WSTĘP 3
I Rozdział 5
1. Rola nauczyciela – wychowawcy w szkolnym systemie
wychowania. 5
2. Program wychowawczy szkoły – w prawie
oświatowym i w szkolnej rzeczywistości. 8
II Rozdział 11
1. Charakterystyka szkoły. 11
2. Założenia Programu Wychowawczego Publicznego
Gimnazjum w Praszce – a szkolny program
profilaktyczny „Jestem taki sam jak Ty”. 16
3. Analiza efektywności oddziaływań programu
niwelowania agresji i 24
ZAKOŃCZENIE 47
BIBLIOGRAFIA 48
W pracy niniejszej podjęłam próbę określenia wpływu stosowanych w praktyce mojej szkoły działań wychowawczych na zmianę postaw uczniowskich. Uzasadnienia celowości podjęcia przeze mnie takiego tematu, należy doszukiwać się w narastającej, szczególnie wśród młodzieży gimnazjalnej, fali przemocy.
Zjawisko to występuje, według mnie, z większym nasileniem w gimnazjach z dużą liczbą oddziałów. A do takich należy gimnazjum w Praszce – 27 oddziałowe.
Trzeci rok funkcjonowania tzw. III etapu edukacyjnego, czyli gimnazjów, pozwolił mi w pełni uświadomić sobie potrzebę analizy stanu bezpieczeństwa w mojej szkole, potrzebę zbadania odniesień interpersonalnych.
Przedmiotem moich zabiegów badawczych jest jedynie jeden z wycinków pracy wychowawczej, określony w Programie Wychowawczym naszego gimnazjum jako: Eliminacja agresji i przemocy rówieśniczej. Ograniczony zakres moich badań wydaje się być oczywisty ze względu na rozmiary niniejszej pracy.
Temat jest dla mnie interesujący także ze względu na fakt, że środkiem służącym do realizacji wyżej wymienionego zadania, jest autorski program niwelowania agresji i przemocy wśród uczniów, którego jestem współautorem. A zatem podjęta w tej pracy tematyka jest interesująca dla mnie również dlatego, że jestem w owe działania osobiście zaangażowana.
Ważne w mojej pracy jest poznanie wpływu działań profilaktyczno – edukacyjnych, gdyż program jest odpowiedzią na zapotrzebowanie wychowawców i społeczności uczniowskiej w naszym gimnazjum.
W założeniu tej pracy nie leży ocena skuteczności programu, gdyż jego realizacja jeszcze trwa. Moje zabiegi badawcze mają na celu jedynie wskazanie w jakim stopniu, w wyniku pracy wychowawczej, uległy zmianie postawy uczniów wobec zjawiska przemocy.
Efektywność oddziaływań programu na społeczność szkolną pragnę zbadać metodą sondażu ankietowanego. Badanie oparłam na grupie reprezentatywnej młodzieży Publicznego Gimnazjum w Praszce. Metoda ta należy do najpopularniejszych w badaniach pedagogicznych. Szerszych wskazówek i informacji na temat wykorzystania w/w metody dostarczyć może lektura takich pozycji jak:
I. Muchnicka – „Metoda sondażu w pedagogice empirycznej” [W:] Metodologia pedagogiki społecznej, red. Pilch, Wrocław 1974;
R. Dyoniziak: Sondaże a manipulowanie społeczeństwem, Karków
1997.
Praca zawiera dwa rozdziały. Rozdział pierwszy stanowi wprowadzenie do zagadnień wychowawczych. Rozdział drugi zaś jest analizą jednego z zadań wychowawczych w Publicznym Gimnazjum w Praszce.
