szwajcaria2.pdf

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

System polityczny Szwajcarii

Autor: Anna Gł±b

10.04.2005.

1. Geneza:

Pocz±tek Konfederacji Szwajcarskiej siêga 1 sierpnia 1291r. kiedy poł±czyły sie 3 pierwsze

kantony: Unterwalden, Uri i Schwyz. Podstaw± umowy były wzglêdy ekonomiczne i obronne.

Sojusz wojskowy miał na celu obronê przed wrogimi najazdami. Kwestie ekonomiczne były

zwi±zane z opłatami granicznymi oraz przeprowadzaniem przez najtrudniejsze partie gór. Z

czasem przył±czały siê kolejne kantony. Region zacz±ł wzbudzaæ zainteresowanie polityczne

(¶rodek alpejskiej Europy, główne szlaki handlowe i strategiczne przełêcze górskie). Maj±c

kontrolê nad tym terenem mo¿na było blokowaæ lub wspomagaæ ruch osób, towarów, wojska

itp. Dlatego te¿ w XVw. Habsburgowie chcieli go przył±czyæ do swojego cesarstwa. Jednak po

przegranej bitwie pod Dornach w 1499r. cesarz Maksymilian I Habsburg uznał za niemo¿liwe

podporz±dkowanie sobie kantonów (dodatkowo wspieranych przez Francjê). W wyniku pokoju

podpisanego w tym samym roku w Bazylei Szwajcaria uzyskała gwarancjê bezpieczeñstwa.

Umo¿liwiło to rozwój konfederacji, zaczêły przystêpowaæ do niej kolejne kantony, oddzielaj±ce

siê od Włoch i Francji. Do koñca XVIw. zjednoczyło siê ich 13. Po "wojnie trzydziestoletniej" na

mocy pokoju westfalskiego z 1648r. pañstwo uzyskało potwierdzenie swej niepodległo¶ci i

suwerenno¶ci. W 1788r. Napoleon opanował wiêkszo¶æ kantonów i nadał im nazwê Republiki

Helweckiej. Terytorium rozszerzono o kolejne kantony odebrane Austrii. Szwajcaria przez jaki¶

czas była sojusznikiem Francji jednak po bitwie pod Lipskiem w 1813r. ogłosiła swoja

neutralno¶æ.

Momentem przełomowym dla obecnego kształtu Szwajcarii był Kongres Wiedeñski 1815r.

Otrzymała ona wtedy status pañstwa wieczy¶cie neutralnego, który przejawiał siê w nadaniu

gwarancji bezpieczeñstwa przez piêæ mocarstw europejskich: Austriê, Prusy, Rosjê, Francjê i

Wielk± Brytaniê. Kraje te były gotowe udzieliæ pomocy w razie najazdu, jednocze¶nie same

zobowi±zały siê nie atakowaæ Szwajcarii ani zakładaæ na jej terenie baz wojskowych.

Pocz±tkowy status choæ narzucony okazał siê dla kraju bardzo korzystny.

W Europie powstał unikalny twór polityczny. W XIXw. było to najbezpieczniejsze miejsce na

kontynencie, chronione dodatkowo przez wszystkie pañstwa.

Przez długi czas w Szwajcarii obowi±zywała konstytucja uchwalona jeszcze w 1874r. Po

wprowadzeniu paru modyfikacji 28 wrze¶nia 1999r. Zgromadzenie Federalne przyjêło uchwałê

o wej¶ciu w ¿ycie z dniem 1 stycznia 2000r. nowej Konstytucji Federalnej.

Szwajcaria jest pañstwem federacyjnym, choæ do dzi¶ w oficjalnej nazwie funkcjonuje słowo

"konfederacja". Kantony choæ pozostaj± jednostkami o charakterze pañstwowym (s±

suwerenne, funkcjonuj± w nich konstytucje kantonalne i własne normy ustawowe) nie maj±

prawa do opuszczenia pañstwa zwi±zkowego.

