętrznej wówczas, jeżeli miała ona istotny wpływ na wystąpienie objawów schorzenia, np. dopuszczenie pracownika chorego na przepuklinę czy wrzody żołądka do dźwigania może spowodować, że nadmierny wysiłek wywoła zaistnienie ostrego stanu chorobowego. Należy wówczas uznać, że przyczyna zewnętrzna spowodowała zaistnienie wypadku przy pracy.
Sytuacja taka może nastąpić również w razie zawału serca czy wylewu krwi. W każdym wątpliwym przypadku, kiedy zespół powypadkowy nie jest pewny powiązania przyczyny zewnętrznej z wewnętrzną, należy posłużyć się orzeczeniem lekarza stwierdzającym, czy czynniki zewnętrzne, rodzaj i sposób wykonywanej pracy przyczyniły się do nasilenia istniejącego już w organizmie schorzenia.
Uraz
Definicja urazu zawarta jest w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z nią, uraz to „uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego”.
Związek z pracą
1. Podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności albo poleceń przełożonych, czyli czynności, które wykonywane są w związku z zajmowanym stanowiskiem i wchodzą w zakres obowiązków pracownika niezależnie od tego, czy wykonywane są w czasie nominalnym czy w godzinach nadliczbowych lub też przed godziną formalnego rozpoczęcia pracy.
Określenie „w związku z wykonywaniem czynności” oznacza, że związek z pracą istnieje w każdym przypadku wykonywania działań powiązanych również pośrednio z realizacją przez pracownika jego obowiązków. Związek z pracą trwa od momentu przekroczenia bramy zakładu i wejścia na jego teren aż do momentu opuszczenia go. Wszelkie sprawy w pracy wynikające z korzystania z bufetów, z urządzeń higienicznosanitamych, załatwiania spraw kadrowych, np. urlopu, nie przerywają związku z pracą.
2. Podczas lub w związku z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia.
Uznanie związku z pracą przy czynnościach wykonywanych na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia powinno polegać na ocenie intencji pracownika również w takich przypadkach, gdy naruszył on przepisy bhp.
Zdarzenia wypadkowe, które nastąpiły podczas udzielania pomocy innym pracownikom, w czasie ochrony mienia, czynności podejmowanych w związku z awarią, ratowaniem współpracowników, a także wiele innych, które pracownik wykonywał z przeświadczeniem dobrego służenia pracodawcy będą określane jako „w związku z pracą”.
3. W czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Związek z pracą winien być uznany w przypadku, gdy pracownik pozostający w dyspozycji pracodawcy znajdował się w drodze do miejsca wykonywania określonego zadania. Mógł on być przewożony zakładowym środkiem transportu, jechać własnym lub też iść na piechotę. Sposób pokonywania drogi nie jest istotny. Pracownik udawał się na miejsce wykonywania zadań w wyniku polecenia przełożonego (np. na naradę) lub też bez polecenia w związku z rutynowymi czynnościami (np. remonty domofonów w budynkach mieszkalnych).
Związek z pracą zostanie zerwany i wypadek nie będzie uznany za wypadek przy pracy, jeżeli zdarzy się w momencie, gdy pracownik zboczy z drogi i ulegnie wypadkowi np. przy przeładunku mebli, które prywatnie zakupił do domu. W takim przypadku przerwał on związek z pracą i przestał być w dyspozycji pracodawcy. Do grupy zdarzeń uznanych za wypadki przy pracy należą te wypadki w podróży służbowej i delegacji, które nastąpiły podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń podczas wykonywania czynności w interesie pracodawcy, nawet bez polecenia i w czasie pozostawania pracownika do dyspozycji pracodawcy w drodze do miejsca wykonywania obowiązków.
Zdarzenia zaistniałe w czasie trwania podróży służbowej, będące wynikiem odmiennej sytuacji życiowej, np. poparzenie gorącą wodą w łazience hotelowej, zatrucie pokarmowe, kwalifikowane są jako wypadki zrównane z wypadkami przy pracy.
4. Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. (Dz.U. Nr 199, poz. 1673) za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodującą uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:
a) uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe,
b) wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
c) pełnienia mandatu posła lub senatora pobierającego uposażenie,
d) odbywania szkolenia lub stażu przez absolwenta pobierającego stypendium w okresie odbywania tego stażu lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy,
e) wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni,
f) wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
g) współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
h) wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,
i) wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,
j) wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi,
k) odbywania zastępczych form służby wojskowej,
l) nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium,
ł) wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Uwaga: W przypadku gdy ubezpieczony jest pracownikiem, ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy następuje w trybie określonym przepisami Kodeksu pracy.
