Wykład nr 1- 1.10.2009:
Temat: Cele studiowania dydaktyki. Zarys programu wykładów. Wymagania egzaminacyjne.
1. Miejsce dydaktyki ogólnej wśród dziedzin nauki o wychowaniu:
Wiedza niepedagogiczna to filozofia, psychologia, socjologia.
Wiedza pedagogiczna – wiedza ogólna ( historia wychowania) – wiedza szczegółowa ( teoria wychowania, dydaktyka).
2. Cele studiowania dydaktyki ogólnej:
Cele interpretacyjne:
- poznanie i rozumienie wiedzy o kształceniu i rzeczywistości dydaktycznej
Cele realizacyjne:
- praktyczne działanie dydaktyczne.
3. Tematyka wykładów:
- Nauczanie wśród podst. mechanizmów i wyznaczników rozwoju człowieka ( określenie granic).
- Główne miejsce nauczania: szkoła- kształtowanie się edukacji formalnej.
- Kształtowanie się problematyki pedagogicznej wiedzy naukowej o kształceniu, czyli dydaktyki ogólnej.
- Cele kształcenia.
- Treści kształcenia.
- Proces kształcenia.
4. Studiowanie= łac. studeo ( przykładać się, rozkładać i składać J ).
5. Egzamin: pisemny na przygotowanym wcześniej kwestionariuszu, 2-3 s., pytania szczegółowe, wymagające myśleniaJ.
Wykład nr 2 i 3- 15.10.2009 i 29.10.2009:
Temat: Nauczanie wśród podst. mechanizmów i wyznaczników rozwoju człowieka.
1. Zróżnicowanie rezultatów wpływów kształtujących człowieka:
„Trud rozwoju” Maria Grzywak- Kaczyńska ???
2. Podst. dziedziny (sfery) rozwoju i wychowania człowieka oraz ich hierarchia i znaczenie.
Dydaktyka zajmuje się rozwojem umysłowości:
a) aspekt psychiczny: moralność, uczuciowość, umysłowość, duchowość ( =dziedziny rozwoju)
b) aspekt fizyczny
Rozwojem psychiczny i fizyczny: w ostatecznym rozrachunku ważniejszy jest rozwój psychiczny.
Dydaktyka ceni sobie głównie wiedzę i wszystko, co ją wypełnia. Wiedza jest nadrzędna.
Główne sfery, na których ma się skupiać wychowanie, czyli ich hierarchia:
a) moralność
b) umysłowość ( ale nie można w aspekcie pedagog. ograniczać się tylko do informowania)
c) uczuciowość: jest efektem oddziaływania na siebie czynników poznawczych; uczucia powstają na drodze stykania się elementów wiedzy; kształtuje się na gruncie poznania; łączy się z dwoma wcześniejszymi sferami, tzn. moralnością i umysłowością
Te 3 sfery powinny być względnie równomiernie rozwijane= harmonijny, wielostronny rozwój człowieka= wzorzec, ideał --- por. starożytność: calokagathia, arete.
Szkole zarzuca się, że zaniedbuje sferę moralną i emocjonalną.
3. Dojrzewanie i uczenie się jako podst. mechanizmy rozwoju człowieka i ich współzależności.
Dojrzewanie- podst. proces organiczny; względnie autonomiczny, dokonujący się na bazie genetyki. Polega na progresywnych zmianach struktury i funkcji różnych elementów organizmu, a zwłaszcza układu nerwowego i ruchowego. Przejawia się w gatunkowych formach zachowania, czyli wspólnych wszystkim ludziom żyjących w danym środowisku.
Przyczyny zmian w dojrzewaniu:
- zmiany w rozwoju ruchowym
- zmiany w sferze werbalnej- moment pojawienia się mowy też jest zależny od dojrzewania, a nie tylko od nauczania
- zmiany w sferze umysłowej, poznawczej ( zdolność analizy i syntezy znaków kultury)
Uczenie się- proces psychiczny zachodzący pod wpływem aktywności jednostki. Mniej lub bardziej intencjonalny. Polega na specyficznych doświadczeniach praktycznych, głownie na naśladownictwie i ćwiczeniu różnych czynności. Jest to naturalny mechanizm i naturalna potrzeba.
Proces uczenia się rozpoczyna się przy urodzeniu lub wcześniej.. Wszystkie dzieci mają pasje uczenia się- np. wolą uczyć się niż jeśćJJJ ( też bym tak chciała)
Dziecko do 6 r. ż. uczy się więcej niż później przez całe życie i wiedza ta jest trwała i funkcjonalna!
Pomiędzy uczeniem się, a dojrzewaniem istnieje współzależność, która przejawia się w:
- dojrzałości do uczenia się
- przyspieszeniem nauki szkolnej ( jeśli natomiast dziecko nie jest dojrzałe do nauki szkolnej, może to spowodować negatywne postaw względem nauki )
- opóźnienie dojrzewania w stosunku do nauki- infantylizm- dziecko powinno zachowywać się już inaczej
Jakie są wskaźniki dojrzałości:
- trwałość zainteresowania, a nie chwilowe zaciekawienie
- efektywność uczenia się- rezultaty nie są okupione nadmiernym wysiłkiem i czasem
4. Wyposażenie anatomiczno- fizjologiczne, a rozwój:
Wyznaczniki rozwoju w wyposażeniu anatomiczno- fizycznym:
- czynniki dziedziczne ( przekazywane w genach)
- czynniki wrodzone ( cechy organów i układów, które nie są wynikiem dziedziczenia ale kształtują się w okresie płodowym lub podczas porodu)
- budowa i funkcjonowanie narządów zmysłowych- ich możliwości
- typ układu nerwowego ( siła, dynamika, ruchliwość, równowaga procesów nerwowych na podstawie procesów fizyczno- chemicznych)
Wymienione czynniki mogą być materialnym podłożem takich struktur, jak: temperament, zdolności, inteligencja. Głównym czynnikiem uznawanym za czynnik powodzenia w nauce i w życiu jest INTELIGENCJA - wydajność wykonywania zadań złożonych i nowych. Wydajność nauki kształtowana przez czynniki biologiczne warunkowana jest w 77% przez czynniki wrodzone, dziedziczne. Reszta to wpływy społeczno- kulturowe.
Wysoka inteligencja jednak nie zawsze oznacza wysokie wyniki w nauce- rola inteligencji emocjonalnej i charakteru.
Czy cech mowy, sprawności werbalne są uwarunkowane genetycznie?
???
Kobiety szybciej i sprawniej mówią niż mężczyźni.
Znaczenie w sprawnościach werbalnych mają: bogate słownictwo i wymawianie na głos swoich myśli.
5. Własna aktywność jednostki jako wyznacznik rozwoju:
Siła rozwojowa, która w nas tkwi powoduje ruch psychiczny i fizyczny.
Własna aktywność jednostki jest naturalną cechą człowieka, który świadomie i czynnie uczestniczy w rozwoju, zaspokajając potrzeby podstawowe, a potem również wtórne.
Wychowanie ma za zadanie podtrzymywanie życie płciowe na najniższym szczeblu. ???:/
Potrzeby niższe- wegetatywne;
Potrzeby wyższe, wtórne- rozwojowe: potrzeba poznawania, czułości, uznania i szacunku, podziwiania osób, syt. i rzeczy.
Aktywność u niektórych jednostek może się ograniczać tylko do zaspokajania potrzeb podstawowych.
Formy aktywności w życiu płodowym:
- wegetatywna
- motoryczna
- zmysłowa
Po urodzeniu do tych form dochodzą kolejne:
- manipulowanie przedmiotami
- mowa ( w tym myślenie jako wewnętrzna mowa)
- aktywność wewnętrzna- czysto umysłowa
- zabawa
- nauka
- praca
Te formy mają swoiste cele i funkcje, np. zabawa ma dostarczyć rozrywki, przyjemności.
6. Środowisko społ.- kulturowe oraz przyrodnicze jako wyznaczniki rozwoju.
Jakie znaczeni ma środowisko lokalne: „Alternatywność szkoły jako sprzeciw wobec edukacji” Aleksander Nalaskowski.
Najlepszym miejscem dla rozwoju twórczego jest wychowanie się w zróżnicowanej rodzinie. Korzystna jest wielokulturowość, wielojęzyczność.
Środowisko rodzinne jest nadmiernie sterowalne.
Natomiast środowisko przyrodnicze jako takie nie ma celu wychowawczego i rozwojowego ale człowiek może nim sterować.
7. Nauczanie ( szerzej tez wychowanie) jako jeden z wielu wyznaczników rozwoju.
Szczególny rodzaj działalności ludzkiej polegający na względnie intencjonalnym, zamierzonym wywoływaniu zmian w umysłowości człowieka. Koordynacja tych wyznaczników, o których była mowa wcześniej.
Wykład nr 4, 5 i 6- 12.11.2009, 26. 11. 2009 i 10. 12.2009:
Temat: Kształtowanie się praktyki nauczania oraz rozwój myśli dydaktycznej w syntetycznym, historycznym zarysie.
1. Główne aspekty edukacji nieformalnej – naturalnej.
Inne są relacje między dzieckiem, a rodzicem, a inne w szkole, w obcym środowisku, z obcymi osobami. Te relacje są konieczne.
Metody: pokaz jakichś umiejętności- naśladowanie. Edukacja naturalna z kolei nie opiera się na żadnej teorii.
Zalety edukacji naturalnej:
- duża trwałość ( Wiedza zdobywana w ten sposób jest trwała, nie podlega zmianom, jest zasymilowana)
- pewność wiedzy ( rola autorytetu osoby, która nam coś przekazuje- rodzica)
- udział w pracy i różnych wydarzeniach życiowych
Wady edukacji naturalnej:
- niepełność
- jednostronność
- sztywność doświadczeń i postaw
- spontaniczność
· cele i treści : Niemierko
· negatywne efekty edukacji naturalnej ( jeśli jest słaba): Nalaskowski ( rozdz. o szkołach twórczych)
- utrata fundamentu wartości
- utrata poczucia tożsamości i więzi społ.
- wyobcowanie z kultury
Świadomy udział- samowykształcenie: człowieka chce sam określać cele poznania i je organizować
Formy nauczania:
a) naturalne ( nieformalne, biegną równolegle do formalnej)
b) formalne ( instytucjonalne, sztuczne aranżowanie, nie zajmuje się dydaktyką)
Edukację naturalną można rozumieć jako powstawanie u człowieka indywidualnego zasobu doświadczenia ( wiedzy, umiejętności, przekonań) w toku zwykłych sytuacji życiowych, a nie w wyniku specjalnie zorganizowanych sytuacji ( np. w szkole).
Rodzaje form edukacji naturalnej:
a) udział w formach życia rodzinnego: codzienne prace domowe, rodzinne święta i uroczystości ( praca i wypoczynek)
b) udział w formach życia społeczności lokalnej: sąsiedztwo
c) udział w formach życia środowiska zawodowego
Co zawdzięczamy edukacji nieformalnej w rodzinie? Najbardziej przejrzysta odp. Na tle programu nauczania przedmiotów humanistycznych w szkole:
- poznawanie podstaw moralności w rodzinie
- w rodzinie kształtuje się światopogląd
- tam też dziecko nabywa podstaw języka i mowy ojczystej
- wiedzę o historii swojej rodziny- poczucie tożsamości
· Natomiast porównując przedmioty ścisłe, rodzina daje nam:
- poznanie liczebników i podstawowych operacji na liczbach
- czynności praktyczne
- podstawy wiedzy o przyrodzie
Cechy edukacji naturalnej:
- jest okolicznościowa, sytuacyjna, nieplanowana
2. Szkoły i myśl o nauczaniu w Starożytności.
Praktyka nauczania aktualna do dziś.
Grecja:
- powstały typy szkół funkcjonujące do dzisiaj
- zaczyna się kształcić w sposób planowy
- gr. schole= kształcić
- wolny czas przeznaczony głównie na naukę
- encyklopedyzm – traktowana go jak pewną patologię, by chcieć przekazać jak najwięcej wiedzy z różnych przedmiotów
- „non schole sen mite”
- szkoła spokojna, nie dynamiczna
- liceum- założone przez Arystotelesa- Lykeon
- akademia platońska – jako szkoła wyższa
Rzym:
- uważano, że dziecko, które się uczy, bawi się ( bo przecież nie pracuje)
- formy nauczania: szkoły elementarne, gimnazja (od 13- 18 r. ż.), akademie
- kanon nauczania: siedem sztuk wyzwolonych (semptem artes liberales):
· gramatyka, dialektyka i retoryka ( trivium- podstawy, obejmowały: logikę, sztukę dyskusji i przemawiania)
· geometria, arytmetyka, astronomia i muzyka ( quadrivium- inne treści niż dziś rozumiemy pod tymi nazwami, geografia, ustalanie kalendarza, taniec, gra na instrumentach, rytmika itd.)
*Główni twórcy problematyki dydaktycznej w Starożytności:
a) Sokrates:
- wzór nauczyciela, jedyny filozof, który za swoje poglądy oddał życie,
- postawił pytania :
- o cel nauczania ( cnoty- w tym prawdy, sprawiedliwości, pobożności, odwagi itd. ),
- o treści, czyli czego należy nauczać ( cnoty- cnota jest wiedzą= skrajny intelektualizm etyczny)
- o metodę ( pogadanka sokratejska- naprowadzania pytaniami rozmówcy na odkrycie prawdy, do odkrycia przez rozmówce, że wie, że nie wie, jest to metoda heurystyczna, etapy dochodzenia do prawdy:
· negatywny
· pozytywny ( krótkie odp. Tak/Nie)
...
klejarka