Dzi¶ Szwajcariê tworzy 26 jednolitych kantonów: Aargau (Argowia), Appenzell-Ausserrhoden,

Appenzell-Innerhoden, Basel Landschaft (Bazylea Region), Basel Stadt (Bazylea Miasto), Bern

(Berno), Fribourg (Fryburg), Geneve (Genewa), Glarus, Graubünden (Gryzonia), Jura, Luzern

(Lucerna), Neuchâtel, Nidwalden, Obwalden, Sankt Gallen, Schaffhausen (Szafuza), Schwyz,

Solothurn (Solura), Thurgan (Turgowia), Ticino, Uri, Valais, Vaud, Zug, Zürich (Zurych).

Kompetencje, które nie s± ¶ci¶le okre¶lone dla władz federalnych przysługuj± władzom

kantonalnym. W Szwajcarii istnieje system tworzenia pañstwa "od dołu". Na szczeblu

pañstwowym znajduj± siê jedynie najwa¿niejsze departamenty. Dziêki temu w danym

http://www.psz.pl/content/view/1173/

Utworzono 20 May, 2008, 18:29

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

kantonie działaj± tylko te urzêdy, które wynikaj± ze specyfiki regionu.

W ¶wietle konstytucji władze federalne i kantonowe maj± obowi±zek współpracowaæ ze sob±

dla sprawnego funkcjonowania pañstwa. Kantony maj± wpływ na decyzje podejmowane przez

władze centralne poprzez:

- reprezentacje kantonów w parlamencie (Rada Kantonów),

- prawo inicjatywy ustawodawczej,

- zasadê mówi±c±, ¿e ka¿dy minister musi pochodziæ z innego kantonu,

- prawo zablokowania przyjêtych ustaw i przeprowadzenia referendum, przysługuj±ce grupie

co najmniej 8 kantonów,

- wymóg podwójnej wiêkszo¶ci (zarówno na szczeblu federalnym jak i kantonalnym) w

niektórych referendach.

Prawo daje równie¿ władzy federalnej mo¿liwo¶æ wpływania na kantony przez:

- przyjêcie wy¿szo¶ci prawa federalnego nad kantonalnym,

- wymóg zgodno¶ci z podstawowymi zasadami prawa federalnego konstytucji kantonalnych,

- mo¿liwo¶æ kontroli umów miêdzynarodowych zawieranych przez kantony.

Specyficzn± form± regulacji najwa¿niejszych sfer funkcjonowania s± tzw. "ustawy pilne, które

nie maj± podstawy w konstytucji". Mog± obowi±zywaæ do 1 roku a ich pozostanie w mocy

zale¿y od przyjêcia przez społeczeñstwo na drodze referendum.

Parlament posiada prawo zlecania zadañ rz±dowi poprzez: rezolucje i postulaty. Rezolucjê

mo¿e wydaæ jedna z izb, druga musi j± jednak zatwierdziæ. Zobowi±zuje ona Radê Federaln±

do przedło¿enia projektu ustawy federalnej lub uchwały b±d¼ udziela wi±¿±cych zaleceñ.

Postulat wzywa rz±d do zbadania okre¶lonej sprawy i zło¿enia raportu zawieraj±cego plan

dalszych działañ. W gestii Zgromadzenia Narodowego le¿y równie¿ rozstrzyganie sporów

kompetencyjnych miedzy centralnymi organami federalnymi, rozpatrywanie niektórych skarg

na postanowienia rz±du i weryfikacja wyborów parlamentarnych.

Szwajcarska demokracja jest demokracj± bezpo¶redni±, przejawiaj±ca siê w istnieniu dwóch

instytucji: referendum oraz inicjatywy ludowej. Rz±d nie mo¿e wprowadziæ w ¿ycie projektu

bez zgody społeczeñstwa. Obecnie przyjêto zasadê przeprowadzania 4 referendów rocznie (po

1 w ka¿dym kwartale). Inicjatywa odnosi siê do mo¿liwo¶ci wprowadzania zmian w

konstytucji, po zebraniu co najmniej 100.000 podpisów. Władzom nie przysługuje mo¿liwo¶æ

takiej inicjatywy, mog± one ewentualnie wysun±æ swoj± kontrpropozycjê. Wszelkie propozycje

s± przedstawiane do oceny w drodze referendalnej.

2. System partyjny

W Szwajcarii funkcjonuje system wielopartyjny. Co ciekawe w ka¿dym z kantonów spotyka siê

inny zestaw działaj±cych partii a tak¿e inne postawy polityczno-programowe w obrêbie jednej

partii. Ju¿ system wyborczy przyczynia siê do osłabienia dyscypliny frakcji parlamentarnej.