Pojęcie wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy
Wypadki zrównane z wypadkami przy pracy pod względem statystyki, profilaktyki, odszkodowań i trybu dochodzeniowego są traktowane jednakowo z wypadkami przy pracy.
Wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy jest zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, jakiemu uległ pracownik:
1. W czasie trwania podróży służbowej w okolicznościach innych niż:
– podczas wykonywania przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
– podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie pracodawcy, nawet bez polecenia,
– w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy,
– chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań.
2. Podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony.
3. Przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Pojęcie rodzaju wypadku – kwalifikacja według skutków
W zależności od skutków zdrowotnych wypadki są kwalifikowane jako: śmiertelne, zbiorowe, ciężkie, lekkie.
– wypadek śmiertelny
Wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć osoby poszkodowanej na miejscu wypadku, względnie w okresie 6 miesięcy po wypadku w związku z nim, np. złamanie nogi, w wyniku którego powstał skrzep wędrujący i zejście śmiertelne jest również śmiertelnym wypadkiem przy pracy, gdy śmierć nastąpiła w okresie 6 miesięcy od dnia wypadku.
– wypadek zbiorowy
Jest to wypadek, któremu w wyniku tej samej przyczyny uległy dwie lub więcej osób.
– wypadek ciężkiego uszkodzenia ciała
1. Określenie ciężkości wypadków w wyjaśnieniach
Wyjaśnienia w sprawie kwalifikacji wypadku ciężkiego uszkodzenia ciała udzielił Minister Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Główny Inspektor Pracy w piśmie GIP Pr/313/42/75 z dnia 31 stycznia 1975 r. W myśl tego dokumentu, za wypadek ciężkiego uszkodzenia ciała uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła utrata wzroku, słuchu, mowy albo inne ciężkie kalectwo, choroba nieuleczalna lub długotrwała choroba zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, poważne zeszpecenie lub widoczne zniekształcenie ciała lub ustalone do czasu sporządzenia w obowiązującym terminie sprawozdania GUS urazy. Przykładowo:
– uszkodzenie mózgu,
– wstrząs mózgu,
– krwotok wewnętrzny,
– utrata i ciężkie zranienie gałki ocznej,
– złamanie podstawy czaszki i złamanie kości czaszki,
– złamanie szczęki i złamanie kości twarzy,
– rozległe zranienie,
– oparzenie termiczne i chemiczne twarzy,
– zranienie szyi z uszkodzeniem krtani i przełyku,
– zranienie klatki piersiowej,
– ciężkie uszkodzenie i zgniecenie klatki piersiowej,
– rozległe rany brzucha,
– uszkodzenie i zranienie brzucha oraz narządów wewnętrznych,
– uszkodzenie kręgosłupa,
– złamanie miednicy,
– utrata kończyny górnej lub dolnej,
– rozległe rany kończyn,
– otwarte i ukryte złamanie,
– oparzenia termiczne drugiego i trzeciego stopnia,
– oparzenia chemiczne drugiego i trzeciego stopnia,
– znaczne porażenie prądem elektrycznym.
W każdym przypadku, a zwłaszcza przy urazach nastręczających wątpliwości, interpretacja należy do lekarza.
2. Określenie ciężkości wypadków w przepisach prawnych
Artykuł 3 ust. 5 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199 poz. 1673) określa: „Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała, albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie, albo trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała”.
1. Zabezpieczenie miejsca wypadku.
2. Zapewnienie udzielenia pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.
3. Podjęcie niezbędnych środków eliminujących (ograniczających) zagrożenie.
4. Niezwłoczne zawiadomienie inspektora pracy, prokuratury, jednostki nadrzędnej o każdym: śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy.
5. Niezwłoczne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku.
6. Zastosowanie środków zapobiegających podobnym wypadkom.
7. Sporządzenie właściwej dokumentacji wypadku.
Uwaga:
Pracodawca zobowiązany jest przeprowadzić postępowanie powypadkowe także wówczas, gdy pracownik powiadomił o wypadku w późniejszym terminie. Późniejsze zawiadomienie nie ogranicza uprawnień do świadczeń z tytułu wypadku.
apd61