FARMACEUTYCZNY.PRZEGLĄD.NAUKOWY.01.2007.pdf

Nr I/2007

Szanowni Pañstwo,

Kole¿anki i Koledzy,

Drodzy Czytelnicy,

Index Copernicus 1,73 MNiI 3,00

Z przyjemnoci¹ rekomendu-

jê Pañstwu drugi numer Far-

maceutycznego Przegl¹du Nauko-

wego , a tym samym kolejny

numer wydawanego pod pa-

tronatem Wydzia³u Farmaceu-

tycznego l¹skiej Akademii

Medycznej, czasopisma, do

niedawna nosz¹cego nazwê Po -

radnik Farmaceuty . Ju¿ sama

obwoluta niniejszego numeru, przedstawiaj¹ca nowy obiekt Wydzia³u

Farmaceutycznego w Sosnowcu, nawi¹zuje do cis³ego zwi¹zku czasopi-

sma z naszym Wydzia³em. W tym nowym gmachu, który ju¿ wkrótce

powita pracowników i studentów, znajdzie tak¿e swoje miejsce Redakcja

Farmaceutycznego Przegl¹du Naukowego.

Mi³o mi Pañstwa poinformowaæ, i¿ ³amy naszego czasopisma bêd¹

tak¿e miejscem publikowania pe³notekstowych prac, opracowanych

przez uczestników XX Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Far-

maceutycznego, na podstawie wybranych i rekomendowanych przez

Komitet Naukowy najlepszych streszczeñ, prezentowanych w ramach

ka¿dej z dwudziestu sekcji naukowych. Publikowane prace posiadaæ

bêd¹ 3 punkty MNiI.

Uprzejmie przypominam, i¿ wspomniany, XX, a wiêc Jubileuszo-

wy, Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego odbêdzie siê

w dniach 25 28 wrzenia bie¿¹cego roku, w Katowicach. Miejscem

obrad bêd¹ nowoczesne, o najwy¿szym standardzie, sale Wydzia³u Pra-

wa Uniwersytetu l¹skiego, za prezentacja plakatów odbywaæ siê bê-

dzie na antresoli katowickiego Spodka. Wspomniana antresola gociæ

bêdzie tak¿e stoiska najznakomitszych firm farmaceutycznych i diagno-

stycznych, prezentuj¹cych szeroki asortyment produktów medycznych.

Spodek, bêd¹cy od dawna symbolem miasta Katowice, doskonale

wszystkim znany, bêdzie tak¿e miejscem uroczystego rozpoczêcia Zjaz-

du, jak równie¿ i jego zakoñczenia. Wyra¿am g³êbok¹ nadziejê, i¿

przyjazne ³amy Farmaceutycznego Przegl¹du Naukowego zachêc¹ i sk³o-

ni¹ Pañstwa do przygotowania pe³nych publikacji, opartych o przed³o-

¿one Komitetowi Naukowemu streszczenia.

Nie czekaj¹c jednak na Zjazd, publikujmy w Przegl¹dzie, i

czytajmy prezentowane w nim prace z zakresu ró¿nych specjalnoci

nauk farmaceutycznych, lecz tak¿e i z zakresu pokrewnych dziedzin

i dyscyplin naukowych. To od nas zale¿y, czy czasopismo prezentowaæ

bêdzie wysoki, merytoryczny poziom naukowy, czy bêdzie atrakcyjne

dla rodowiska naukowego i praktyków przedstawicieli szeroko rozu-

mianych zawodów medycznych.