Poprzez głosowanie imienne a dopiero wtórnie na listê partyjn± kandydaci maj± ¶wiadomo¶æ,

¿e wybór zawdziêczaj± jedynie swoim osobistym walorom. Zaufanie wyborców do konkretnej

partii ma marginalne znaczenie. Czêsto dochodzi do sytuacji, kiedy partie porozumiewaj± siê

miedzy sob± i liczba kandydatów odpowiada liczbie mandatów. Wówczas zamiast głosowania

rz±d kantonalny uznaje tych kandydatów za wybranych.

Specyficzno¶æ systemu partyjnego przejawia siê we współdziałaniu i współpracy partii

politycznych. Główne partie polityczne: Chrze¶cijañsko - Demokratyczna Partia Ludowa

Szwajcarii, Partia Radykalno-Demokratyczna Szwajcarii, Partia Socjaldemokratyczna

Szwajcarii i Szwajcarska Partia Ludowa nie rywalizuj± ze sob± w czasie wyborów. Nie ma

http://www.psz.pl/content/view/1173/

Utworzono 20 May, 2008, 18:29

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

miêdzy nimi zasadniczych ró¿nic politycznych wiec nie ma tak¿e podziału na partie "rz±dowe" i

"opozycyjne". Razem otrzymuj± zwykle ok. 80% głosów. Od 1959r. te wła¶nie partie zawarły

umowê okre¶laj±c± tzw. "złot± regułê" wyboru przedstawicieli do Rady Federacji: "2+2+2+1".

Te trzy partie, które uzyskaj± ponad 20% głosów poparcia deleguj± 2 członków, za¶ czwarta

partia, która otrzymuje ponad 10% ma prawo do jednego miejsca w rz±dzie. Obecnie w

składzie Rady Federacji jednego przedstawiciela ma Chrze¶cijañsko - Demokratyczna Partia

Ludowa. W warunkach stałej koalicji mniejsze partie nie posiadaj± z reguły wiêkszego

znaczenia. Opozycjê dla władzy stanowi społeczeñstwo poprzez funkcjonowanie instytucji

demokracji bezpo¶redniej.

3. System polityczny

Głowa pañstwa

Funkcjê głowy pañstwa sprawuje Prezydent Federalny. Jednocze¶nie jest on szefem Rady

Federalnej. Wybierany jest spo¶ród członków rz±du na okres 1 roku, przy czym osoba z tej

samej partii politycznej lub tego samego kantonu nie mo¿e pełniæ tej funkcji w roku

nastêpnym. Tradycj± jest, ¿e ostatni wiceprezydent wybierany jest nastêpnie na nowego

prezydenta. Stanowisko to ma charakter wył±cznie reprezentacyjny. Prezydent bierze udział w

wa¿nych uroczysto¶ciach, przyjmuje listy uwierzytelniaj±ce od przedstawicieli

dyplomatycznych, przewodniczy obradom Rady Federalnej.

W 2007 r. funkcjê prezydenta Szwajcarii pełni Micheline Calmy-Rey.

Parlament

Zgromadzenie Federalne, czyli szwajcarski parlament, składa siê z dwu izb: Rady Narodowej

oraz Rady Kantonów. Kadencja organu ustawodawczego trwa 4 lata. Rada Narodowa liczy 200

deputowanych. S± oni wybierani w obrêbie kantonów proporcjonalnie do liczby ludno¶ci (1

deputowany na 35.000 mieszkañców), przy czym ka¿dy kanton musi mieæ przynajmniej

jednego reprezentanta.

Do Rady Kantonów wchodzi 46 deputowanych. Ka¿dy kanton wybiera po 2 członków poza

Appenzell-Ausserrhoden, Appenzell-Innerhoden, Basel Landschaft, Basel Stadt, Nidwalden i

Obwalden, które wybieraj± po 1 osobie. Na pocz±tku deputowani byli wybierani przez władze

kantonalne, jednak obecnie odbywa siê to poprzez wybory powszechne, w dwóch turach i w

oparciu o system wiêkszo¶ciowy.