I Rozdział
1. Rola nauczyciela – wychowawcy w szkolnym systemie wychowania.
Szkoła polska zawsze była szkołą wychowującą, a szczególnie w okresie Komisji Edukacji Narodowej i przed II wojną światową, jej historię tworzyło wielu wspaniałych wychowawców młodzieży. Nie ulega wątpliwości, że „współczesne wychowanie domaga się odrodzenie”. Prowadzona przez długi okres ideologizacja szkoły i „nachalna indoktrynacja komunistyczna”[1] przyczyniły się do odwrócenia się wielu osób od instytucjonalnego wychowania, dlatego liczne grono nauczycieli świadomie wycofało się ze szkolnej praktyki wychowawczej, wychowanie zostało uznane jakby za wyłączny przywilej i obowiązek domu rodzinnego ucznia. Dzisiaj, w dobie reformy oświatowej, od szkoły oczekuje się lepszego spełniania funkcji wychowawczej, jest to jeden z filarów reformy, a jednocześnie najtrudniejsza z powierzonych szkole ról. Oddziaływaniem wychowawczym przesiąknięte powinno być całe życie szkoły, gdyż odniesienia i relacje osobowe między uczniami, a nauczycielami decydują najczęściej o tym, jak postrzegana jest szkoła przez uczniów i ich rodziców. Przeobrażenia ustrojowe w Polsce sprawiają, że kraj powinien stawać się państwem prawa, zaś prawo powinno być traktowanie jako element środowiska wychowawczego. W strukturze środowiska wychowawczego wyodrębniamy różne instytucje i wspólnoty, ale najważniejszą powinna być rodzina. Jednak sposoby w jakich współczesna rodzina pełni funkcje wychowawcze nie zawsze gwarantują sukces. Ostatnie lata unaoczniają też fakt, że wychowanie w szkole sprowadzono do działań dyscyplinujących i opiekuńczych.
Szkoła, rodzice utracili kontrolę nad wpływami nieformalnych grup rówieśniczych. Nauczyciele stają wobec problemów akceptowania zachowań uczniów, które nie mieszczą się w ich systemie wartości. „Działania dyscyplinujące podejmowane są przez nauczycieli w celu zapewnienia prawidłowego toku zajęć, częściowo też w celu podtrzymywania swojego autorytetu”[2]. Działania dyscyplinujące, porządkujące w grupie – w praktyce szkolnej są niezbędne, ale mogą jednak mieć negatywny wpływ wychowawczy w przypadku, gdy dominują w kontaktach osobowych typu nauczyciel – uczeń. Wówczas w odczuciu uczniów czynią szkołę nieprzyjemną. Wtedy pustą przestrzeń kontaktów osobowych w relacjach: dziecko – rodzic, uczeń – nauczyciel wypełnia grupa rówieśnicza.
Kryzys wychowania w odniesieniu zarówno do domu rodzinnego, jak i do szkoły, jest przede wszystkim kryzysem odniesień osobowych. Dlatego szkoła, jako instytucja, jako wspólnota, przez wzajemne odniesienia, sposób prowadzenia zajęć, organizację życia grupowego, dobór treści nauczania jest albo – nie – szkołą wychowującą.
Według Wincentego Okonia interesować nas powinna przede wszystkim „reforma wewnętrzna szkoły…” a nie reforma ustrojowo – programowa. Wincenty Okoń w książce „Wszystko o wychowaniu” Warszawa 1999r. stwierdza, że istnieją trzy czynniki, które są warunkiem skuteczności wszelkiej reformy pracy szkolnej: władza, społeczeństwo i sama szkoła. „Proces wychowawczy w systemie pedagogicznym szkoły pełni bardzo ważną rolę, nie można go jednak upraszczać, dlatego wychowanie powinno obejmować trzy sfery osobowości człowieka: poznanie, przeżywanie i działania”[3].
Trudności ze szkolnym czy instytucjonalnym wychowaniem wynikają z natury rzeczy, działania wychowawcze nie podporządkowują się ustawom, rozporządzeniom oraz odgórnie narzuconym programom. MENiS sprawy wychowania w szkole powierza tym, którzy są do tego powołani czyli nauczycielom, to oni w zespołach nauczycielskich przygotowują szkolne programy wychowawcze, które po akceptacji rodziców stają się przesłanką tworzenia statutów.