Redaktor Naczelny:

Prof. dr hab. Krystyna Olczyk

Adres redakcji:

Wydzia³ Farmaceutyczny l¹skiej Akademii Medycznej

ul. Jednoci 2, 41-200 Sosnowiec

Konsultacyjna Rada Naukowa

Przewodnicz¹cy:

Prof. dr hab. Krystyna Olczyk

Cz³onkowie:

1. Prof. dr hab. Barbara B³oñska - Fajfrowska

2. Prof. dr hab. Jerzy Brandys

3. Prof. dr hab. El¿bieta Breziñska

4. Prof. dr hab. Zofia Dzier¿ewicz

5. Prof. dr hab. Kazimierz G³owniak

6. Prof. dr hab. Edmund Grzekowiak

7. Prof. dr hab. Ewa Jagie³³o-Wójtowicz

8. Prof. dr hab. Krzysztof Jêdrzejko

9. Prof. dr hab. Krzysztof Jonderko

10. Prof. dr hab. Jan Kowalski

11. Prof. dr hab. Jerzy Kwapuliñski

12. Prof. dr hab. Jan Pachecka

13. Prof. dr hab. Jerzy Pa³ka

14. Prof. dr hab. Janusz Pluta

15. Prof. dr hab. Janusz Solski

16. Prof. dr hab. Artur Stojko

17. Prof. dr hab. Maria Wardas

18. Dr hab. Zdzis³awa Kondera - Anasz

19. Dr hab. Urszula Mazurek

20. Dr hab. Andrzej Plewka

21. Dr hab. Krzysztof Solarz

22. Dr hab. Krystyna Trzepietowska - Sêpieñ

Wydawca:

Krystyna Olczyk

Spis Treci:

Adres Wydawcy:

Wydawnictwo PGK MEDIA POLSKA

ul. Stokrotek 51, 43-384 Jaworze Górne k. Bielska-Bia³ej,

tel. (0-33) 817-38-79 fax (0-33)817-36-31

Bóle pleców rola ketoprofenu w terapii bólów

pleców

Wysi³ek fizyczny lek bez recepty

Osteoporoza w praktyce internistycznej

Kaszel klasyfikacja i leczenie

W³aciwoci biotyczne apiterapeutyków ze

szczególnym uwzglêdnieniem zasklepu

miodowego

Choroba lokomocyjna

Zdrowe oczy a komputer

Rak jajnika ci¹gle aktualny problem

diagnostyczny

XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa

Farmaceutycznego

English for Pharmacists

English Booster Dose 18

P.G.K. Media Polska nale¿y do Konsorcjum

Wydawnictw Medycznych.

Prezydent Konsorcjum:

dr n. med. Adam Kwieciñski

Marketing Manager:

Anna Janik

anna.janik@wizja.net.pl

Opracowanie graficzne i sk³ad:

Robert Cyganik

Wszystkie materia³y opublikowane w pimie objête s¹ ochron¹ Prawa

autorskiego. Projekty chronione s¹ Ustaw¹ o Prawie autorskim i po-

krewnych prawach z 1994 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 83). Redakcja za-

strzega sobie dostosowania nades³anych materia³ów do potrzeb pi-

sma. Przedruki mo¿liwe jedynie za zgod¹ wydawcy. Za treæ materia-

³ów reklamowych oraz listów od czytelników redakcja nie odpowiada.

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

Bóle pleców

rola ketoprofenu w terapii bólów pleców

Nr I/2007

Dr n. med. Przemys³aw Nowak

Specjalista farmakolog

Akademia Medyczna w Katowicach

Ból towarzyszy cz³owiekowi od zawsze. Wed³ug

Amerykañskiego Stowarzyszenia Medycznego jest to

pi¹ty objaw ¿yciowy po wartoci cinienia têtniczego

krwi, czêstoci akcji serca, liczbie oddechów i tempe-

raturze.

Ból

Ze wzglêdu na mechanizm powstawania rozró¿niamy:

ból receptorowy powstaje w wyniku uszko-

dzenia tkanek przez uraz lub chorobê; jest ³a-

twy do opisania przez chorego i zazwyczaj do-

brze zlokalizowany;

Ból jest odczuciem subiektywnym. Je¿eli pacjent

zg³asza dolegliwoci, nale¿y przyj¹æ, ¿e jest to praw-

da. Zgodnie z definicj¹ Miêdzynarodowego Stowarzy-

szenia Badania Bólu jest to nieprzyjemne, zmys³o

Ból

ból niereceptorowy wynika z uszkodzenia me-

chanicznego lub czynnociowego struktur ner-

wowych lub nie ma pod³o¿a organicznego (zwi¹-

zana ze stanem emocjonalnym); jest trudny do

opisania przez chorego.