W Szwajcarii deputowani nie pełni± swej funkcji zawodowo, nie otrzymuj± wiec stałego

wynagrodzenia, a jedynie diety za dni posiedzeñ Izby i komisji, w których pracuj±. Dodatkowo

przysługuj± im ¶rodki na pokrycie kosztów utrzymania i przyjazdów na sesje.

Obie izby Zgromadzenia Federalnego obraduj± w tym samym czasie. Współcze¶nie odbywaj±

siê cztery sesje zwyczajne w ci±gu roku i rozpoczynaj± siê one: w pierwszy poniedziałek

grudnia, marca i czerwca oraz w pierwszy poniedziałek po federalnym dniu modlitwy, czyli w

połowie wrze¶nia.

Ostatnie wybory w Szwajcarii odbyły siê 21 pa¼dziernika 2007 r. W ich wyniku rozkład

mandatów w Radzie Narodowej przedstawia siê nastêpuj±co: Partia Ludowa - 62, Partia

Socjaldemokratyczna - 43, Partia Radykalno-Demokratyczna - 31, Chrze¶cijañsko-

Demokratyczna Partia Ludowa - 31, Partia Zielonych - 20, Partia Liberalna - 4,Ewangelicka

Partia Ludowa - 2, Szwajcarska Partia Pracy - 1, Liberalna Partia Zielonych - 3, pozostałe 3

mandaty zdobyli kandydaci niezrzeszeni.

W skład Rady Kantonów wchodz±: Chrze¶cijañsko-Demokratyczna Partia Ludowa posiadaj±ca

15 mandatów, Partia Radykalno-Demokratyczna - 14, Partia Socjaldemokratyczna -9 oraz

Partia Ludowa z 8 miejscami.

http://www.psz.pl/content/view/1173/

Utworzono 20 May, 2008, 18:29

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

Przewodnicz±cym Rady Narodowej jest Christine Egerszegi-Obrist z Partii Radykalno-

Demokratycznej, za¶ przewodnicz±cym Rady Kantonów - Peter Bieri z ramienia

Chrze¶cijañsko-Demokratycznej Partii Ludowej Szwajcarii.

Poza parlamentem pañstwowym kantony posiadaj± własne parlamenty. S± one jednoizbowe,

za¶ kadencja i liczebno¶æ ulega zró¿nicowaniu w zale¿no¶ci od kantonu ( kadencja trwa 2-4

lata, za¶ liczba deputowanych waha siê miêdzy 100-200). W wyborach powszechnych kantony

powołuj± równie¿ własne rz±dy. W małych kantonach (Appenzell-Ausserrhoden, Appenzell-

Innerhoden, Glarus, Nidwalden i Obwalden) podtrzymywana jest tradycja zgromadzeñ

ludowych, na których zbieraj± siê wszyscy obywatele, podejmuj± najwa¿niejsze decyzje i

dokonuj± wyboru osób na najwa¿niejsze stanowiska w kantonie.

Rz±d

Funkcjê rz±du pełni w Szwajcarii Rada Federalna. W jej skład wchodzi 7 deputowanych z

czterech najwa¿niejszych partii. Liczba członków rz±du jest odpowiednia do liczby

departamentów. Organ jest powoływany na wspólnych obradach obu izb parlamentu. W

składzie rz±du musz± znale¼æ siê zawsze: reprezentanci 3 najwiêkszych kantonów ( Zurych,

Berno, Vaud), wszystkich 3 jêzyków urzêdowych ( zwyczajowo kantony niemieckie maj± 4

przedstawicieli, francuskie - 2 za¶ włoskie - 1), oraz 3 głównych wyznañ religijnych.

Szwajcarski ustrój nie dopuszcza rozwi±zania rz±du w czasie trwania kadencji. Dodatkowo w

regulaminie Zgromadzenia Federalnego znajduje sie zapis, ¿e "dotychczasowi członkowie Rady

Federalnej podlegaj± reelekcji w kolejno¶ci okre¶lonej w oparciu o długo¶æ okresu, w którym

piastuj± swoje stanowisko".

Obecny skład Rady Federalnej:

Samuel Schmid : w rz±dzie od 6 grudnia 2000r., reprezentant Partii Ludowej, kieruje

Departamentem Ochrony, Obrony Ludno¶ci i Sportu (prezydent w 2005r.)

Moritz Leuenberger:prezydent w 2006r. (wiceprezydent w 2005r.), reprezentuje Partiê

Socjaldemokratyczn± od 27 wrze¶nia 1995r., obecnie szef Departamentu Transportu, Energii i

Komunikacji

Pascal Couchepin: wiceprezydent w 2007 r., powołany do rz±du 11 marca 1998 r., członek

Partii Radykalno-Demokratycznej, zarz±dzaj±cy obecnie Departamentem Spraw Wewnêtrznych

Christoph Blocher: wybrany 10 grudnia 2003 r. z ramienia Partii Ludowej, od 2004 r. szef

Departamentu Sprawiedliwo¶ci i Policji

Doris Leuthard: w rz±dzie od 2006 r., członek Chrze¶cijañsko-Demokratycznej Partii Ludowej,

zarz±dza Departamentem Gospodarki Narodowej

Micheline Calmy-Rey: prezydent w 2007 r., wiceprezydent w 2006 r., wybrana 4 grudnia

2004r. na szefa departamentu Spraw Zagranicznych, wywodzi siê z Partii

Socjaldemokratycznej

Hans-Rudolf Merz: w Radzie od 10 grudnia 2003 r., z ramienia Partii Radykalno-

Demokratycznej, kieruje Departamentem Finansów

S±d Federalny:

W skład S±du Federalnego wchodzi 26-28 członków, którzy s± wybierani przez Zgromadzenie

Federalne na okres 6 lat.

Kompetencje s±du obejmuj± rozpatrywanie skarg dotycz±cych naruszania: praw

konstytucyjnych, autonomii gmin i praw kantonów, umów miêdzynarodowych i kantonalnych

oraz sporów miêdzy Federacj± a kantonami oraz miêdzy kantonami.

Wiele oryginalnych rozwi±zañ zawiera szwajcarski system wyborczy, m.in. wyborcy w danym

http://www.psz.pl/content/view/1173/

Utworzono 20 May, 2008, 18:29

psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych

kantonie przysługuje liczba głosów równa z liczb± mandatów do obsadzenia. Głosowaæ mo¿na

na wiele sposobów:

- na listê danej partii (wtedy ta partia otrzymuje wszystkie głosy przysługuj±ce wyborcy a tym

samym ka¿dy kandydat po jednym),

- zakre¶laj±c tylko czê¶æ kandydatów i nie wykorzystuj±c pozostałych głosów,

- dopisuj±c nazwisko osoby z tej samej listy i dokonuj±c kumulacji swoich głosów (kandydat

otrzymuje wiêcej ni¿ jeden głos),

- wybieraj±c ró¿nych kandydatów z ró¿nych list wyborczych (tzw. "panachage" - pióropusz).

4. Ocena sprawno¶ci

Szwajcaria wykształciła specyficzny system polityczny. Dziêki instytucjom demokracji

bezpo¶redniej społeczeñstwo bierze aktywny udział w prowadzonej przez pañstwo polityce.

Konstytucja i normy zwyczajowe umo¿liwiaj± ka¿dej grupie społecznej posiadanie swego

przedstawicielstwa na ka¿dym szczeblu władzy. Reelekcja sprzyja ci±gło¶ci i przewidywalno¶ci

działañ najwy¿szych organów pañstwowych za¶ kooperacja miêdzy partiami pozwala unikn±æ

czêstych zatargów i przetasowañ na scenie politycznej. To wła¶nie konsekwentna współpraca

a nie ci±gła rywalizacja o wyborcê i opracowywanie najbardziej atrakcyjnego programu

wyborczego okazało siê dla Szwajcarii najlepszym rozwi±zaniem.

¬ródła:

Balicki R., "Ustroje pañstw współczesnych", Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego,

Wrocław 2003

Górski G., Salmonowicz S., "Historia ustrojów pañstw", Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis,

Warszawa 2001

"Pañstwo, ustrój, samorz±d terytorialny", pod red. Marka Chmaja, Oficyna Wydawnicza

"VERBA", Lublin 1997

http://www.parlament.ch

http://www.admin.ch

http://www.psz.pl/content/view/1173/

Utworzono 20 May, 2008, 18:29

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: