Stosowane w kuchni warzywa są popularne również w kosmetyce.
Marchew i pietruszka znane były już w Starożytności. Marchew nie miała wtedy znaczenia jako warzywo, gdyż jej smak bardzo różnił się - na niekorzyść - od smaku dzisiejszej marchwi. Dopiero w XVI wieku, gdy wyhodowano odmianę o jędrnym korzeniu i o słodkawym smaku, została wprowadzona do kuchni. Obecnie znana jest i wykorzystywana chyba we wszystkich kuchniach świata. Obecnie znanych jest ponad 60 gatunków marchwi jadalnej. Pietruszka w starożytnej Grecji i Rzymie stosowana była w celach leczniczych i jako środek owadobójczy. W Polsce jest znana i uprawiana od XIV w.
Marchew zwyczajna Marchew zwyczajna (Daucus carota L.) to gatunek rośliny dwuletniej z rodziny selerowatych. Występuje w stanie dzikim pospolicie na terenach Europy, Azji i północnej Afryki. Jest również rośliną uprawną. W Polsce w stanie dzikim jest bardzo pospolita. Roślina dwuletnia, tworząca w klimacie umiarkowanym w pierwszym roku wegetacji różyczkę liści oraz gruby korzeń. W drugim roku z korzenia wybija łodyga z kwiatostanem. Marchew zwyczajna wytwarza nasiona zużywając zawarte w korzeniu substancje zapasowe i obumiera.
Liście są 2 lub 3-krotnie pierzastosieczne, równowąskie. Łodyga jest wzniesiona, rozgałęziona, pusta wewnątrz. Jest bruzdowana i szorstko owłosiona. Kwiaty są małe, białe, zebrane u szczytu rośliny w baldach złożony z pierzastymi pod baldachem i trójwrębnymi pod baldaszkami pokrywami. Znajdujące się na jego obrzeżu baldaszki mają dłuższe szypułki, wskutek czego powierzchnia baldachu jest wklęsła.
Środkowy kwiat w baldaszku jest ciemnopurpurowy. Drobne kwiaty są w większości promieniste, jedynie kwiaty brzeżne są niesymetryczne, mają dwa płatki mniejsze, a trzy większe. Wewnątrz pojedynczego kwiatu znajduje się jeden słupek z dwoma szyjkami i dolną zalążnią oraz pięć pręcików.
Marchew jest rośliną miododajną, nektar znajduje się na dnie kwiatowym. Kwiaty są przedprątne, możliwe jest tylko zapylenie krzyżowe. Niektóre baldaszki w środku kwiatostanu zawierają wyłącznie kwiaty męskie. Kwitnie od czerwca do jesieni i jest owadopylna.
Owocem jest rozłupnia, rozpadająca się na niełupki. Nasiona rozsiewane są przez zwierzęta. Korzeń spichrzowy ma rozbudowany miękisz spichrzowy, służący do magazynowania substancji pokarmowych. W zależności od odmiany przybiera kolor od białawego poprzez żółtawy do pomarańczowoczerwonego (najbogatszego w karoten) i purpurowego. Jest jadalny.Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Jadalny korzeń ma wiele zastosowań w kuchni. Można jadać marchew na surowo, jako surówkę, gotowaną w sałatkach i zupach lub z wody, smażoną lub duszoną. Z marchwi robi się soki i przeciery, a także przetwory. Jednym z narodowych produktów kulinarnych Portugalii jest dżem marchewkowy. Składniki bioaktywne i odżywcze Wartość energetyczna 100 g marchwi wynosi ok. 33-35 kcal. Zawiera blisko 90% wody, a ze składników odżywczych: około 7% węglowodanów, 1% białek, 0,2% tłuszczów i około 1% celulozy.
Składniki mineralne stanowią przeciętnie około 1%, z czego 28 mg potasu, 45 mg sodu, 35 mg wapnia, 31 mg fosforu, 24 mg siarki, 21 mg magnezu, 0,7 mg żelaza, 0,3 mg manganu, 0,05 mg miedzi, 0,1 mg cynku, 0,002 kobaltu. Z witamin marchew najwięcej zawiera karotenu, czyli prowitaminy A. Oprócz niej zawiera również witaminy B1 i B2 (0,06 mg), B6, C (6-10 mg), E, H, K, PP (0,05 mg).
Odmiany ciemnopomarańczowe zawierają około 8,1 mg karotenu, a marchew żółtawa – pięć razy mniej. Zawiera także, kwas foliowy, inozytol, kwas jabłkowy flawonoidy, związki siarkowe, kumaryny, związki o działaniu insulinopodobnym, alkaloidy oraz pektyny.Zastosowanie w medycynie Korzeń ma właściwości przeciwpasożytnicze, przeciwcukrzycowe, rozkurczowe, obniża poziom cholesterolu we krwi, reguluje trawienie. Jest źródłem witamin i soli mineralnych. Zwiększa odporność i elastyczność skóry oraz błon śluzowych. Owoc działa moczopędnie, wiatropędnie, rozkurczowo na naczynia wieńcowe serca.Korzeń marchwi stosuje się w zaburzeniach trawiennych u niemowląt i dzieci, w niedożywieniu, niedokrwistości, stanach zapalnych skóry, zaburzeniach przemiany materii, stanach zapalnych dróg moczowych, przeciwko owsikom i glistom, w początkach cukrzycy i miażdżycy. Wyciągi z owoców marchwi zaleca się pomocniczo w chorobie wieńcowej.Zastosowanie w kosmetyce Na szczególną uwagę zasługuje wysoka zawartość karotenu, korzystnie wpływającego na nasz wzrok, wzmacniającego odporność naszego organizmu i korzystnie wpływającego na stan i koloryt naszej skóry, co ma duże znaczenie zwłaszcza latem, gdy się opalamy. Olejek otrzymany z nasion używany jest w przemyśle perfumeryjnym. Wyciągi z marchwi są składnikiem kremów, płynów do pielęgnacji twarzy oraz kremów ochronnych do opalania. Pietruszka zwyczajna Pietruszka zwyczajna (Petroselinum crispum) to gatunek rośliny dwuletniej z rodziny selerowatych. Dziko rośnie na półwyspie Apenińskim i Bałkanach, w północno-zachodniej Afryce i na Wyspach Kanaryjskich. Zdziczała w całej Europie, Ameryce, Afryce, Nowej Zelandii, Australii i Japonii. W pierwszym roku tworzy przyziemną rozetę liści i korzeń spichrzowy. W drugim roku wyrasta naga, rozgałęziona w górnej części łodyga o wysokości 50-90 cm.
Wszystkie liście są połyskujące, odziomkowe i rosnące na dole łodygi z ogonkiem, trójkątne, potrójnie lub podwójnie pierzaste. Odcinki ogonkowe mają ząbkowaną krawędź. Liście łodygowe górne są drobniejsze, pochwiaste. Kwiaty są drobne, w kolorze zielonożółtym, zebrane w baldach złożony o 10 do 20 szypułkach. Owocem jest podługowatojajowata rozłupnia, barwy zielonkawobrunatnej, średnicy 2,5-3 mm.
Korzeń jest palowy, o funkcji spichrzowej, najczęściej barwy białej, o zwartym, twardym miąższu. Skład olejku eterycznego z korzeni jest prawie identyczny jak w przypadku liści. Korzeń jest jedną z części użytkowych rośliny.
Jest uprawiana jako warzywo (spożywany jest zarówno korzeń jak i części zielone), a także dla olejku używanego w lecznictwie. Użytkowana jest najczęściej jako składnik zup, wchodzi w skład tzw. włoszczyzny.
Nać pietruszki zawiera bardzo dużo prowitaminy A. Korzystne jest także równoczesne występowanie żelaza i witaminy C. Zawiera dużo chlorofilu. Dużo związków mineralnych występuje w korzeniach a jeszcze więcej w nasionach. Silnie pachnące liście pietruszki służą do przyprawiania wielu potraw.Składniki bioaktywne i odżywcze Surowcem zielarskim jest korzeń pietruszki korzeniowej - Radix Petroselini, owoc pietruszki - Fructus Petroselini, ziele pietruszki - Herba Petroselini oraz olejek pietruszkowy - Oleum Pertroselini z liści, który stanowi niewielki procent ich masy (0,01% u pietruszki korzeniowej, 0,04% u pietruszki naciowej) w większości zawiera mirystycynę, limonen oraz 1,3,8-p-mentatrien (każdy w ilości 10-30%), pozostałe składniki to głównie mieszanina terpenów.
Olejek pietruszki korzeniowej zawiera większy procent mirystycyny. Pietruszka jest rośliną o wielkich wartościach leczniczych. Korzeń oprócz olejku eterycznego, zawiera flawonoidy, śluz, związki cukrowe, furanokumaryny, olej tłusty, fitosterol, sole mineralne. W zielu znajduje się olejek eteryczny, flawonoidy, karotenoidy, witaminy (w tym dużo witaminy C) oraz sole mineralne.Zastosowanie w medycynie Zarówno korzenie, jak owoce pietruszki i ich przetwory zwiększają przesączanie w kłębkach nerkowych, a jednocześnie zwalniają zwrotną resorpcję w cewkach, dzięki czemu zwiększają ilość wydalanego moczu. Mają także własności antyseptyczne oraz zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit i dróg moczowych (działanie wiatropędne). Ponadto pobudzają w niewielkim stopniu wydzielanie śliny i soku żołądkowego, co ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów.Zastosowanie w kosmetyce Ekstrakt z owoców pietruszki jest składnikiem preparatów do mycia skóry, przeznaczonych do cery nadmiernie przetłuszczającej się i trądzikowej (łagodzi stany zapalne). Flawonoidy zawarte w pietruszce poprawiają elastyczność skóry, wygładzają ją i nawilżają. Wpływają również na rozjaśnienie cery. Witaminy zawarte w zielu i korzeniu wykazują działanie przeciwutleniające poprzez hamowanie procesów wolnorodnikowych, co w następstwie wzmacnia ochronną warstwę naskórka, zapobiega utracie wody oraz uelastycznia skórę.Odwar z ziela i korzenia pietruszki Składniki: Wysuszone i rozdrobnione ziele 50,0 lubWysuszone i rozdrobniony korzeń 50,0Woda 300,0 Surowiec zalewamy ciepłą wodą. Całość gotujemy nie dopuszczając do wrzenia ok. 10 min. Następnie przecedzamy. Tak przygotowany odwar przelewamy do wanny lub stosujemy w postaci okładów kilka razy dziennie.Krem przeciwzmarszczkowy z marchwi Składniki: Euceryna 20,0Gliceryna 5,0Olejek cytrynowy 1,0Witamina E 1,0Ekstrakt z marchwi 70,0 Do naczynia z euceryną dodajemy glicerynę. Następnie powoli wlewamy uprzednio przygotowany ekstrakt z marchwi, mieszając aż składniki całkowicie się połączą. Dodajemy witaminę E i olejek cytrynowy. Całość dokładnie mieszamy, a następnie przekładamy do pudełka i opisujemy.Maseczka z korzenia marchwi Maseczka poprawia elastyczność skóry, nadaje jej miękkość i gładkość. Wskazana jest dla cery przetłuszczającej się, zanieczyszczonej, bladej i zwiotczałej. Przygotowana z dodatkiem jabłka dodatkowo nawilży skórę.Utartą marchew należy nałożyć na oczyszczoną twarz i pozostawić na 20 min. Następnie zmyć ciepłą wodą. Literatura źródłowa u autora.
dankow