Nauczyciel pełni w procesie wychowania rolę mądrego towarzysza, przewodnika, który prowadzi ucznia na jego drodze rozwoju, stwarza mu wartościowe środowisko wychowawcze, kieruje go do „samowychowania”. Młodego człowieka trzeba bowiem widzieć w procesie wychowania w sposób integralny; w sferze fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej i w sferze rozwoju duchowego. Tak rozumiane wychowanie należy do najtrudniejszych, ale niewątpliwie najbardziej pociągających wyzwań w pracy każdego nauczyciela. Kwitesencją takiego wychowania jest Art. 4. ust. 1. Ustawy o systemie oświaty „Celem wychowania jest prowadzenie do pełnego rozwoju osobistego, do bycia człowiekiem uczciwym, umiejącym żyć z innymi i dla innych”.
2. Program wychowawczy szkoły – w prawie oświatowym i w szkolnej rzeczywistości.
Nauczanie, kształcenie umiejętności i wychowanie to wzajemnie uzupełniające się, równoważne wymiary pracy każdego nauczyciela. Humanizacja zreformowanej szkoły – to dążenie do wszechstronnego rozwoju ucznia. Tradycyjny model nauczania i uczenia zakładał że w centrum zainteresowania szkoły jest: wiedza, realizacja programowa. Reforma oświaty daje nam możliwość innego spojrzenia na nauczanie i uczenie. Otóż w centrum zainteresowania szkoły jest: uczeń, jego potrzeby i zainteresowania. Celem takiej szkoły jest wyposażenie uczniów w umiejętności, wiedza ma być środkiem do celu. Tym lepszy jest nauczyciel, im ciekawsze stwarza sytuacje dydaktyczne. Tym lepszy jest uczeń, im lepiej opanowuje umiejętności i wszechstronniej się rozwija.
W każdej szkole zgodnie z Podstawą programową „działalność edukacyjna szkoły powinna być określona przez:
1. Szkolny zestaw programów nauczania
2. Szkolny program wychowawczy.
Szkolny zestaw programów oraz program wychowawczy powinny tworzyć integralną całość. Konkretne działania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze powinny znaleźć swoje odbicie w programie wychowawczym danej szkoły, który musi uwzględniać specyfikę szkoły, potrzeby środowiska.
Szkolny program wychowawczy musi powstać zgodnie z art. 53 ust 3 Konstytucji RP o prawie rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania zgodnego ze swoimi przekonaniami. Dlatego w procedurach uchwalania szkolnego programu wychowawczego zasięgnięcie opinii Rady Rodziców i Samorządu Uczniowskiego jest bardzo istotnym elementem. Opinia rodziców – jednego z głównych klientów i partnerów, jest dla nauczycieli wiążąca. Brak zasięgnięcia opinii przed uchwaleniem programu może być przyczyną jego uchylenia przez kuratora lub spowodować skutek w postaci wydania zaleceń do usunięcia zaniedbań. Program wychowawczy zostaje przyjęty do realizacji uchwałą Rady Pedagogicznej po uwzględnieniu po opinii dezyderatów rodziców i uczniów.
Nie ma obligatoryjnego wzoru tworzenia szkolnego programu wychowawczego. Każda szkoła musi wypracować własne rozwiązania. Praca nad programem wychowawczym jest początkiem drogi służącej rozwojowi szkoły, jest to zadanie trudne i wymaga:
Ø „opracowania modelu wychowanka – absolwenta danej szkoły w oparciu o ideał wychowawczy,
Ø cele polityki oświatowej państwa oraz standardy edukacyjne określone w aktach prawnych,
Ø zdiagnozowania potrzeb uczniów i ich środowiska,
Ø rozpoznaniu problemów wychowawczych środowiska, w którym żyją uczniowie,
Ø wypełnienia ram prawnych nakreślonych przez organy centralne,
Ø uszczegółowienia zadań ogólnych i ustalenia konkretnych działań oraz efektów do których mają prowadzić[4]”.
Praca nad programem wychowawczym może przysporzyć szkole wiele korzyści m.in.:
ð doprowadzić do zmian w postawach nauczyciela – wychowawcy, pobudzając go do autorefleksji, może rozwinąć umiejętności osobiste, zwiększyć satysfakcję z kontaktów z uczniami,
ð wzmóc efektywność zawodową nauczycieli, doprowadzić do poprawy relacji interpersonalnych miedzy nauczycielami, może przyczynić się do rozwijania twórczego myślenia nauczycieli, osobistego identyfikowania się z placówką, ze szkołą, w której się pracuje,
ð stać się okazją do zbadania sytuacji, potrzeb i oczekiwań uczniów i rodziców wobec szkoły.
Wydaje się, że takie rozumienie procedury tworzenia programu wychowawczego szkoły sprawia, że to, jaki będzie program wychowawczy w danej szkole, zależy w głównej mierze od nauczycieli i rodziców, ich odpowiedzialności, inicjatywy, kreatywności. Nauczyciel danej szkoły, który pragnie włączyć się w tworzenie programu wychowawczego będzie mógł: zastanowić się nad strukturą i rolą programu, poznać różne sposoby rozumienia wychowania, będzie mógł je porównać ze swoimi poglądami na temat wychowania, będzie poznawał sposoby diagnozowania potrzeb i możliwości uczniów, wreszcie uświadomi sobie, jaki wpływ na tworzenie programu mogą mieć jego osobiste doświadczenia w pracy wychowawczej.
Ustawodawca nie określił dokładnie struktury programu wychowawczego, stwierdza się jedynie, że szkolny program wychowawczy to „całościowy opis wszystkich treści i działań o charakterze wychowawczym, podejmowanych przez wszystkich nauczycieli w celu realizacji zadań wychowawczych”[5]
Reasumując należy stwierdzić, że dobry program wychowawczy jest „ żywy”, tzn. jest systemem zaplanowanych i stale monitorowanych i weryfikowanych oddziaływań. Program wychowawczy ma być konkretnym działaniem, nie tylko opisem działania.
II Rozdział
1. Charakterystyka szkoły.
Publiczne Gimnazjum w Praszce jako placówka oświatowa swoim uczniom i kandydatom oferuje:
- zajęcia edukacyjne zgodnie z ramowym planem nauczania,
- zajęcia modułowe ścieżek edukacyjnych dla kl. III, w tym: w zakresie edukacji filozoficznej, czytelniczo – medialnej, prozdrowotnej, ekologicznej, regionalnej, obrony cywilnej, europejskiej i wychowania do życia w rodzinie,
- zajęcia edukacyjne – według autorskich programów ścieżek edukacyjnych,
- możliwość działania w SKE „Euromaniak”,
- możliwość działania od stycznia 2002r. w PCK,
- możliwość pracy i działania w Ośrodku Edukacji Obywatelskiej – CEO –,
- możliwość działania i rozwijania sprawności fizycznej w Uczniowskim Klubie Sportowym „Lider”,
- zajęcia pozalekcyjne (Koło Dramatyczne, Zespół instrumentalny „Nocne Marki”, Koło informatyczne dla kl. I – III, Koło biblioteczne, Koło socjoterapeutyczne),
- zajęcia wyrównawcze: z j. polskiego, matematyki, j. niemieckiego, z ortografii dla dyslektyków,
- obowiązkowe zajęcia z języka angielskiego i języka niemieckiego (obowiązkowa nauka dwóch j. zachodnioeuropejskich),
- dostęp do Internetu – w czasie zajęć dodatkowych w pracowni informatycznej,
- pełna opiekę i działalność wychowawczą świetlicy szkolnej (z uwzględnieniem uczniów dojeżdżających),
- sprawdzone formy oddziaływań wychowawczych takich jak: organizacja wycieczek szkolnych, rajdów rowerowych, Dnia Otwartego Gimnazjum, Dnia Sportu, Dnia Samorządności, Dnia Praw Człowieka, Dnia Integracji z Unią Europejską, Wojewódzkiej Spartakiady w Halowej Piłce Nożnej Dziewcząt, Dnia Przeciw Przemocy,
- programy z dziedziny profilaktyki zdrowotnej i społecznej , takie jak: Zdrowy styl życia – Stop narkotyki (program autorski),
Żyjmy zdrowo – program realizowany w ramach ścieżki prozdrowotnej,
Szkolny program niwelowania agresji i przemocy pt. „Jestem taki sam jak Ty”
Gimnazjum w Praszce posiada program wychowawczy, a jego misją jest pragnienie aby uczeń naszego gimnazjum był aktywnym fizycznie, intelektualnie, duchowo i społecznie człowiekiem. By był uczciwym i odpowiedzialnym, pracującym dla siebie, nad sobą i dla innych, będąc wolnym od nałogów, nietolerancji i egoizmu. Gimnazjum nie ma patrona, a zatem nie ma wzorca osobowego, wokół którego można by prowadzić pracę wychowawczą.
Do gimnazjum uczęszcza obecnie 692 uczniów, którzy uczą się w 27 oddziałach. Każdy rocznik liczy 9 oddziałów. Do naszego gimnazjum uczniowie dojeżdżają trzema gimbusami w dwu turach o godz. 8.00 i 8.50 są to uczniowie mieszkający w 14 sołectwach gminy. Łącznie codziennie do gimnazjum w Praszce dojeżdża z okolicznych wiosek 236 uczniów, 11 uczniów jest z poza obwodu szkoły i zostało przyjętych na podstawie ustalonych przez gimnazjum kryteriów. Oddziały klasowe ze względów organizacyjnych zostały utworzone wg klucza – dowozów do szkoły. I tak w każdym roczniku oprócz klas, w których zespół tworzą uczniowie z Praszki i wiosek, znalazły się klasy, których zespół tworzą wyłącznie uczniowie mieszkający w Praszce. Uważamy, że nie jest to dobre rozwiązanie, niestety ze względów organizacyjnych konieczne. Uczniowie naszego gimnazjum pochodzą głównie z rodzin robotniczych i rolniczych. Niewielki procent uczniów pochodzi z rodzin inteligenckich. Większość uczniów z rodzin robotniczych mieszka na dwóch osiedlach w Praszce w tzw. „Blokowisku”. Słaba koniunktura ekonomiczna w Praszce, brak zakładów produkcyjnych, wyjątek stanowi S.A. „Visteon” – Praszka, sprawia, że społeczeństwo gminy bardzo zubożało, wielu rodziców naszych uczniów utraciło pracę o czym świadczy wysoki wskaźnik bezrobocia. Różnorodność środowisk, z których pochodzą uczniowie, duże zróżnicowanie statusu społecznego rodziców jest powodem odmiennych oczekiwań klientów szkoły.
Między uczniami ze środowisk wiejskich i miejskich dostrzec można wyraźnie różnice kulturowe. Młodzież pochodząca z wiosek jest bardziej zdyscyplinowana, wykazuje się wyższą kulturą osobistą, często jest sprawniejsza fizycznie. Dostrzegamy jednak trudności związane z komunikowaniem, trudności w nawiązywaniu właściwych relacji interpersonalnych w klasie, w grupie, w społeczności szkolnej, trudności w podejmowaniu pracy zespołowej, a także obniżone poczucie własnej wartości. Mło0dzież pochodząca z rodzin robotniczych, inteligenckich nie musi borykać się z tymi problemami, jednakże sprawia duże trudności wychowawcze; często jest agresywna, nietolerancyjna, arogancka, wagaruje, łamie prawo wewnątrzszkolne.
W gimnazjum zatrudnionych jest 52 nauczycieli. W pełnym wymiarze i 9 tzw. dochodzących. Wszys...
klejarka