„METODY PSYCHOAKTYWNE: GRY I ZABAWY RUCHOWE
- PEDAGOGIKA ZABAWY”
Nie trzeba nikogo przekonywać, a na pewno wytrawnego wychowawcę, że zabawa jest
szczególnie potrzebna i atrakcyjna w wieku rozwojowym. Nie mogłoby być normalnego rozwoju dzieci i młodzieży gdyby z ich życia wyeliminowane zostały wszelkie formy zabawy. Wiemy także, iż zabawa jest w znacznym stopniu aktywnością spontaniczną nie oznacza to jednak, że nie odnoszą się do niej żadne zasady wychowania. Wręcz przeciwnie wymaga ona przestrzegania ich i ponad wszelką wątpliwość nie powinna pozostawać zupełnie bez kontroli. Przyjrzenie się wychowawczym aspektom zabawy jest potrzebne tym bardziej w dzisiejszych czasach, kiedy wydłuża się okres rozwojowy dzieci i młodzieży. Statystycznie osiągnięcie wieku psych- społecznej dojrzałości przesuwa się na 25-ty, a czasami na 30-ty rok życia. Powierzchowne spojrzenie na zjawisko zabawy może sugerować, że mamy do czynienia z czymś nieistotnym i potrzebnym jedynie małym dzieciom. Nic bardziej błędnego, bowiem to także dorośli poświęcają coraz więcej czasu na różne formy zabawy. Zabawa to nie tylko odpoczynek i rekreacja czy miły sposób spędzenia wolnego czasu, to także jeden ze sposobów uczenia się siebie i świata. Stwarza ona okazję nabywania określonych zdolności fizycznych, intelektualnych i emocjonalnych. Rozwija sprawność myślenia, wzbogaca słownictwo, poszerza granice fantazji, wyrabia refleks, cierpliwość, wytrwałość, umożliwia uczenie się określonych ról społecznych oraz relacji między ludzkich.
Niektóre formy zabawy posiadają wymiar terapeutyczny, zwłaszcza w pierwszych latach życia. Zabawa jawi się podstawowym a nawet jednym sposobem na diagnozowanie trudności dziecka i udzielanie mu pomocy.
Gry czy zabawy tego typu pogrupowano w sześć działów:
1) Gry wprowadzające – dobre przy rozpoczynaniu pracy z nową grupą, budują wzajemne zaufanie, uczą prawidłowej komunikacji, bawią, służą odprężeniu, integrują grupę.
2) Gry ogólnoużytkowe – pomagają realizować wiele celów i mogą być wykorzystywane w różnych sytuacjach.
3) Gry podnoszące energię – są to przede wszystkim zabawy ruchowe, które podnoszą nastrój w grupie, zapobiegają znużeniu, odprężają ruchowo.
4) Gry dla grup zaawansowanych – sprawdzają się w grupie osób dorosłych lub młodzieży starszej, której członkowie dobrze się już znają, maja do siebie zaufanie, a za sobą wspólnie przepracowanych godzin, pomagają w zrozumieniu istoty takich pojęć jak: asertywność, negocjacje, aktywne słuchanie.
5) Gry wymagające większej ilości czasu – tzn. w zależności od potrzeb i możliwości osób biorących w nich udział mogą trwać nawet kilka godzin lub cały dzień i warto o tym pamiętać przy planowaniu zadań dla grupy, zwykle wymagają także dodatkowych materiałów pomocniczych.
6) Gry końcowe – służą zamknięciu grupy, dobremu pożegnaniu.
Gry powinny być stosowane kompleksowo, a nie w sposób incydentalny, jednostkowy.
Każda, bowiem z nich ma inny cel, który jest zawsze zdefiniowany. Pomagają uporządkować problemy, znajdują punkty wspólne i podobne sposoby rozwiązania. Pomagają odnaleźć własne miejsce w społeczeństwie, uczą współpracy, wrażliwości na innych, budują poczcie zaufania, stymulują rozwój osobisty.
Wracając jednak do pedagogiki zabawy nie możemy akceptować każdej jej formy i treści powołując się na fakt cennego i potrzebnego elementu życia ludzkiego. Istnieją, bowiem konkretne granice, których przekroczenie może powodować negatywne konsekwencje w wymiarze indywidualnym i społecznym. Zabawa jest częścią życia, a dziecko nie potrafi w pierwszych latach swojego rozwoju odróżnić zabawy od zachowań i zjawisk, które zabawą nie są. Nawet najbardziej fantazyjna i najweselsza zabawa jest częścią poważnego i rzeczywistego życia. Niedopuszczalna jest zasada: „róbcie, co chcecie.” Nie należy zapomnieć, że konsekwencje zabawy pozytywne lub negatywne wykraczają poza samą zabawę. Ludzie, którzy potrafią dojrzale żyć potrafią się radośnie bawić. Natomiast nawet najradośniejsza zabawa nie może zastąpić radości życia. Ludzie, których życie dotknięte jest kryzysem nie bawią się wcale, albo ich zabawy stają się niebezpieczne i smutne.
Wróćmy jednakże do zabawy dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym – pedagogika zabawy powinna mieć stałe miejsce w naszych programach pracy. Nie powinniśmy zapominać, że dla dziecka naturalną drogą zaspakajania jego potrzeb i zainteresowań
(ruchowych, poznawczych, emocjonalnych i społecznych) jest zabawa. Otaczającą rzeczywistość dziecko powinno poznawać przez zabawę. Ten z pozoru fikcyjny świat pozostawia ślady będące później źródłem doświadczeń życiowych i wpływa na emocjonalny stosunek dziecka do świata i ludzi. J. J. Ronsse zachwycony zabawą i jej rangą mawiał: „kochajcie dzieciństwo i sprzyjajcie jego zabawom.”
Pedagogika zabawy przychodzi nam z propozycją czegoś interesującego, dostarcza wielu inspiracji do nowego spojrzenia na dziecko oraz podaje narzędzia do ich realizacji. Pamiętając o wychowawczym wglądzie w przebieg zabawy poruszamy się w granicach kilku zasad, a mianowicie:
■ – zasada dobrowolności – szanujemy prawo dziecka do odmowy wzięcia udziału
w zajęciach,
■ – zasada wykorzystania szeroko rozumianej zabawy – pobudza twórczą aktywność
dziecka,
■ – zasada określania ram czasowo-przestrzennych,
■ – zasada zawierania kontraktów z dziećmi – reguły postępowania w grupie,
■ – zasada przeżycia – jako wartości samej w sobie, czyli zdobycia pozytywnego doznania.
Unikamy zbędnej rywalizacji, łagodzimy niepokój przed oceną, lęk przed przegraną,
Wzmacniamy motywację do wysiłku,
■ – zasada wykorzystywania różnych środków wyrazu – tak, aby oddziaływać na różne
zmysły.
Wszystkimi metodami i zasadami obowiązującymi w pedagogice zabawy nie możemy pominąć podstawowej reguły a mianowicie predyspozycji osoby prowadzącej. Animator zabawy musi sam się dobrze bawić. Może zabrzmi to dziwnie, ale osoba prowadząca musi po prostu lubić innych ludzi. Być otwartą na innych, musi mieć dużo ciepła i serdeczności. Problem ważności zabawy w rozwoju dziecka podjęło Stowarzyszenie Pedagogów Zabawy „Klanza”, powołane do życia w Lublinie w 1990roku. Słowo klanza powstało w pierwszych liter nazwy Klubu Animatorów Klnaza.
Ta forma zabawy z dzieckiem ma już wielu zwolenników wśród nauczycieli. Elementy pedagogiki zabawy powinny stać się elementem dnia codziennego. Pod wpływem zabawy w dzieciach kształtowane jest poczucie odpowiedzialności nie tylko za siebie, ale też za całą grupę. A przestrzeganie zasad uwzględniających indywidualne cechy jednostki nadaje właściwy wymiar stosunkom w relacjach dziecko – wychowawca, dziecko – dziecko.
1) Pierwszą charakterystyczną grupą zabaw pedagogiki zabawy są tzw.
- zabawy związane z organizacją sytuacji początkowych, czyli zabawy ułatwiające wejście w grupę np. wizytówki.
- zabawy zaznaczające obecność np. twój balonik, bucik, stopa, czarodziejski ptak, imię i gest.
2) Drugą są zabawy rozluźniające likwidują one napięcia i stresy. Do tej grupy należą zabawy oparte na ruchu i tańcu obejmują gry i tańce integracyjne. Jeżeli chodzi o gry ruchowe, to umożliwiają one wprawienie uczestników w dobry nastrój, nawiązanie kontaktów w sposób świadomy, pomaganie sobie, łapanie odczuwanie innych. Metody te podzielone są następująco:
* ruch świadomy
* ruch mocny, szybki taktyczny
* ruch rozluźniający
* poruszanie – dotykanie – spotykanie
* rozluźnienie – odczuwanie
* przedstawienie – wyrażanie
W zabawach tej grupy często pojawiają się rekwizyty typu: kijki, balony czy chusty, które stwarzają oryginalne działania twórcze. Najbardziej jednakże popularną i preferowaną przez nauczycieli metodą są tańce integracyjne. Zaskakują one prostotą figur oraz miłymi dla ucha melodiami. Uczestnicy tańców rozkręcają się i zbliżają do siebie, ożywiają, a jednocześnie odprężają i relaksują. Jest jeszcze jedna zaleta, nie ma w nich podziału na role męskie i żeńskie, co jest zbawienne w przypadku małej grupy.
Mamy także metody ułatwiające wprowadzenie do tematu stosowane tam gdzie chcemy dokonać podziału na mniejsze grupy. Przykładowymi zabawami tutaj mogą być: przypadkowe kolory, litery alfabetu, pory roku czy zwierzaki.
Następnie mamy gry dyskusyjne i dydaktyczne poza tym metody umożliwiające samoocenę, czyli inaczej mówiąc metody informacji zwrotnej oraz ostatnia są to zabawy fabularyzowane integrujące duże grupy. Zakończę te wywody na temat zabawy, myślą jednej z nauczycielek ze Stowarzyszenia Pedagogów Zabawy Klanza – „…dobra zabawa potrzebna jest w każdy wieku, nie bawmy się kosztem innych, nauczmy się zdrowej zabawy, pozwólmy sobie i dzieciom cieszyć się dobrą, radosną zabawą”.
ZABAWY I TAŃCE - Z PEDAGOGIKI ZABAWY (KLANZA)
( część praktyczna)
POWITANIE PIOSENKĄ- ( z ruchem)
„Podajmy sobie ręce”
Podajmy sobie ręce
I zróbmy kółka dwa, kółka dwa
I brzuszek do brzuszka
I buźka do buźki
I tak do białego dnia
Więc bawmy się, więc bawmy się
Zabawa nas nic nie kosztuje
Masz ręce dwie, więc klaśnij w nie
Zabawa niechaj trwa.
1. ZABAWY Z CHUSTĄ:
► FALOWANIE – dzieci chwytają za krawędź chusty i falują nią naśladując szum fal morskich.
► CHDZENIE PO FALACH – w pozycji stojącej dzieci falują chustą tak, aby przypominała morskie fale, jedno z dzieci ostrożnie stąpa po chuście.
► RYBAK I RYBKA - dzieci stoją i trzymają chustę za uchwyty. Wybieramy dwie osoby, które przyjmują w zabawie rolę rybaka i rybki. Rybak wchodzi na chustę i stara się złapać „pływającą” pod spodem rybkę. Pozostałe dzieci falują chustą, utrudniając rybakowi zadanie, gdyż rybka zręcznie wykorzystuje powstałe fale, by się uchronić przed złapaniem.
► REKIN - dzieci siedzą w kole, trzymając chustę za brzeg i unoszą ją na wysokości ramion, tak by nie widzieć co się dzieje pod spodem. Pod chustę wchodzi wybrana osoba, która zamienia się w rekina. Wybieramy też dwie osoby, które pełnią funkcję ratowników. Zadaniem ratownika jest ochrona osób trzymających chustę. Rekin stara się wciągnąć pod chustę jak najwięcej osób, które po złapaniu stają się rekinami. W chwili, gdy rekin złapie ofiarę, ta woła na pomoc ratownika. Zabawa kończy się, gdy wszyscy staja się rekinami - (zostają wciągnięci pod chustę).
UWAGA:
Należy bardzo dokładnie wyjaśnić zasady postępowania rekina, ratowników i dzieci trzymających chustę. Rekin nigdy nie ciągnie na siłę, po wyczuciu oporu, puszcza ofiarę, ratownik łapie ofiarę pod ręce. Ofiara nie trzyma się kurczowo chusty, złapana puszcza ją, by się w nią nie zaplątać. Prowadzący musi sprawdzić podłoże, czy nadaje się do zabawy.
► FALA – dzieci w pozycji stojącej trzymają chustę za uchwyty. Na „raz”- podnoszą ją na wysokość kolan, na „dwa” – podnoszą na wysokość ramion, na „trzy”- wyrzucają chustę w górę i starają się wbiec pod opadającą chustę.
2. ZABAWY I TAŃCE INTEGRACYJE PRZY MUZYCE:
● „CIASTO”
Ustawienie: na siedząco
Jest to historia przy muzyce, symulującą przygotowanie ciasta:
- ucieramy ciasto w makutrze
- wbijamy jajka
- zagniatamy ciasto
- otrzepujemy ręce z mąki
- wałkujemy
- ozdabiamy ciasto kremem, sypiemy bakalie
- częstujemy sąsiadów
( całość powtarzamy 3x)
● „ CRAIZY DAISY” – ( MECZ)
Ustawienie: w rozsypce lub na siedząco
Przygrywka: 4 takty
Cz. I
- podnoszenie prawego barku i opuszczanie
- podnoszenie lewego barku i osuszanie
- podnoszenie równocześnie obu barków i opuszczanie
( powtarzamy)
- wymach prawą nogą (PN)
- wymach lewą nogą (LN)
- powtarzamy
Cz. II
- machamy prawym ramieniem(PR) w górze - faul
- machamy LR w górze – żółta kartka
- dotykamy kostki PN – kontuzja
- dotykamy kostki LN - kontuzja
- zmiana zawodników na boisku
- wymach PN – kopnięcie piłki
- wymach LN - kopnięcie piłki
- wymach jednocześnie obu nóg i obu rąk w górę – goooool!
● „ SAMOLOTY „
Ustawienie: rozsypka lub na siedząco
- prawą ręka – zapalmy silnik
- lewą ręka - zapalamy silnik
- zapinamy pasy
- oglądamy krajobraz przez okno
cz. II
- lecimy samolotem w różnych kierunkach
- lądujemy na odpowiednim pasie
- powtarzamy cz.
● „ ZWARIOWANA WYCIERACZKA”( Serbia)
- ręce naśladują ruchy zepsutych wycieraczek samochodowych
- osoba prowadząca pokazuje, inni naśladują
- mechanik szuka narzędzi w skrzynkach, sięgając raz jedną raz drugą ręką
- za każdym razem, kiedy zaczynamy taniec od początku, wycieraczki pracują inaczej
● „ ORZESZKI”
Ustawienie: w rozsypce na stojąco
cz. I
- każdy palec dotyka kciuka – wiewiórki liczą orzeszki
- dwa razy klaśnięcie w dłonie – hura
- PR uderza w lewę ramię – odkładanie orzeszków
- LR uderza w prawe ramię
- uderzamy dwa razy w uda
- dwa razy klaskamy
- dwa razy zaciskamy ręce w pięść
- otwieramy dłonie – pokazujemy rozłupane orzeszki
- całość powtarzamy 4x
● „SAMBA MIXER”
- uniesienie wyprostowanej, LN przed sobą i jednocześnie PR wyprostowanej w łokciu
- uniesienie wyprostowanej, PN przed sobą i jednocześnie LR wyprostowanej w łokciu
- powtarzamy jeszcze 3x
- LR płasko grzbietem przylega do pleców, prawa płasko nad głową
- PR płasko grzbietem przylega do pleców, lewa płasko nad głową
- klaśnięcie dłońmi w uda
- klaśnięcie w dłonie
- pstryknięcie palcami obu dłoni
- pauza ( lub drugie pstryknięcie)
● „ PLJESKAVAC KOLO” (Chorwacja)
Ustawienie: zamknięte koło, twarzami do środka koła
Przygrywka: 8 taktów
- krok PN w kierunku tańca
- krok LN w kierunku tańca
- 3 drobne kroczki tańca, PLP, obracając się tyłem do kierunku tańca
- krok LN tyłem w kierunku tańca
- krok PN tyłem w kierunku tańca
- 3 drobne kroczki w kierunku tańca, LPL, obracając się do kierunku tańca
- powtarzamy – zwrot twarzami do środka koła
-krok PN do środka koła
- krok LN do środka koła
- 3 klaśnięcia w dłonie
- krok PN do tyłu
- krok LN do tyłu
- 3 tupnięcia w miejscu
● „ ZEMER ATIK” ( Izrael )
Ustawienie: zamknięte koło, twarzami w kierunku tańca
Trzymanie: lewa dłoń otwarta spoczywa na lewym własnym ramieniu, prawa na dłoni partnera przed
sobą ( widzimy plecy partnera )
- krok PN w kierunku tańca (do przodu)
- krok PN w kierunku tańca i 2 klaśnięcia z prawej strony
- krok LN w kierunku tańca i klaśnięcie z lewej strony
- powtarzamy 3x, potem zwrot twarzą do środka koła
- krok PN skośno w prawo do środka koła z uniesieniem rąk do góry
- łagodne dosunięcie LN do PN
- krok LN skośnie w lewo do środka koła
- łagodne dosunięcie PN do LN
- 4 kroki do tyłu ze schyloną głową, opuszczając ręce
● „ RADOSNY KRĄG” ( Niemcy)
Ustawienia: parami po kole, twarzami do środka koła
Przygrywka: 1 akord
- 4 kroki od PN do środka koła
- 4 kroki do tyłu
- kobiety: 4 kroki do środka koła, na 4 krok klaśnięcie w dłonie
- mężczyźni: 4 kroki do środka koła, w 4 kroku obrót i stanięcie tyłem do środka koła
- m: podchodzą 4 krokami do nowej partnerki, stojącej na prawo od swojej
cz. III
- 8 kroków obrotów w prawo, stykając się w parach prawymi płaskimi dłońmi
- 8 kroków obrotu w lewo, stykając się lewymi płaskimi dłońmi
cz. IV
- 16 kroków promenady parami po kole ( 12 kroków promenady, w 4 krokach zwrot twarzami do środka koła )
Podziękowanie koleżankom za udział w zabawach.
Literatura:
1. Kędzior E – „Słów kilka o AGD”, Kropka nr 1/ 92.
2. Walczewska-Klimczak G – „Pedagogika zabawy, czyli radość współdziałania”,
Wychowanie w przedszkolu nr 10/95.
3. Więckowski R – „Wychowanie przedszkolne – podstawowym etapem
edukacji”, Wychowanie w przedszkolu nr 9/94.
4. Zaorska Z – „Pedagogika zabawy – metodyka pracy z grupą”, Kropka nr 1/92
5. Żyżyńska U – „Jak uczyć żeby się nie nudzić?”, Edukacja w przedszkolu
nr1/98
6. Raichel G – „Grupa i ruch. Metody relaksacyjne.”, Centrum Animacji Kultury
Warszawa 1997r.
7. Tokarczuk O – „Grupa bawi się i pracuje”. Zbiór gier i ćwiczeń
psychologicznych. Uzus, Wrocław 1994r.
„ zabawy
szczególnie potrzebna i atrakcyjna w wieku rozwojowym. Nie mogłoby być normalnego rozwoju dzieci i młodzieży gdyby z ich życia wyeliminowane zostały wszelkie formy zabawy. Wiemy także, iż zabawa jest w znacznym stopniu aktywnością spontaniczną nie oznacza to jednak, że nie odnoszą się do niej żadne zasady wychowania. Wręcz przeciwnie wymaga ona przestrzegania ich i ponad wsz...
zielna29