jest to nieprzyjemne, zmys³o-

we i emocjonalne prze¿ycie towarzysz¹ce istniej¹-

jest to nieprzyjemne, zmys³o

we i emocjonalne prze¿ycie towarzysz¹ce istniej¹-

cemu lub zagra¿aj¹cemu uszk

cemu lub zagra¿aj¹cemu uszkodzeniu tk

odzeniu tkanki lub

anki lub

odnoszone tylko do takiego uszkodzenia.

Ból ze wzglêdu na czas trwania dzielimy na:

ostry towarzysz¹cy urazowi, ostremu stano-

wi choroby, zabiegom diagnostycznym i ope-

racyjnym, pe³ni rolê sygna³u ostrzegawczego;

czêsto jest pierwszym objawem zmuszaj¹cym

chorego do wizyty u lekarza

Jednymi z najczêciej spotykanych zespo³ów bó-

lowych s¹ dolegliwoci zwi¹zane z narz¹dem ruchu.

Powszechnoæ wystêpowania dolegliwoci bólowych

wykaza³a ankieta telefoniczna przeprowadzona wród

obywateli w USA. Pytano o objawy bólu odczuwane

w ci¹gu ostatniego roku. Okaza³o siê, ¿e 96% bada-

nych mia³o tego typu dolegliwoci. Szczegó³owe dane

przedstawiono w tabeli poni¿ej.

przewlek³y (trwaj¹cy ponad 3 miesi¹ce) trwa-

j¹cy mimo wygojenia tkanek lub towarzysz¹cy

schorzeniom o d³ugotrwa³ym przebiegu (cho-

roba zwyrodnieniowa stawów, nowotwory) staje

siê problemem medycznym; nale¿y go trakto-

waæ jak samodzieln¹ chorobê.

Z badañ epidemiologicznych wynika, ¿e co 5 pa-

a, ¿e co 5 pa-

cjent w praktyce ogólnolekarskiej, co 3 w neurolo

arskiej, co 3 w neurolo-

gicznej i prawie ka¿dy w ortopedycznej i reumato

a¿dy w ortopedycznej i reumato-

arza z powodu dole-

gliwoci bólowych w obrêbie narz¹du ruchu.

uje porady lekarza z powodu dole-

arza z powodu dole-

gliwoci bólowych w obrêbie narz¹du ruchu.

abela.

Powszechnoæ wystêpowania

Tabela.

abela.

Rodzaj bólu

Czêstoæ odczuwania

dolegliwoci [%]

Liczba osób odczuwaj¹ca ból

przez 101 dni i wiêcej

Powszechnoæ wystêpowania

dolegliwoci bólowych

dolegliwoci [%]

przez 101 dni i wiêcej

dolegliwoci bólowych

Bóle g³owy

Bóle krzy¿a

Bóle miêniowe

556

Bóle miêniowe

Bóle stawowe

553

Bóle stawowe

Bóle ¿o³¹dka

Bóle przed- i miesi¹czkowe

Bóle zêbów

Inne

551

110

<0,5

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

Ze wzglêdu na mechanizm powstawania rozró¿niamy:

we i emocjonalne prze¿ycie towarzysz¹ce istniej¹-

cemu lub zagra¿aj¹cemu uszk

odzeniu tk

odnoszone tylko do takiego uszkodzenia

Ból ze wzglêdu na czas trwania dzielimy na:

Z badañ epidemiologicznych wynik

cjent w praktyce ogólnolek

arskiej, co 3 w neurolo

gicznej i prawie k

a¿dy w ortopedycznej i reumato

logicznej poszuk

logicznej poszukuje porady lek

uje porady lek

Czêstoæ odczuwania

Liczba osób odczuwaj¹ca ból

Rodzaj bólu

Powszechnoæ wystêpowania

dolegliwoci [%]

przez 101 dni i wiêcej

Bóle krzy¿a

556

Bóle miêniowe

553

Bóle stawowe

551

110

Bóle pleców

Nr I/2007

Dolegliwoci bólowe pleców s¹ coraz wiêkszym

problemem zdrowotnym, dotycz¹cym przede wszyst-

kim spo³eczeñstw pañstw wysoko rozwiniêtych. Oce-

nia siê, ¿e przynajmniej raz w ¿yciu, na dolegliwoci

te skar¿y siê od 60 do 90% populacji. Pojawiaj¹ siê

one przewa¿nie pomiêdzy 25-tym a 65-tym rokiem

¿ycia i dotycz¹ równie czêsto mê¿czyzn, jak i kobiet.

Czêstoæ wystêpowania bólów pleców w populacji

ogólnej wynosi 5-25% i jest zwi¹zana w znacznej mie-

rze z coraz mniejsz¹ wydolnoci¹ miêni tu³owia.

U podstaw tego zjawiska le¿y drastyczne ogranicze-

nie aktywnoci ruchowej wspó³czesnego spo³eczeñ-

stwa, siedz¹cy tryb ¿ycia oraz brak odpowiednich

wzorców prozdrowotnych.

Ból pleców ustêpuje w 95% w ci¹gu 3 miesiêcy,

jednak¿e w 50-80% przypadków nawraca, przewa¿-

nie w mniej nasilonej postaci. Ocenia siê, ¿e nawet

w 90% przypadków trudno jest jednoznacznie okre-

liæ przyczynê dolegliwoci. Nie zwalnia to jednak

z wnikliwej diagnostyki, poniewa¿ leczenie przyczy-

nowe czêsto pozwala chorym odzyskaæ pe³n¹ spraw-

noæ fizyczn¹.

Ocena bólów pleców powinna uwzglêdniaæ nastê-

puj¹ce sk³adowe: zasiêg, czyli anatomiczne umiejsco-

wienie bólu, ród³o powstawania, rodzaj promienio-

wania oraz wykazanie procesu patologicznego, stano-

wi¹cego przyczynê bólu. Bóle krêgos³upa i struktur

otaczaj¹cych krêgos³up sprawiaj¹ jednak ró¿ne trud-

noci diagnostyczne, ze wzglêdu na wiele róde³ i czê-

sto wiêcej ni¿ jedn¹ przyczynê.

Ból odczuwany w krêgos³upie lub s¹siaduj¹cych

tkankach mo¿na podzieliæ w zale¿noci od umiejsco-

wienia na: szyjny, piersiowy, lêdwiowy, krzy¿owy

i ogonowy. Ten podzia³ wskazuje wy³¹cznie na umiej-

scowienie, lecz nie uwzglêdnia ród³a i przyczyny po-

wstawania bólu. Ból mo¿e byæ odczuwany wy³¹cznie

w jednym lub kilku odcinkach krêgos³upa, mo¿e rów-

nie¿ promieniowaæ do okolic odleg³ych, np. koñczyn.

Wyró¿nia siê trzy rodzaje promieniowania bólu:

Dolegliwoci bólowe pleców

niem si³y miêniowej; mo¿e równie¿ wystêpo-

waæ ³¹cznie z bólem miejscowym, rzutowanym

lub korzeniowym.

Bóle pleców jako objaw wystêpuj¹, tak¿e w in-

nych schorzeniach krêgos³upa i nerwów rdze-

niowych oraz patologii wiêzade³ i miêni przy-

krêgos³upowych, co w szczególny sposób wy-

musza wielokierunkowoæ postêpowania u cho-

rego z zespo³em bólowym krêgos³upa.

Wyró¿nia siê trzy rodzaje promieniowania bólu:

ból rzutowany

Etiologia zespo³ów bólowych krêgos³upa zale¿y od

wieku pacjenta. U chorych w m³odym wieku czêst¹

przyczyn¹ s¹ procesy rozrostowe, przeci¹¿enia wyni-

kaj¹ce z uprawiania sportu czy te¿ wykonywanej pra-

cy zwi¹zanej z podnoszeniem ciê¿arów. Wiek redni,

jak ju¿ wczeniej wspomniano, to okres ró¿nych pa-

tologii kr¹¿ka miêdzykrêgowego (przepukliny, wypu-

kliny), czy te¿ ró¿nych procesów zapalnych tocz¹cych

siê w obrêbie stawów krêgos³upa. W wieku starszym

dominowaæ zaczynaj¹ zmiany zwyrodnieniowe, prze-

rzuty nowotworowe (dolegliwoci s¹ wynikiem dzia-

³ania masy nowotworowej i efektem procesów destruk-

cyjnych), zmiany osteomalacyjne, nasilenie osteopo-

rozy.

Leczenie zespo³ów bólowych w narz¹dzie ruchu

jest procesem trudnym i z³o¿onym. Idea³em by³oby

leczenie przyczynowe podstawowego procesu choro-

bowego, jednak w wiêkszoci przypadków nie jest to

osi¹galne. Pozostaje jedynie alternatywa leczenia ob-

jawowego.

W planie leczenia powinny byæ uwzglêdnione edu-

kacja pacjenta oraz terapia poznawczo-behawioralna:

odczucia, emocje, myli pacjenta. Jego zachowanie

i reakcja rodziny mog¹ bowiem wp³ywaæ nie tylko na

doznania bólowe, lecz tak¿e na przebieg choroby.

Edukacja powinna prowadziæ do nauki zdrowych za-

chowañ: w³aciwego od¿ywiania, unikania zbêdnych

przeci¹¿eñ, stosowania æwiczeñ i relaksacji. Edukacja

pacjenta jest szczególnie wa¿na przy próbach samo-

dzielnego zmagania siê z bólem. Mo¿liwoæ kupna

leku bez recepty powinna wymuszaæ na farmaceucie

obowi¹zek pomocy w wyborze najw³aciwszego pre-

paratu. Nale¿y rozwa¿yæ potencjaln¹ skutecznoæ sto-

sowanych leków i mo¿liwoæ wyst¹pienia objawów

niepo¿¹danych, optymalny sposób dawkowania, koszt

leczenia oraz preferencje pacjenta.

Leczenie przyczynowe jest oczywicie najlepszym

sposobem walki z chorob¹ i jej objawami. Niekiedy,

np. w wielu schorze

ból rzutowany, promieniuj¹cy lub odczuwany

w innym miejscu ni¿ ród³o powstania; ma

charakter g³êboki i rozlany, o trudnych do wy-

znaczenia granicach;

orzeniowy, jest to ból neurogenny, który

powstaje w wyniku podra¿nienia zakoñczeñ

nerwów unerwiaj¹cych korzenie; ma charakter

przeszywaj¹cy, odczuwany na niewielkiej prze-

strzeni,

orzeniowy

niach reumatycznych w tym

tak¿e w bólach pleców

niach reumatycznych w tym

ulopatia, jest to ból neuropatyczny z to-

warzysz¹cymi zaburzeniami czucia lub os³abie-

ulopatia

, leczenie przyczynowe jest

nieznane i wówczas pozostaje nam jedynie lecze-

, leczenie przyczynowe jest

nieznane i wówczas pozostaje nam jedynie lecze-

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

Wyró¿nia siê trzy rodzaje promieniowania bólu:

ból rzutowany

ból k

ból korzeniowy

w wielu schorze

w wielu schorzeniach reumatycznych w tym

radik

radikulopatia

tak¿e w bólach pleców

tak¿e w bólach pleców, leczenie przyczynowe jest

Nr I/2007

Bóle pleców

nie objawowe, które w praktyce wdra¿ane jest bar-

dzo czêsto, tak¿e jako leczenie uzupe³niaj¹ce, maj¹ce

na celu np. zmniejszanie bólu czy gor¹czki. Zazwy-

ceptowalnoæ przez pacjentów ketoprofenu

(w postaci 2,5% ¿elu stosowanego miejscowo),

w stosunku do piroksykamu (w postaci 0,5%

¿elu) oraz diklofenaku (w postaci 1% ¿elu)

(patrz p

Zazwy-

zalecane s¹ niesteroido-

we leki przeciwzapalne (NLPZ)

zalecane s¹ niesteroido

we leki przeciwzapalne (NLPZ), które nale¿¹ obec-

nie do najczêciej stosowanych leków na wiecie.

Mechanizm dzia³ania NLPZ polega na blokowa-

niu enzymu zwanego cyklooksygenaz¹ (COX). Nale-

¿¹ce do eikozanoidów prostaglandyny takie, jak PGE2,

czy jej prekursor PGG2, to autakoidy uwa¿ane za jed-

ne z najwa¿niejszych mediatorów stanu zapalnego.

Uznano wiêc, ¿e droga na jakiej NLPZ wygaszaj¹ ob-

jawy stanu zapalnego zosta³a wyjaniona.

Na przestrzeni ostatnich kilkudziesiêciu lat zsyn-

tetyzowano i wprowadzono do lecznictwa wiele NLPZ,

poszukuj¹c specyfików daj¹cych jak najlepsze efekty

terapeutyczne i jednoczenie pozbawionych w mo¿li-

wie najwiêkszym stopniu dzia³añ niepo¿¹danych. Po-

jawi³a siê wiêc liczna i heterogenna grupa leków o bar-

dzo ró¿nych w³aciwociach fizyko-chemicznych, ró¿-

nych drogach metabolizmu w ustroju, odmiennych

w³aciwociach wi¹zania z bia³kami, t³uszczami, itp.

Wród NLPZ warto zwróciæ uwagê na ketoprofen

patrz pimiennictwo pozycja numer

imiennictwo pozycja numer 20

2 20)

dzia³aj¹c zewnêtrznie i miej-

scowo chroniony jest przewód pokarmowy

przed niekorzystnym dzia³aniem leków doust-

nych.

Ketoprofen zwykle stosuje siê go miejscowo 2 razy

na dobê, przez oko³o 7-10 dni. Niewielk¹ iloæ ¿elu

2-4 g nale¿y nanieæ na skórê w obrêbie bolesnego

miejsca i masowaæ przez kilka minut w celu lepszego

wch³oniêcia. Ketoprofen stosowany miejscowo w po-

staci ¿elu, tylko nieznacznie (oko³o 5%) wch³ania siê

do kr¹¿enia ogólnego. Z powodu ma³ego stê¿enia we

krwi, po zastosowaniu miejscowym ryzyko wyst¹pie-

nia interakcji z innymi lekami jest mniejsze.

Jak ju¿ wspominano odczuwanie bólu jest zjawi-

skiem emocjonalnym, dlatego wiele czynników nie

maj¹cych bezporedniego zwi¹zku z reakcj¹ na bo-

dziec uszkadzaj¹cy mo¿e wp³ywaæ na samopoczucie

chorego, a wiêc tak¿e tolerancjê bólu i skutecznoæ

leczenia przeciwbólowego.

etoprofen ,

lek dobrze poznany, o wysokiej skutecznoci.

W handlu ketoprofen

etoprofen

ketoprofen wystêpuje pod postaci¹ ta-

bletek 200 mg o przed³u¿onym dzia³aniu, tabletek

powlekanych 50, 100, 150 mg, czopków 100 mg,

kapsu³ek 50, 100 i 200 mg, ampu³ek 100 mg/2 ml,

fiolek 100 mg z such¹ substancj¹ i ¿elu 2,5% (wch³a-

nia siê w ok. 5%). Jednak¿e bez recepty mo¿na zaku-

piæ jedynie preparaty do stosowania miejscowego.

Nale¿y w tym miejscu przytoczyæ brytyjskie badania

(patrz pimienn

ketoprofen

Czynniki pogarszaj¹ce tolerancjê bólu:

bezsennoæ;

depresja;

lêk;

uczucie opuszczenia;

nuda.

ictwo pozycja numer 7), w któ-

rych udowodniono, ¿e k etoprofen podany miejscowo

powoduje porównywaln¹ redukcjê bólu, jak po do-

ustnym podaniu równowa¿nej dawki ketoprofenu.

Jest to informacja szczególnie wa¿na dla osób przyj-

muj¹cych jednoczenie inne leki.

Dzia³aj¹cy miejscowo ketoprofen stanowi alterna-

tywê dla innych przeciwbólowych i przeciwzapalnych

leków obecnych na rynku farmaceutycznym. Podsta-

wowymi korzyciami dla pacjenta cierpi¹cego z po-

wodu bólów szkieletowo-miêniowych s¹:

szybkoæ dzia³ania

ictwo pozycja numer 7

Czynniki poprawiaj¹ce tolerancjê bólu:

sen;

skuteczne leczenie;

poprawa nastroju;

obecnoæ bliskich;

aktywnoæ.

rehabilitacja. Ma ona na

celu przywrócenie prawid³owych warunków pracy

uk³adu nerwowo-miêniowo-kostnego krêgos³upa

przez odpowiedni dobór æwiczeñ wzmacniaj¹cych lub

rozluniaj¹cych poszczególne grupy miêni. Powinna

byæ ona stosowana ju¿ na samym pocz¹tku procesu

terapeutycznego, a czêsto prowadzona d³ugo po

ostrym epizodzie bólowym umo¿liwia choremu po-

wrót do pe³nej sprawnoci fizycznej.

Nale¿y jeszcze raz podkreliæ, ¿e d³ugofalowe po-

stêpowanie lecznicze obejmuje zmiany trybu ¿ycia,

rehabilitacja

szybkoæ dzia³ania nie tylko bardzo dobrze

siê wch³ania, daj¹c natychmiastowe dzia³anie

ch³odz¹ce i przynosz¹c ulgê, ale równie¿ pozwa-

la osi¹gn¹æ maksymalny efekt przeciwbólowy w

krótszym czasie, ni¿ po podaniu tabletki,

tecznoæ, któr¹ wykazano m.in. we wspo-

mnianych powy¿ej brytyjskich badaniach, nadto

wykazano lepsz¹ skutecznoci, tolerancjê i ak-

tecznoæ

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

nie objawowe

czaj

czaj w takich przypadkach zalecane s¹ niesteroido

2 20

we leki przeciwzapalne (NLPZ)

patrz p

imiennictwo pozycja numer

bezpieczeñstwo

patrz pimienn

patrz pimiennictwo pozycja numer 7

Jednym z podstawowych sposobów leczenia zespo-

³ów bólowych pleców jest rehabilitacja

szybkoæ dzia³ania

s sk

s skutecznoæ

tecznoæ

Bóle pleców

Nr I/2007

regularne æwiczenia fizyczne, dorane stosowanie le-

ków przeciwbólowych. Chorzy z bólami pleców wy-

magaj¹ odpowiedniej edukacji, farmakoterapii, psy-

choterapii, czasami zabiegów operacyjnych, rehabili-

tacji, czêsto leczenia przeciwdepresyjnego, ale przede

wszystkim systematycznej, okresowej kontroli, dziê-

ki której nie zostanie pominiêta ewentualnie inna,

równoczenie rozwijaj¹ca siê patologia.

Niejako na marginesie omawianych sposobów le-

czenia bólu nale¿y odnotowaæ rosn¹ce zainteresowa-

nie niekonwencjonalnymi metodami, takimi jak: zio-

³olecznictwo, akupunktura, czy akupresura. Nie dys-

kwalifikuj¹c osi¹gniêtych tymi metodami wyników,

nale¿y mieæ jednak wiadomoæ braku odpowiednich

badañ porównawczych.

10. Dziak A. i wsp.: Profilaktyka i leczenie za-

chowawcze bólów krzy¿a wywo³anych przez choroby

kr¹¿ka miêdzykrêgowego . Pol. Tyg. Lek. 1991, 30/31:

558-561.

11. Dziak A.: Bóle krzy¿a . PZWL, Warszawa

1990.

12. Fiutko R.: Niewydolnoæ kinetyczna krêgo-

s³upa a dolegliwoci bólowe . Zdr. Pub. 1992, 4: 221-

228.

13. Fiutko R.: Niewydolnoæ kinetyczna krêgo-

s³upa a dolegliwoci bólowe . Zdr. Pub. 1992, 4: 221-

228.

14. Lipson S.J.: Low back pain . Rozdzia³ [W:]

Textbook of Rheumatology pod red. Kelley W.N. i wsp.

Wyd. W.B. Saunders Company, Philadelphia, 1981,

441-458.

15. Mason L, Moore RA, Edwards JE, Derry S,

McQuay HJ. Topical NSAIDs for acute pain: a meta-

analysis . BMC Fam Pract. 2004 May 17;3:10.

16. Max M. (red.): Pain 1999 an Updated Re-

view , IASP Press, Seattle 1999.

17. Michalska L.: Badania skutecznoci przeciw-

bólowego dzia³ania wybranych zabiegów fizykoterapeu-

tycznych w leczeniu zespo³ów bólowych krêgos³upa . Now.

Lek. 2000, 9: 780-789.

18. Nowakowski A. i wsp.: Algorytm postêpo-

wania w bólach krzy¿a u doros³ych . Chir. Narz. Ruchu

1998, 6: 573-583.

19. Przybylski J., Ciszek B.: Anatomiczne i fi-

zjologiczne aspekty bólu . w: (Gumu³ka W., Mészros J.,

red.) Wspó³czesne metody zwalczania bólu . OIN Po-

lfa, Warszawa 2000: 7-22.

20. Rajni K. Patel, Peter F. Leswell i in.: Com-

parison of ketoprofen, piroxicam, and diclofenac gels

in the treatment of acute soft-tissue injury in general

practice , Clin Ther. 1996 May-Jun;18(3):497-507.

21. Stry³a W. i wsp.: Leczenie usprawniaj¹ce

w zespo³ach bólowych krêgos³upa u osób starszych . Now.

Lek. 1997, 66, supl 2: 36-41.

22.Wytyczne Holenderskiego Kolegium Lekarzy Ro-

dzinnych ból w dolnej czêci krêgos³upa . Lek. Rodz.

1998, 3: 59-72.

23. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych

w Polsce: Wytyczne postêpowania w bólu przewlek³ym .

Aktis, £ód 2001: 13-16.

Pimiennictwo:

1. Biewen P.C.: Ca³ociowe postêpowanie w bólach

krzy¿a . Med. Dypl. 2001, 2: 91-104.

2. Biewen P.C.: Ca³ociowe postêpowanie w bólach

krzy¿a . Med. Dypl. 2001, 2: 91-104.

3. Borenstein D.: Chronic low back pain . Rheum.

Dis. Clin. North. Am., 1996, 22:439-56.

4. Chmielewski D.: Praktyczne aspekty leczenia

zespo³ów bólowych pleców . Reumatol. 1999, 1: 90-95.

5. Chmielewski D.: Praktyczne aspekty leczenia

zespo³ów bólowych pleców . Reumatol. 1999, 1: 90-95.

6. Chmielewski H.: Zespo³y bólowe krêgos³upa .

Nurol. Neurochir. Pol. 1999, 32, supl 6: 65-73.

7. Classification of chronic pain. Descriptions of

chronic pain syndromes and definitions of pain terms.

Prepared by the International Association for the Study

of Pain, Subcommittee on Taxonomy . Pain 1986, S3:

1-226.

8. Dobrogowski J., Wordliczek J. (red.): Medycy-

na Bólu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

2004.

9. Dutka J. i wsp.: Zespo³y bólowe narz¹du ruchu .

N. Klin. 2000, 7: 984-992

Farmaceutyczny

Przegl¹d Naukowy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: